Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1983

[p. 34]

Frederik Jacobus Brevet
's-Gravenhage 4 juli 1893 - Rotterdam 25 januari 1983

Freek Brevet was geboortig uit het huwelijk van de commissionair in effecten Willem Karel Brevet, mede kunstverzamelaar, en Marie Henriette Pleysier, waaruit nog een andere zoon het levenslicht zag; geen van beide zoons zou nakomelingschap krijgen. Hij huwde op 19 september 1918 met mr. Gerritdina Johanna Hoetink.

Met zijn dood is een mens heengegaan van een onwaarschijnlijk gevarieerde belangstelling op vele gebieden des levens, waarop hij steeds met een onbegrensde toewijding en diepe levensernst werkzaam is geweest. Zijn hartstocht voor het goede en schone leidde hem anderzijds tot een eerlijke openhartigheid in de omgang met anderen, welke niet door ieder gewaardeerd werd. Bij zeer velen overheerste echter toch de bewondering voor zijn grote gaven en zijn gave bedoelingen.

Brevet bezocht het Gymnasium Haganum en studeerde aan de universiteit van Leiden, waar hij in 1916 op stellingen promoveerde. Na enige tijd medewerker te zijn geweest op een gerenommeerd advocatenkantoor te Rotterdam betrad hij in het voetspoor van zijn vader een loopbaan in de wereld der waardepapieren. Hij was achtereenvolgens in Amsterdam, Delft en Maastricht werkzaam in het bankwezen. In dit werk vestigde hij zozeer de aandacht op zijn bekwaamheid dat hij in 1923 werd aangesteld als secretaris van de Vereeniging van Effectenhandelaren te Rotterdam. Het jaar daarop volgde in dezelfde stad zijn benoeming tot directeur van het Algemeen Administratie en Trustkantoor, als hoedanig hij de belangen te behartigen kreeg van de deelhebbers aan obligatieleningen en pandbriefhouders ten aanzien van hun debiteuren. Tot 1964 is hij als zodanig opgetreden, terwijl hij later nog vijf jaren president-commissaris van deze instelling was. In 1969 beëindigde hij zijn werkzaamheden in het geldwezen op particuliere grondslag.

Na de Tweede Wereldoorlog stelde hij zijn kennis en ervaring mede in dienst van het algemeen belang, doordat hij in 1946 optrad als Questor-Generaal van de Nederlands Hervormde Kerk, welke functie hij evenzeer tot zijn vijfenzeventigste jaar zou waarnemen. In verband daarmee had hij ook andere bemoeienissen van financiële aard in het belang van zijn kerkgenootschap, zoals zijn penningmeesterschap van de

[p. 35]

Centrale Hervormde Jeugdraad.

Hiermee wordt een geheel andere zijde van zijn wezen geraakt: zijn diepe en daadwerkelijke belangstelling voor het geestelijke leven. Zeer vele jaren was hij in Rotterdam leider van bijbelkringen en in de jaren dertig nam hij ook het initiatief voor het organiseren van een Koffietafel in het gebouw van de Algemeene Maatschappij voor Jonge Mannen, aan de Boompjes in zijn woonplaats, waaraan hij gelijkgezinde figuren uitnodigde om de vooraanstaande gasten aan te horen die hij tot een bezoek met dit doel aan Rotterdam wist te bewegen; mensen als Schweitzer en Barth. Zulke prestaties mochten gerust worden gerekend tot geestelijke hoogstandjes.

Dit terrein van zijn werkzaamheid betekent als het ware de brug naar weer een anders getinte vorm van vruchtbare belangstelling, die waaraan hij zijn lidmaatschap van onze Maatschappij dankte. Met overleg zijn persoonlijke gedachten formulerend, kwam hij er als vanzelf toe zijn inzichten en gevoelens aan het papier toe te vertrouwen. Hij deed daarbij nog een stap verder: naast zijn zorgvuldige proza wijdde hij zich ook aan uitdrukking in dichtvorm; in de regel in vertalingen, vooral naar voorbeelden uit de klassieke oudheid, waarvan hij een kenner en bewonderaar was.

Een merkwaardige uiting van deze begaafdheid waren de door hem gedurende tientallen jaren (tot in 1982) vervaardigde Paasgroeten van het Moderamen van de Generale Synode der Nederlands Hervormde Kerk, die dit lichaam jaarlijks aan zijn medewerkers in binnen- en buitenland deed toekomen. Naast vertalingen uit bijbelgedeelten benutte hij daartoe teksten van kerkvaders, pausen, Abélard, Thomas van Aquino, Theresia van Avila en anderen. Daarnaast verwaarloosde hij de materiële zijde van het kerkbedrijf niet. Zijn regelmatige oproepen (namens de Commissie voor Theologisch Hoger Onderwijs tot de Kerkeraden en de Colleges van Kerkvoogden van zijn kerkgenootschap) onder de naam Jaargroeten voor het Studiefonds, waren in wezen aanmoedigingen tot het verlenen van bijdragen. In 1977 concipieerde hij nog een (ten slotte in portefeuille gehouden) oproep tot offervaardigheid in het kerkbelang.

In 1958 verscheen zijn eerste, op de klassieken geënte boekje in dichtvorm: vertalingen van zestien oden en een epode van Horatius. Hij verklaarde zijn aandrang tot dit werk, aanvoerende dat Horatius daartoe noodt, en dat die uitnodiging niet was te weerstaan. Hij wilde dit niet

[p. 36]

doen in proza, omdat de dichter gebondenheid eist. Niet altijd hield hij zich aan diens ‘omdat het niet zou klinken’ maar ‘zoals het inviel’.

Uitgaande van deze, wellicht wat los gerangschikte, beginselen gaf de vertaler reeds terstond blijk te beschikken over een eigen taalbesef. Om een voorbeeld te geven: hij verwoordt in Ode i, 5 de vergankelijkheid van het leven met een tekenende meervoudige alliteratie: ‘aan stulpen en aan stinsen stoot gelijkelijk de bleke dood.’ En het bekende: ‘integer vitae scelerisque purus’ geeft hij eenvoudig zuiver weer als: ‘hij, die rechtschapen leeft, een rein geweten heeft.’

In 1966 sloeg hij de vleugelen van zijn poëzie ruimer uit in een veelzijdige bundel: Mozaiek. Het eerste onderdeel bevatte weer vele vertalingen uit Horatius en Catullus alsmede een paar carmina burana, je zelfs een brokje Grieks van de geestige epigrammendichter Meleager, dit laatste nogal vrij. De tweede afdeling bevat - naast een verklaring van de indruk welke hij had bij een intrede in de kathedraal van Chartres - een berijming van vier psalmen, berijmde profetiën, kerstzangen, een aantal teksten uit zijn Paasgroeten en enkele vertalingen uit het Engels, het Frans en het Grieks; de laatste ook van godsdienstig karakter. Een derde afdeling brengt gedichten met als themata huwelijk, leven en dood.

In dezelfde trant volgden nog tot 1977 een aantal publicaties, onder meer van de volledige vertaling van de Oden van Horatius en van een beknopte historie van het Oude Testament onder de titel: Veertig eeuwen van Adam tot Herodes. Een soortgelijk schriftuur over het Nieuwe Testament bleef in portefeuille.

Deze productie van boeken en boekjes (welke hier niet alle bij name zijn genoemd) werd gelardeerd door een groot aantal tijdschriftartikelen, ten dele verschenen in de kerkelijke pers, maar toch vooral in het maandblad voor de klassieke cultuur, Hermeneus. Afgezien van een groot aantal vertalingen van parelen uit de klassieke schrijvers, debuteerde hij in 1952 in dit tijdschrift met een kort schetsje geïnspireerd door passages uit de Ilias (a-595 en volgende; a-413 en volgende). Er volgde na 1967 tot bijna het einde van zijn leven een lange reeks van bijdragen met een veelal speels karakter welke moeilijk onder één noemer zijn te brengen. Deze geleidelijk in betekenis groeiende studies getuigden ook in toenemende mate van belezen geleerdheid, waar een zekere voorkeur voor Plinius Minor uitkristalliseerde. Ook in de publicaties van het Museum Boymans-van Beuningen verschenen zijn mededelingen.

[p. 37]

Daarnaast was hij een ijverig publicist in het Rotterdams Jaarboekje. Voor de kunsthistoricus waren vooral zijn menigvuldige opstellen tussen 1958 en 1982 over talrijke Rotterdamse penningen waardevol. Meermalen waren die penningen op zijn aanwijzingen tot stand gekomen. Onder meer behoorde daartoe de op zijn initiatief ingestelde Laurenspenning, welke bestemd was om te worden uitgereikt aan hen, die zich verdienstelijk hebben gemaakt door hun artistieke prestatie - vorm gevende aan, of in beeld brengende wat de ‘geestelijke waarde’ in onze samenleving is, of het verzet tegen wat die geestelijke waarde bedreigt: onder ‘geestelijke waarde’ is dan in de eerste plaats te verstaan ‘geloofsgehoorzaamheid’. Het behoeft nauwelijks vermelding, dat ook deze bron van zijn pennevruchten met deze opsomming niet uitgeput is.

Het spreekt vanzelf, dat een man van de gaven van Brevet een vooraanstaande plaats ging innemen in het openbare leven, vooral in dat van zijn woonstad. Hij werd bestuurslid van de afdeling Rotterdam van het Nederlands Kunstverbond, lid van de Commissie van Toezicht van het Museum Boymans(-van Beuningen), bestuurslid van de Rotterdamse Kunstlichting, voorzitter van haar sectie Penningen, lid van haar sectie Beeldende Kunsten, bestuurslid van de Stichting Herrijzend Rotterdam, van de Stichting van Grafische Kunst ‘Lucas van Leyden’, lid van de Ledenraad van de Maatschappij van Welstand, bestuurslid van de Radio Nederland Wereldomroep, commissaris van het stadion Feyenoord en (om deze bonte opsomming te beëindigen met wederom een bemoeiing met het kerkelijk leven), bestuurslid van de Stichting voor Burgerwoningen voor on- en minvermogende leden van de Nederduitsche Hervormde Gemeente te Rotterdam, waarvan hij (om weer tot de schone letteren terug te keren) de geschiedenis heeft beschreven in het Rotterdams Jaarboekje 1972.

De veelzijdige man was nog op verschillende andere gebieden musisch begaafd. Van verschillende zijden, onder meer van zijn grootvader van moederzijde, was hem waardering voor de schilderkunst toegestroomd. Als vriend en bewonderaar van de Rotterdamse schilder Hendrik Chabot, waarvan hij zelf vele doeken verwierf, bracht hij ook diens werk in musea onder en bezorgde hij de kunstenaar een opdracht voor de versiering van de Nieuw-Amsterdam, vóór de laatste Wereldoorlog het vlaggeschip van de Holland Amerika Lijn.

Door zijn bemiddeling ontving de verwoeste stad Rotterdam het be-

[p. 38]

roemde beeld van Zadkine ten geschenke.

In 1941 was Brevet mede gangmaker voor de bouw van de uit puin opgetrokken noodschouwburg in Rotterdam, die de Franse verzuchting weer bewaarheidt dat ‘ce n'est que le provisoire qui dure’ en die (om in Brevets geliefde taal te spreken) welhaast een monumentum aere perennius dreigde te worden.

Het kon niet uitblijven dat een zo veelzijdig man als Brevet van verschillende zijden blijken van waardering ontving. Hij was Officier in de Orde van Oranje-Nassau, werd door de Rotterdamse Kunststichting begiftigd met de Penning van de Maze en ontving in 1977 namens het Prins Bernhardfonds de Zilveren Anjer.

Toen Brevet ten slotte, hoogbejaard en jarenlang geplaagd door lichamelijk euvel, was heengegaan, heeft Hermeneus - waarin hij zoveel vruchten van zijn geest had geplaatst - hem de zeldzame eer bewezen op de eerste pagina van het naastvolgende nummer zijn vertaling van Horatius' Ode ii, 15 uit Mozaiek af te drukken ter herdenking.

W.F. Lichtenauer

Voornaamste geschriften

Boeken

Zestien oden en een epode van Horatius. 's-Gravenhage, 1958.

Mozaiek. 's-Gravenhage, 1966 (bevat naast de in 1958 verschenen gedichten van Horatius ook andere vertalingen en eigen gedichten).

Ongerijmd gerijmd. Drieëntwintig verzen met bijbelse beelden. 's-Gravenhage, 1967.

Le Mystère d'Adam. 's-Gravenhage, 1972 (vertaling van een mysteriespel uit de twaalfde eeuw).

Le Miracle de Théophile. 's-Gravenhage, 1972 (vertaling van een gedicht van Rutebeuf uit de dertiende eeuw).

Veertig eeuwen van Adam tot Herodes. Beknopt overzicht van het Oude Testament, met illustraties naar Rembrandt. Eigen beheer, 1977.

Horatius, Oden. Leuven, 1978 (vertaling van alle 103 oden, met inbegrip van de reeds in andere uitgaven door hem gepubliceerde).

Artikelen

Rotterdamse penningen in Rotterdams Jaarboekje, 1958-1982.

Huizen Grootenboom van Os in Rotterdams Jaarboekje, 1972, p.273 e.v.

Dr. Anthony George Króller in 1926 en 1927 in Rotterdams Jaarboekje, 1974, p.234 e.v.

De effectenbeurs te Rotterdam en haar einde in Rotterdams Jaarboekje, 1978, p.187 e.v.

De naamgeving van de Erasmus Universiteit te Rotterdam in Rotterdams Jaarboekje, 1982, p.202.

[p. 39]

Talrijke, meestal korte bijdragen van Brevet verschenen in verschillende tijdschriften, met name in Hermeneus; Maandblad voor de Klassieke Cultuur, in nationale en plaatselijke bladen van de Hervormde Kerk, in het Bulletin van het Museum Boymans-Van Beuningen en in het Rotterdams Jaarboekje. In Hermeneus publiceerde Brevet vooral vertalingen van klassieke gedichten en andere teksten uit de oudheid. Ook overigens gaven zijn publicaties in deze tijdschriften overwegend blijk van zijn toewijding aan de klassieke cultuur en zijn bedrevenheid in het uitdragen van haar waarden. Hij stelde bovendien tot 1982 gedurende meer dan dertig jaren de Paasgroeten, welke het Moderamen van de Generale Synode der Nederlands-Hervormde Kerk deed uitgaan. Ook verzorgde hij vele jaren de Jaargroeten van de Commissie voor Theologisch Hoger Onderwijs voor het Studiefonds van dit kerkgenootschap.