Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 1

[Johannes Acronius]

ACRONIUS (Johannes), een godgeleerde van Friesche afkomst, was een zoon van Bernardus Acronius, die mede Predikant was. Hij heeft te Nenstadt onder Ursinus en Franciscus Junius gestudeerd. Sedert het jaar 1584 Predikant te Eilsum in Oost-Friesland geweest zijnde, werd hij in 1601 naar Groningen beroepen, alwaar hij den tijd van tien jaren met allen ijver de dienst waarnam. Wegens zijne bekwaamheid in het kerkbestuur werd zijne dienst gebruikt tot de kerkhervorming in het landschap Drenthe; ook werd hij door de synode van Stad en Lande dikwijls aangesteld tot Praeses, Adsessor, Deputatus, Correspondent, alsmede tot Visitator der gemeenten. Tijdens zijn verblijf te Groningen werd hij driemalen naar Amsterdam beroepen, maar hij wees dit van de hand, omdat bij een afkeer had van de daar heerschende kerktwisten tusschen de aanhangers van Gomarus en die van Arminius. In het jaar 1611 ging hij echter tot de gemeente van Wezel over; maar in 1614, toen die stad door de Spanjaarden veroverd werd, vluchtte hij naar Deventer. Het verlaten van zijne gemeente te Wezel werd door velen hoogst euvel opgenomen, en was oorzaak, dat het beroep, hetwelk men, zoo te Haarlem, als te Devenfer, op hem had willen uitbrengen, geen doorgang had. In 1616 werd hij echter tweemalen te Deventer beroepen, doch te vergeefs, want hij bedankte omdat men er in de predikatiën niet mogt reppen van de destijds in Holland heerschende kerkgeschillen. In April van het volgende jaar werd hij tot Hoogleeraar te Franeker beroepen, alwaar hij ook eenige weken des Zondags morgens de predikdienst waarnam. Naauwelijks een jaar aldaar geweest zijnde, heeft hij, bij leening, te Kampen eenigen tijd het werk der bediening verrigt, van waar hij door de Contra-Remonstranten dier gemeente werd afgevaardigd naar de Nationale Synode te Dordrecht om hunne zaak te handhaven tegen hunne Predikanten, die de partij der Remonstranten gekozen hadden. Van Kampen naar Franeker terug gekeerd werd hij in 1619 door de regering en den kerkeraad van Haarlem derwaarts beroepen, alwaar hij den 29 September 1627 overleed. Hij heeft in het licht gezonden:

Apologiam, ofte verandwoordinge des Ediets, welker van ein erbar Rhadt der Stadt Groeningen jegen der wederdoper unde ander Secten onordningen ahm 7 September des jars 1601 gepublicieret, und dorch einen ungenomeden Libertiner mit allerleije valsche unde nichtwerdige geschrey aengebellet is worden. Gron. 1602.

Erinneringe van de Beropinge der Prediger, wodanig, und dorch wehn de sulve geschen sal. Sampt ook wat van dem Jure Patronatus, ofte Collations-rechte over de Kerklicke Beneficien tho holden sy. Gron. 1604.

Syntagma Theologiae, seriem et connexionem praecipuorum Capitum Doctrinae coelestis perpetuis tabulis quam brevissimè ob oculos ponens. Gron. 1605. 4^o.

Spiegel des menschelijken leven, 8^o. Uitr. 1609.

Elenchum Orthodoxum Pseudo-Religionis Romano-Catholicae, plurimos et gravissimos errores moderni Papatus de praecipuis Christianae Religionis Capitibus sic percensens, ut indè necessitas ejus deserendi et abrogandi, ac reformandae ab eodem Ecclesiae, sat omnibus appareat. Oppositus Papatui in Cliviâ. Davent. 1615. 4^o.

Problema Theologicum de nomine Elohim. An eo personarum in Deo pluralitas insinuetur. Gron. 1616.

Problema de Studioso S. Theologiae rectè privatim instituendo. Item de Concionibus Ecclesiasticis aptè formandis et habendis. Franeq. 1618. 4^o.

Uytmonsteringe van verscheydene Dolingen ende ongerijmde opinien der genaemde Lutherschen, in dese landen onlangs in eenige Chartabellen, om die eenvoudige te verwerren, uytgegeven. t' Aernhem. 1625.

Vele schilderen hem af als een hevig ijveraar tegen Arminins en een man van een bedilziek, onrustig en oproerig karakter; bij de regtszinnigen was hij nogthans zeer geacht, zoo wegens zijne geleerdheid en bekwaamheid in het prediken als om zijnen ijver in de verdediging der waarheid en zijne ervarenheid in kerkelijke zaken.

Zie S. Ampzing, Beschrijving ende lof der stad Haarlem in Holland, bl. 139 en 140; Hoogstraten en Brouerius van Nidek, Groot Algem. woord.; H.H. Brucherus, Gedenkboek van Stad en Lande bl. 9 en 10. De zelfde, Geschiedenis van de opkomst en vestiging der Kerkhervorming in de Prov. Groningen, bl. 365-367; W. Columba en A.G. Dreas, Naamlijst der Predikanten van de Classis van Dokkum, bl. 193; Ypeij en Dermout, Gesch. van de Herv. Christ. Kerk in Nederland, D. I. Aant. bl. 122-123 en 182; B. Glasius, Godgeleerd Nederland, bl. 10-13; en inzonderheid Em. Luc. Vriemoet, Athen. Frisiac. bl. 180-192.