Alle de brieven. Deel 1: 1673-1676

[p. 82]

Brief No. 7.
24 April 1674.

Gericht aan: Constantijn Huijgens.

Manuscript: Onderteekende, eigenhandige brief te Leiden, Universiteitsbibliotheek, collectie Huijgens. Hug. 45. prm. omslag 4. Twee kwartobladzijden.

Gepubliceerd in:

A.J.J. Vandevelde en W.H. van Seters. Verslagen en mededeelingen der Koninklijke Vlaamsche Academie. 1925. Blz. 171-172. (Hollandsche tekst.)

Korte inhoud:

Waarnemingen over de samenstelling en kleur van het bloed en over den fijneren bouw van beenderen en tanden; over kristallisatie en kristalvorm van zout.

Opmerkingen:

Deze brief is gepubliceerd noch in de Oeuvres Complètes van Christiaan Huijgens, noch in de door J.A. Worp uitgegeven Briefwisseling van Constantijn Huijgens.

[p. 83]

Letter No. 7.
April 24th 1674.

Addressed to: Constantine Huygens.

Manuscript: Signed autograph; University Library, Leiden, Huygens Collection, Hug. 45, prm. Two 4^o pages.

Published in:

A.J.J. Vandevelde en W.H. van Seters. Verslagen en mededeelingen der Koninklijke Vlaamsche Academie. 1925; pp. 171-172. (Dutch text.)

Summary:

Observations on the composition and colour of blood, and on the subtle texture of bones and teeth; the crystallization and crystalline form of salt.

Remarks:

This letter has not been published in the Oeuvres complètes of Christiaan Huygens or in the Briefwisseling van Constantijn Huijgens, edited by J.A. Worp.

[p. 84]

D' H^r C: Huijgens Heere van Zuijlichem.

Delff den 24^e April 1674

D'Edele, Wijse, Hoogh-geleerde Heer Saluijt,

UEd^ts aengenamen vanden 11^e deser is mij wel geworden, en daer in gesien, dat mijn schrijvens vanden 5^e deser bij UEd^t niet onaengenaem en is geweest, ende dat UEd^t mijne observatien in Vranckrijck aen UEd^ts soon¹ soude senden, alsmede dat UE^dt gaerne deel soude hebben aen mijne observatien. Ick heb uijt eijgen drift en curiusiteijt, weder geobserveert, ende goet gedacht uE^dt t selffde toetesenden, t Bloet bij mij voordesen geobserveert te bestaen,⁺ uijt ronde roode klootgens drivende door een kristalijne vochticheijt⁵, heb ick mij selven naderhant vertoont seer enckel² off dun, ja sodanich, dat sijn dickte maer bestont uijt 4 à. 5. Clootgens, en het bloet sodanich siende, hadt het bloet seer weijnich couluer,³ hier uijt beelde ick mijn selven in, dat de kleijne aderkens die in groote menichte door ons lichaem loopen, en wit van couluer sijn, ja selffs seer veel sijn en ick oock vertoon⁴, in het dunne subtijle vliesje, waer in dat het Vlees met eenige striemtgens als ingeweven leijt, en bij de medecijns watervatgens genoemt werden; geen watervaten alleen, maer inder daet oock bloet vatgens connen wesen, niet alleen om dat de cristalijne vocht⁵ waer in de roode clootgens drijven, oock inder daet bloet is, ende door sulcke vatgens off aderkens het kristalijne bloet⁵ continuel. can doorgaen, maer oock dat de roode klootgens seer enckel⁶ en maer een dickte door eenige subtijle aderkens connen doorgaen, en dit soo sijnde en kannen de

1 Christiaan Huijgens. [H.]

+ Roode bloedlichaampjes.

5 ‘De cristalijne vocht’ of ‘het kristalijne bloet’ = het heldere gedeelte van het bloed, het plasma. (Zie ook aant. 1 bij den brief van 5 April 1674.) [H.]

2 Enckel - hier: dun. (Zie G.J. Boekenoogen De Zaansche Volkstaal (1897), en J. Gunnink Het dialekt van Kampen en omstr. 1908.) [M.]

3 De roode bloedlichaampjes, ‘die het bloet root maken’, zijn afzonderlijk gezien, licht geel van kleur. [H.]

4 De beteekenis van dezen zin is: En die (n.l. de ‘kleijne aderkens’) ik ook onderscheid in het dunne, fijne vliesje, enz. (Lett.: die ik mij ook vertoon......) [M.]
De hier door L. beschreven ‘watervatgens’ zijn lymphevaten, waarvan Thomas Bartholinus in 1653 de ontdekking voor zich opeischte. L. meent ten onrechte, dat de lymphevaten identiek zijn met de bloedvaten, en dat zij kleurloos zijn door hun geringen inhoud. [H.]

5 ‘De cristalijne vocht’ of ‘het kristalijne bloet’ = het heldere gedeelte van het bloed, het plasma. (Zie ook aant. 1 bij den brief van 5 April 1674.) [H.]

5 ‘De cristalijne vocht’ of ‘het kristalijne bloet’ = het heldere gedeelte van het bloed, het plasma. (Zie ook aant. 1 bij den brief van 5 April 1674.) [H.]

6 Enckel - weinig in getal, of: geheel afzonderlijk. [M.]

[p. 85]

[To Mr. C. Huygens, Seigneur of Zuylichem.

Delft, April 24th, 1674.

Very learned Sir, greetings,

I received your kind letter of the 11th inst. in good order, and saw from it that my communications of the 5th were welcome to you. Also that you intended to send my observations to your son¹ in France and wish to receive them personally. Urged by my curiosity and eagerness I have made further observations, which I take the⁺ liberty to send you. Having previously observed that blood consists of round, red globules floating in a crystalline fluid, I now examined it when very thin, its thickness not amounting to more than four or five globules. In this state the blood had very little colour². This leads me to believe that the little veins - which permeate our body in great numbers, are white in colour, there being a great many of them, which I also distinguish in the thin, subtle membrane into which the flesh seems woven by means of some tiny tendons, and which the physicians call watervessels³ - not only are watervessels but in reality also blood-vessels and that the crystalline blood⁴ can flow continuously through such small vessels or veins. I also believe that the red globules can only pass in one thickness and singly through some subtle veins. This being so one cannot

1 Christiaan Huygens. [H.]

+ Red blood-corpuscles.

2 The red blood-corpuscles, ‘which make the blood red’, are a light yellow, when seen separately. [H.]

3 L's ‘watervessels’ are lymphatic vessels. Their discovery was claimed by Thomas Bartholinus in 1653. L. evidently thinks that lymphatic vessels and bloodvessels are identical, but that they are colourless owing to their inconsiderable contents. This is a faulty opinion. [H.]

4 The crystalline blood: the clear part of the blood, the plasm (cf. note 1 to the letter of April 5th 1674). [H.]

[p. 86]

roode Clootgens geen roode couluer aen ons oogh verbeelde⁷: doch dit sijn maer gedachten.

⁺Ick heb verscheijde malen getracht te observeren uijt wat delen dat het been bestont; ick heb het been van een Koebeest voordesen mijn selven ingebeelt gesien te hebben dat het bestont uijt t samen gevoeghde Clootgens, en bevonden dat eenich been met aderkens was versien; in het been van een Kalff bevont ick pijpjens en op de buijte-korst vande schinckel bevont ick verscheijde gatgens na binnen toe gaende, maer eenige dagen geleden heb ick geobserveert de tant van een Koebeest, dat ick oordeel het hartste been aen een beest te sijn, en sedert die tijt en twijffel ick niet meer dat het been bestaet uijt same gevoeghde Clootgens, om dat ick nu seer klaer de doorschijnende Clootgens waer uijt dat de tant bestaet mij selven te meermalen heb vertoont,⁸ ende oock aen andere kan vertoone.⁺Hier voldoe ick mijn selven⁹ weder, en segh (de redenen sijn) om dat het been wit is, is om dat het bestaet uijt doorschijnende, opmalcander leggende deeltgens¹⁰, gelijck ick uE^dt geseijt heb dat het schuijm van water, het Wit pampier, gestoote¹¹ glas, gestote Hars, de sneeuw, de Witte steen, ende al wat uijt doorschijnende deeltgens op malcander leggende bestaet, in ons oogh sich wit vertoont. Ick⁺ heb oock de deeltgens van het sout getracht te observeren, te weten op die tijt als de pekel sich in sout soude comen te veranderen, doch de Fijnste deeltgens, en eerste deeltgens, en heb ick noch niet connen observeren, maer een weijnich grooter geworden sijnde, bestont het sout, uijt seer subtijle, kleijne welgemaeckte quadratgens¹², en met een nieuwe lust en int Heetste vande Somer¹³ sal ick sien off ick

7 Verbeelden - vertoonen. (Lett.: het beeld geven van.) [M.]

+ Onderzoek van been- en tandweefsel.

8 De indruk van ‘clootgens’ bij het bezien van been en tand is vermoedelijk gewekt door fijne oneffenheden van het oppervlak. Deze waarneming verbetert L. in zijn brief van 31 Mei 1678. [H.]

+ Ontstaan witte kleur been, tand, enz.

9 Voldoe ick mijn selven - verklaar ik dit voor mijzelf. [M.]

10 Terecht merkt L. op, dat een aggregaat van opzichzelf geheel doorzichtige deeltjes, zich steeds als een witte, ondoorzichtige massa voordoet. Enkel na immersie in een vloeistof van gelijken brekingsindex lijkt de massa weer doorzichtig. [J.]

11 Gestoote - fijn gestampt.

+ Zoutkristallen.

12 ⁺De door L. beschreven ‘quadratgens’ van het uitkristalliseerende keukenzout zijn de gewone kuben van het natriumchloride of de op de oppervlakte der oplossing drijvende, uit kleine kuben opgebouwde, halve, holle, octaëdrische aggregaten daarvan. [J.]

+ afb. 10.

13 N.l. opdat de kristallen niet vervloeien. Zie den brief van 26 December 1674. [H.]

[p. 87]

expect the red globules to impress the eye with the sensation of a red colour. But then these are only my reflections.

⁺I have several times tried to observe of what parts bone is composed. Before this I imagined to have observed that it consisted of joined globules, and found that some bone contained small veins. In a calf's bone I found thin pipes and on the surface of a shin-bone I found several small holes directed inward; but a few days ago I examined the tooth of a cow, which I consider to be the hardest bone in an animal. Since then I have no doubt any longer that bone consists of joined globules, because I have now repeatedly and very distinctly seen the transparent globules, of which a tooth is composed⁵,⁺and can also demonstrate them to others. For my own satisfaction I say that bone is white because it consists of transparent, superimposed particles⁶, just as the froth of water, white paper, pounded glass, pounded resin, snow, white stone, and everything composed of transparent superimposed particles shows white to our⁺ eyes, as I had occasion to tell you. I have also tried to examine the particles of salt, that is to say the moment brine was changing into salt; but I have not been able to observe the first and finest particles. Having become a little larger, the salt consisted of very subtle, well-formed ‘quadrates’⁷ (i.e. squares). With renewed zeal⁺ I shall try to find out more about this in the hottest part of the summer⁸. I also observed a seed⁹ of the spawn of a cod at the

+ Texture of bones and teeth.

5 In all probability the impression of ‘globules’, when examining bone or teeth, was left by minute protuberances on the surface. L. corrects this observation in his letter of May 31st 1678. [H.]

+ The white colour of bone, teeth, etc.

6 L. rightly remarks that an aggregate of individually transparent particles always appears as a white opaque mass. Only after immersion in a liquid of equal refraction-index the mass again seems transparent. [J.]

+ Salt crystals.

7 ⁺The ‘quadrates’ of crystallizing common salt, described by Leeuwenhoeck, are the usual cubes of natrium chloride or its half, hollow, octahedral aggregates, built up of small cubes, floating on the surface of the solution. [J.]

+ ill. 10.

+ Egg of the spawn.

8 For fear of deliquescence. Cf. letter of Dec. 26th 1674. [H.]

9 I.e. egg. [Sw.]

[p. 88]

⁺hier in nader kan comen. Ick heb oock geobserveert een satge, van een kuijt¹⁴ van een Cabbeljauw op die tijt als de Cabbeljaeuw sijn kuijt schoot, welcke saetge ick bevont te bestaen uijt een volmaeckt ront, sonder couluer, noch daer in ijets te connen sien, maer t selve voor mijn microscopie stellende op seeckere distantie, sach ick door het saetge een vermakelijck perspectijff, van toorens en al wat voor mij stont, maer seer kleijn en tonderste boven, doch dit saetge en behielt niet langh sijn volmaeckte rondicheijt, want het vliesje waer in vochticheijt was besloten, rimpelde door de droochte, Waerde Heer dit ist geringe dat ick uE^dt voor dees tijt heb mede te delen en sijt gegroet van

U:E: Dw^e: D^r:

Antonj Leeuwenhoeck

D' Edele, Wijse,
Hoogh-geleerde Heer
D' Heer Constantijn
Huijgens Heere van
Zuijlichem.
Hage

+ Vischkuit.

14 Satge van een kuijt. - Zie F. Halma Woordenboek der Nederduitsche en Fransche Taalen (1781): ‘Kuit is het zaat van de moedervisschen - les oeufs des poissons.’ Reeds in de Middeleeuwen beteekent het woord ‘saet’ ook ‘ei’, in den zin van insecten- of visschenei. Vgl. o.a. Jacob van Maerlant Der Naturen Bloeme (uitg. Eelco Verwijs (1878) Dl. II. Boek VII. Vs. 709.), waar ‘saet’ gebruikt wordt voor het eitje van den zijdeworm. Ook voor ‘kuit’ komt in dit werk het woord ‘saet’ voor. Bij L. vindt men dit woord meermalen in een dergelijke beteekenis, o.a. in den brief van 16 October 1699. [M.]

[p. 89]

time when the fish spawns. I found it to be a perfectly round body, without any colour. I could not see anything in it, but on putting it at some distance before my microscope, I saw through the seed an amusing perspective of towers, and of everything in front of me, but extremely small and upside down. This seed, however, did not long retain its perfect rotundity, for the pellicle, which contained a fluid, wrinkled owing to its becoming dry. Dear Sir, these are the few things which I have to communicate to you for the present. Greetings from

Your obedient Servant,

Antonj Leeuwenhoeck.

To the Honourable, Wise
and very learned
Mr. Constantine Huygens.]

+ afb. 10.

+ ill. 10.