Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1989

[p. 128]

Christoffel Johannes Michael Nienaber
Fauresmith 6 augustus 1918 - Pietermaritzburg 3 april 1988

Christoffel Johannes Michael Nienaber is op 6 Augustus 1918 gebore in die distrik Fauresmith (Oranje Vrystaat). Hy het opgegroei op sy ouers se boerdery Erfdraai in die Wes-Vrystaat en sy laerskoolopleiding het hy ontvang op die plaasskool by Koedoesrand, nie ver van Paardeberg af nie. Om die skool te bereik, moes hy elke dag sowat twintig kilometer te perd aflê.

Sy hoërskooljare (1933-1936) het hy op Boshof deurgebring en gedurende 1937 was hy student aan die Universiteit van die Oranje Vrystaat te Bloemfontein. In 1938 word hy Prinsipaal van Voortsettingsonderwys te Pietermaritzburg (Natal): in die namiddag en aand gee hy les aan spoorwegwerkers en in die voormiddag volg hy lesings aan die plaaslike universiteit. In 1939 behaal hy die graad ba, in 1941 ma en in 1942 die Hoër Onderwysdiploma, almal aan die Universiteitskollege van Natal, Pietermaritzburg.

Van 1942 tot 1946 is hy lektor aan die Pietermaritzburgse Tegniese Kollege. In 1943 trou hy met Sheila Cussons (digteres en kunsskilder). In 1946 publiseer hy die novelle Keerweer, wat vandag beskou word as n vroeë voorloper van die Sestiger-prosakuns. ‘In hierdie werk word die gemoedstoestande van n kranksinnige met sy agterdog, vervolgingswaan, vreeskomplekse, los assosiasies en ‘visioene’ uitgebeeld, n procédé wat plek-plek tot die vervlegting van motiewe en feitlik tot n surrealistiese, nagmerrie-agtige belewing lei.’ (J.C. Kannemeyer in Die geskiedenis van die Afrikaanse literatuur, ii, p.47.)

Gedurende die eerste semester van 1947 is hy lektor aan die Tegniese Kollege van Worcester (Kaapprovinsie) en werk hy party naweke as deeltydse omroeper by die s.a. Uitsaaikorporasie te Kaapstad. Vanaf midde Julie 1947 tot Februarie 1948 woon hy in Londen, waar hy nuus vertaal, as omroeper optree vir die bbc, en les gee aan voornemende emigrante na Suid-Afrika aan die London County Council (Marylebone). In Februarie 1948 verhuis hy na Amsterdam, waar hy aan die Gemeentelijke Universiteit studeer onder leiding van veral die professore N.A. Donkersloot en W. Gs. Hellinga. Op 7 Junie 1950 behaal hy die graad Drs. Litt. en twee maande later skei hy van Sheila Cussons. Van begin 1951 tot Junie 1959 is hy (terug in Suid-Afrika) lektor in die departement Afrikaans

[p. 129]

en Nederlands aan die Universiteit van Natal, Pietermaritzburg.

Op 2 Mei 1951 trou hy met die Nederlandse weduwee Willemina (Miep) van der Bom-Luitingh. Haar sewejarige dogter Marianne Elisabeth het saam na Suid-Afrika gekoom en is deur hom geadopteer.

In 1952 ontvang hy die graad D. Litt. van die Universiteit van Pretoria vir sy proefskrif met die titel Die taal as tolk, n stilistiese analise van Elisabeth Eybers se gedig Maria. Dit was n belangrike ‘bydrae tot die stilistiese metode om n geskrewe teks op taalkundige grondslag te ontleed’, soos ontwikkel deur Hellinga en H. van der Merwe Scholtz (Die taal as tolk, p.9).

In Junie 1959 word Nienaber senior lektor, in julie 1965 mede-professor en met ingang van 1969 professor en hoof van die departement Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Natal, Pietermaritzburg en Durban. Vanaf 1974 het die afdeling Durban egter selfstandig geword, en vanaf die jaar tot aan sy aftrede was Nienaber hoogleraar en departementshoof te Pietermaritzburg.

Sy vrou was sedert 1960 ook aan die departement Afrikaans en Nederlands verbonde, eers as lektrise, later as senior lektrise en ten slotte als mede-professor. Uit hulle huwelik is een dogter gebore - Christina Johanna.

Tydens sy akademiese loopbaan en na sy aftrede in 1983 het Nienaber verskeie boeke gepubliseer asook n aantal artikels van literêr-kritiese aard en het hy as gasdosent voordragte gehou by ander universiteite en instansies. Hy het bloemlesings uit die Nederlandse literatuur saamgestel en n uitgawe van Joseph in Dothan geredigeer en geannoteer. Naas sy gepubliseerde dissertasie het hy n werk geskryf oor die digter Totius en studieboeke oor Periandros van Korinthe (D.J. Opperman) en oor gedigte van Van Wyk Louw. n Aantal van sy literêr-wetenskaplike artikels is versamel in tweede dele Oor literatuur, waaruit sy fynsinnige, teksgebonde analises van literêre werke ten beste geken kan word. Daarbenewens het hy meegewerk aan publikasies oor taalbeheersing en hoofstukke bygedra tot verskeie versamelings essays oor die literatuur en taalgebruik. Sy artikels is meestal die eerste keer gepubliseer in die tydskrif Standpunte, maar daarbenewens het talle resensies van sy hand verskyn in tydskrifte en koerante, onder andere die Nieuwe Rotterdamse Courant, Het Parool, die maandblad Zuid-Afrika, Kriterium, Beeld, Die Burger, Ons eie boek en die Tydskrif vir Geesteswetenskappe.

Nienaber het hom veel beywer vir die kulturele verbintenis met Neder-

[p. 130]

land. Afgesien van sy lidmaatskap van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, het hy n leidende rol gespeel in plaaslike afdelings van die Genootskap Nederland-Suid-Afrika, waarvan hy Hoofbestuurslid was; en was hy lid van die Komitee vir Suid-Afrika se Kultuurverdrag met België, en lid van die Komitee van Toepassing en Advies t.a.v. die Kultuurverdrag tussen Nederland en Suid-Afrika. Hy was volle lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, en het jarelank gedien in talle keurkomitees wat literêre bekronings moes doen, binne die raamwerk van die Akademie sowel as daarbuite. Sy ewewigtige oordeel is ruim op prys gestel. In 1984 ontvang hy die Akademie se erepenning vir wetenskaplike vakbeoefening.

Hy het groot belangstelling gehad vir die beeldende kunste en graag tentoonstellings, musea en kunsgalerye besoek, sowel in Suid-Afrika as in die buiteland. Ook was hy lief vir reis en het hy die meeste lande van Wesen Suid-Europa leer ken, asook Mosambiek, Swaziland, Lesotho en Namibië in Suidelike Afrika.

As mens was hy sosiaal aangelê met n groot belangstelling vir sy medemens. Teenoor studente was hy n simpatieke pedagoog. Hy het prys daarop gestel om deur sy studente aangespreek te word as ‘Oom Stoffel’. Die dienspersoneel het hom die Zoeloe-bynaam gegee ‘Mantantazela’ - die een wat roer, wat altyd baie besig is.

Die laaste jare van sy lewe het hy aan emfiseem gely - n siekte wat deur Alan Paton in sy outobiografie gekenskets word as ‘painful to endure and painful to watch, the terrible disease known as emphysema, the dying of the lungs’ (Journey continued, 1988). Op 3 April 1988 het wyd verspreide kanker n einde aan sy lyding gemaak.

R.H. Pheiffer, UNIVERSITEIT VAN KAAPSTAD

W. Nienaber-Luitingh, PIETERMARITZBURG