Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1989

[p. 123]

Adolph Frederik Kamp
Roosendaal 19 april 1905 - Bergen (N.H.) 1 juni 1986

Aan zijn geboorteplaats had hij nauwelijks een herinnering overgehouden. Zijn vader, inspecteur van de Rijksbelastingen, kreeg snel opeenvolgende standplaatsen. Hij begon in de grensplaats Roosendaal en daar werd Adolph Frederik Kamp geboren. Dolph werd zijn roepnaam. Aan het einde van de lagere school werd duidelijk, dat gymnasium alfa voor hem de aangewezen vooropleiding zou zijn. Hij bezocht niet minder dan drie gymnasia, te Maastricht, Utrecht en Nijmegen. De middelbare school doorliep hij, ondanks dat hinderlijke verhuizen, binnen een redelijke tijd. Hij wilde in het voetspoor van de door hem zo vereerde grootvader theologie in Leiden gaan studeren. Na zijn propaedeuse hield hij de godgeleerdheid evenwel voor gezien en voegde zich in de faculteit der rechten. Zijn grootvader was van 1892 tot zijn emeritaat in 1910 hervormd predikant te Zwolle geweest. Volgens de overlevering een zachtmoedig en oprecht vrijzinnig mens. Een boekwerkje over de Zwolse Hervormde Gemeente van die jaren draagt een titel die tevens een karakteristiek is: ‘Een aanzienlijke gemeente met een eerlijke verdraagzaamheid’. Daar voelde de grootvader zich thuis, zo heeft de kleinzoon ook getracht door het leven te gaan. Het evangelie heeft in Dolph Kamp diepere sporen getrokken dan de meesten die hem kenden vermoedden. Hij was intens gelovig, maar wilde niet al te zeer bij een streng georganiseerde vorm van geloven betrokken zijn. Daarvoor was hij te individualistisch.

De samenleving trok hem en waar hij die tegenkwam wilde hij er mede vorm aan geven. In bestuurlijke zin deed hij dat op een bekwame en zorgvuldige wijze, maar hij was liever dirigent of solist dan strijker of blazer in het orkest. Was het daarom dat hij de theologische studie opgaf? Hij zei: ‘Iedere zondag over God praten en dan Dolph Kamp wegcijferen leek mij wel een erg zware opgaaf. Toen ik vernam dat een predikant minstens eenmaal per maand met de kerkeraad moet vergaderen sloeg mij de schrik om het hart.’

In het studiejaar 1926/1927 stapte hij naar de rechtsgeleerdheid over. Drie jaar later deed hij zijn doctoraalexamen. Zijn bijdragen in het studentenblad Virtus bleven niet onopgemerkt. In 1930 bundelde hij ze in Leidsche notities. Hij kreeg uitstekende recensies en ze trokken zozeer de aandacht dat het Algemeen Handelsblad hem in dat jaar tot redacteur buiten-

[p. 124]

land benoemde. In 1928 volgde hij een trimester journalistiek in Heidelberg. Daar leerde hij zijn eerste vrouw, Wera Neubecker, kennen. De journalistiek trok hem en in zekere zin zou hij die blijvend beoefenen, geheel onafhankelijk en op een hoog niveau. De gedenkboeken geschreven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de Technische Hogeschool, voor de honderdjarige Billiton-maatschappij met de aardige titel De standvastige tinnen soldaat en bij de viering van honderdvijftig jaar Nederlandsche Bank, ‘'s Konings oudtse dogter’, werden ook buiten de kring van vierders en herdenkers gelezen. Kamp stond erop dat ze in prachtband werden uitgegeven. Hij ging er terecht van uit dat instellingen die een rijke geschiedenis achter de rug hadden en daarenboven geld hadden overgehouden, voor een waardige herdenking flink in de buidel moesten tasten. Zijn eigenlijke literaire werk had voorrang boven het schrijven van deze boeken, zijn belangrijkste literair-historische werk kwam pas daarna.

Journalistiek bedrijven in georganiseerd verband lag hem niet, hij wilde besturen. Zijn intelligentie en intuïtie zeiden hem dat hij onderaan de ladder moest beginnen, maar dat het wel een ladder van een opvallend model moest zijn. Hij solliciteerde naar de functie van secretaris bij het Openbaar Lichaam de Wieringermeer. De inpoldering werd in 1930 voltooid, in dat jaar ging Kamp er aan de slag. Hij wist dat veel bestuurlijke ogen op de ontwikkeling van de jongste loot van onze rijke waterschaps- en waterstaatsgeschiedenis waren gericht. Hij legde een stevige grondslag onder de bestuurlijke en administratieve inrichting van de nieuwe polder. Wat hij deed viel op; door de degelijkheid waarmee hij zijn werk verrichtte en door de publikaties die hij eraan wijdde. Geen wonder dat vijf jaar later zijn sollicitatie naar het burgemeestersambt van Texel werd gehonoreerd.

In die jaren schreef hij twee boeken die een grote populariteit kregen. Wie stak achter het pseudoniem F. le Maire, die de aantekeningen die zijn vader, G. le Maire, na diens pensionering had gemaakt, tot een boek had verwerkt? Dit Grote man in kleine stad werd ook door de literaire kritiek gunstig ontvangen. Nijhoff schreef erover. Hij vergeleek deze ‘burgemeestersidylle’ met de Camera en constateerde terecht dat het die hoogte niet haalde, dat ook niet pretendeerde, maar dat het hem wel aan het werk van Klikspaan (J. Kneppelhout) deed denken. Kort daarop verscheen Magistraat in miniatuur. Ik las het toen ik mijn eerste schreden op het ambtelijk pad zette. Mijn vader gaf het mij. Hij herkende er de sfeer in van de

[p. 125]

kleine stad waar hij zelf gemeente-ambtenaar was. Ook in het Zwolle van die jaren was de burgemeester ‘een groot man’. Niets wees erop dat ik zeven jaar later zelf tot het burgemeestersambt zou worden geroepen. Zo lichtvoetig en luchthartig als Kamp het beschreef heb ik het nooit ervaren. Trouwens, ook voor hem begonnen in 1940 vijf bittere jaren. In 1941 liet hij zich niet herbenoemen. Half daartoe gedwongen verliet hij het eiland, dat in zijn verdere leven een grote plaats bleef innemen. Het geluk was kort daarop weer met hem. Hij werd dijkgraaf van het hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier. In zekere zin een vervolg op zijn Wieringermeertijd, maar nu op ‘het oude land’ met een rijke geschiedenis. Hier voelde Kamp zich thuis. De bezetter had ontzag voor het waterschapsbestel en begreep dat hij daarvan af moest blijven, wilde ook hij droge voeten houden.

Na een korte inwerkperiode verschafte Kamp zich voldoende ruimte om een grondige studie van het Noordhollandse waterschapsbestel te maken. Wat hem interesseerde kreeg zijn volle aandacht. Besturen was voor hem eerst organiseren en dan delegeren. Studeren was voor hem ontginnen, proefpolders maken, zaaien en oogsten. Dan begon voor hem de selectie. Alleen met het beste kwam hij aan de markt. Dat verlangde hij ook van hen die onder zijn leiding of samen met hem iets moesten presteren. Hij was ongemakkelijk voor hen die daaraan niet konden of wilden voldoen. In zijn werk toonde hij trekken van de perfectionist. Hij was nooit tevreden met de eerste versie van zijn schrijfsels. Voortdurend schaafde en ciseleerde hij woorden en zinnen. Later liet hij, alvorens hij ze uitsprak, zijn toespraken aan mij lezen, met het dringend verzoek kritiek te leveren. Dat duidde ook op de vriendschappelijke verhouding die tussen ons was gegroeid.

In 1960 werd ik burgemeester in het dorp waarop hij in cultureel opzicht zozeer zijn stempel heeft gedrukt. Tien jaar later werd ik ook dijkgraaf. Onze loopbanen en interesses vertoonden grote verwantschap. Hij ging voorop. De grote stroom van zijn publikaties kwam omstreeks 1970 los. Zij bewogen zich tussen waterschap en poëzie. In 1971 schreef hij een studie over Drie waterschapsbestuurders, grondleggers van het huidige nationale waterschapsbestel. Hij schreef over de Hondsbossche, ‘de lange wering in het noorden van den nacht’. Met de schrijver van die bekend geworden regel uit dat prachtige vers In ballingschap, Roland Holst, onderhield hij een vriendschappelijke relatie. Omstreeks 1950, toen Kamp zich voorgoed in Bergen vestigde, leerden de dichter en de dijkgraaf elkaar

[p. 126]

kennen. Ik moest nog tien jaar wachten. Vanaf begin 1960 mocht ook ik tot hun vriendenkring behoren. Kamp raadpleegde mij dikwijls bij zijn zoektochten door de vaderlandse poëzie naar verzen die verband hielden met de onderwerpen die zijn schrijversaandacht trokken. In 1942 had hij daar al een voorschotje op genomen door De poëzie van den waterstaat te schrijven; een poëtische benadering van dat oerhollandse begrip ‘waterstaat’. In 1971 schreef hij zijn De muze en de waterstaat; een heerlijk boekje voor een ieder die én de muzen én de waterstaat is toegedaan. Vanuit diezelfde gedachtengang schreef hij in 1976 Architect en dichter. Inmiddels verschenen ook: Het ambtelijk taalgebruik, De glimlach van en om de ambtenaar en dat heerlijke boekje van en voor burgemeesters Tussen loopbaan en carrière, waarin hij aan het slot eraan herinnert dat ‘carrière’ ook steengroeve betekent. Ook nu zouden strevers naar dat ambt alvorens zij het bereiken dat moeten lezen.

Zijn boekje uit 1972 Dorp en dichter kán alleen maar gaan over Bergen en Roland Holst. Hoe onnederlands om een dichter ereburger te maken! Toen Holst zeventig werd, zorgde Kamp ervoor dat dat gebeurde. In dat jaar, 1958, richtte hij ook de Stichting A. Roland Holst op. Kamp ontwierp de statuten, zorgde voor dragers en contribuanten, benoemde zijn medebestuursleden en gaf vier jaar later het vaandel aan mij over. Toen alles perfect werkte ging hij zich aan andere taken wijden. Voor het culturele leven in Bergen en wijde omgeving zijn de activiteiten die Kamp ontplooide, van grote waarde geweest. Hij was een erudiet; een voornaam heer naar geest en lichaam. Hij was hartelijk voor zijn vrienden, maar kon indien hem in mensen of in hun organisaties iets niet beviel vlijmscherp zijn. De praatgragen en praatzieken hadden niet zijn voorkeur. In ons ‘bezielde dorp’ waren ze ook in Kamps tijd ruim voorhanden. Hij trachtte hen te ontlopen. Indien dat niet lukte, maakte hij hun duidelijk dat hij op een intensieve ontmoeting niet gesteld was. Hij maakte zich daarmee niet populair, maar dat was ook het laatste wat hij wilde zijn. Hij had gezag door zijn kennis en inzicht; hij straalde dat ook uit. In zijn eigen, zorgvuldig gekozen kring was hij geliefd. Ik acht het een voorrecht daar ruim een kwart eeuw in opgenomen te zijn geweest.

De laatste jaren waren niet de gemakkelijkste voor hem en voor zijn omgeving. Soms rebelleerde hij tegen het lot ener lichamelijke beperking. Zijn geest bleef helder. Bij een van mijn bezoeken in zijn laatste levensjaar vertelde ik hem over een lezing die ik bij een jubilerend waterschap op een van de Zuidhollandse eilanden moest houden. Hij scharrelde naar zijn

[p. 127]

boekenkast en haalde er een vergeelde verhalenbundel van Van Koetsveld uit, Schetsen uit de pastorie te Mastland (1843). Ik deed er niet alleen mijn voordeel mee, ik genoot ervan. Uit een klein gebaar blijkt soms een grote aandacht. Met mij zijn velen Dolph Kamp veel dank verschuldigd.

L.J. de Ruiter