Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1982

[p. 78]

Claas Wybe de Kruyter
Alblasserdam 16 april 1922 - 's-Gravenhage 24 juli 1981

Als jongste kind in het gezin van de gereformeerde predikant Cornelis Jacobus de Kruyter en Elske Berendina Bolman werd Wybe de Kruyter in 1922 te Alblasserdam geboren. De familie van vaderszijde woonde in de achttiende eeuw in en om Groede, waar zich een groep uit Salzburg voor godsdienstvervolgingen gevluchte Lutheranen gevestigd had. Uit deze kring kwam de familie De Kruyter geheel of gedeeltelijk voort. Een verband te leggen tussen enerzijds eigenschappen als standvastigheid, werkzaamheid en soberheid, die dergelijke gemeenschappen plegen te kenmerken, en de persoonlijkheid van Wybe de Kruyter anderzijds, lijkt geoorloofd.

Hij groeide op in plattelandspastorieën. Opleiding en loopbaan verliepen niet langs de gemakkelijkste weg. Na enige jaren gymnasium te Zwolle en een cursus journalistiek behaalde hij de diploma's mo-a Nederlands en speciaal bibliothecaris. Van 1957 tot 1960 werkte hij als bibliothecaris-documentalist bij de Federatie voor de Geestelijke Volksgezondheid, van 1960 tot 1966 bij de afdeling Volkskunde van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Inmiddels was hij na een colloquium doctum in 1960 de studie Nederlands aan de Universiteit van Amsterdam begonnen, waar hij in 1965 het doctoraal examen met goed gevolg aflegde.

Op 1 januari 1966 werd hij lid van de wetenschappelijke staf van de Koninklijke Bibliotheek, werkzaam op de afdeling Handschriften. Het werd een tijd van verdere ontplooiing, waarin zijn reeds bestaande speciale belangstelling voor zeventiende-eeuws Nederlands en voor religieus getinte poëzie voeding vond in de rijke collecties van de Koninklijke Bibliotheek. Ook de middeleeuwen kwamen nu meer in zijn gezichtsveld. Toegewijd en snel werker als hij was, besteedde hij weldra het grootste deel van zijn vrije tijd aan het voorbereiden van een proefschrift over Constantijn Huygens' Oogentroost, waarop hij in 1971 promoveerde. Uit het Voorbericht daarvan citeer ik: ‘In het eerste hoofdstuk zijn de genres consolatio, satire en karakters als achtergrond van het gedicht behandeld. In het tweede, de retorische technieken en de versificatie, toegelicht met voorbeelden. In het derde hoofdstuk zijn de vier stadia besproken, waarin het gedicht is overgeleverd, waarbij een

[p. 79]

beeld gegeven wordt van de inhoud van het gedicht in zijn verschillende fasen, en een uiteenzetting van de structuur en het karakter van het werk. Een gedetailleerde analyse en interpretatie, zowel van het voorwerk als van het gedicht in hun voltooide vorm, is in het volgende hoofdstuk geboden.’ Met deze veelzijdige benadering maakte hij de weg vrij voor begrip en appreciatie van een gedicht dat voor de moderne lezer eigenlijk ontoegankelijk was geworden.

Van 1971 tot 1981 heeft hij ook als docent voor zeventiende-eeuws Nederlands aan de School voor Taal- en Letterkunde zijn verworven inzichten kunnen doorgeven; in druk vonden zij hun neerslag onder andere in zijn bijdrage aan de herdenkingsbundel Studies over Hooft, waarin hij de bronnen van het tafelspel Paris Oordeel en Hoofts wijze van verwerking daarvan onderzocht, en in de uitgave van Huygens' Stede-stemmen en Dorpen in de serie Klassiek Letterkundig Pantheon, die binnen de beperkingen door de aard van deze reeks opgelegd, in het klein het zelfde vruchtbare patroon vertoont als de Oogentroost-publicatie. Daarnaast schreef hij talrijke artikelen over handschriften, veelal van mededelende, soms ook van analyserende aard.

Voor Wybe de Kruyter, die bij alle wilskracht een gevoelig, bescheiden en teruggetrokken mens was, is de aanraking met de buitenwereld soms moeilijk en kwetsend geweest. Wie hem goed kenden, wisten dat hij gevoel voor schoonheid en voor humor bezat, en een tederheid die opeens naar buiten kon komen, vooral als hij sprak over zijn gezin.

Na een inzinking die tot vervroegde pensionering leidde, was hij herstellende, toen de eerste symptomen van een slopende ziekte zich voordeden. Met grote geestkracht en concentratie heeft hij tot het einde toe, ondanks lichamelijke verzwakking en ongemakken, gestudeerd en gearbeid aan publicaties, waarvan de laatste postuum verschenen is.

A.F. Dekker

Voornaamste geschriften

Henriëtte van der Schalk, ‘Sonnetten en verzen in terzinen geschreven’, handschrift 135 g 3 ter Koninklijke Bibliotheek in De Nieuwe Taalgids 60 (1967), p.333-338.

Disticha in de geest van de Moderne Devotie. Een zeventiende-eeuws handschrift in Ons Geestelijk Erf 42 (1968), p.178-190.

H. Roland Holsts ‘Tusschen tijd en eeuwigheid’. Varianten in woordgebruik en zinsbouw, stilistisch verkend in De Nieuwe Taalgids 62 (1969), p.5-12.

Gecommentarieerd woordspel in Spiegel der Letteren 11 (1969), p.161-174.

[p. 80]

Een liefdeslied van Constantijn Huygens in De Nieuwe Taalgids 63 (1970), p.433-440.

Constanter on the title-page in Quaerendo 1 (1971), p.46-55.

Codicologie en literatuurgeschiedenis in De Nieuwe Taalgids 64 (1971), p.134-139.

Constantijn Huygens' Oogentroost. Een interpretatieve studie. Meppel, 1971 (Diss. gu Amsterdam).

Constantine Huygens' Pamphlets in Quaerendo 2 (1972), p.48-54.

Textbooks belonging to two Princes of Orange in Quaerendo 3 (1973), p.23-31.

The emblematic character of the border ornaments in Delft codices in Quaerendo 3 (1973), p.211-216.

Problemen rond een catalogus van middeleeuwse geïllumineerde handschriften uit de Koninklijke Bibliotheek en het Museum Meermanno-Westreenianum te 's-Gravenhage in Handelingen van het 29e Vlaams Filologencongres 1973, p. 277-283.

Some problems in identifying and locating the origins of a number of Dutch illuminated manuscripts of the last quarter of the fifteenth century in Quaerendo 4 (1974), p.143-155.

A northern Netherlandish atelier of c.1485-1490 in Quaerendo 4 (1974), p.237-246.

Jacobus Heyblocq's album amicorum in the Koninklijke Bibliotheek at The Hague in Quaerendo 6 (1976), p.111-153.

Ontlening en vernieuwing in ‘Paris Oordeel’ in Studies over Hooft, Uyt Liefde geschreven, Groningen, 1981, p.131-147.

Tekstuitgaven

Anna Roemers Visscher, Letter-Juweel. Uit het bezit van de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage, in facsimile uitgegeven en ingeleid. Amsterdam, 1971.

Die riddere metter mouwen. Ms. The Hague, Royal Library 129 a 10 fol.167-177 verso and the fragment Brussels, Royal Library iv 818. With an introduction. Leiden, 1975.

Constantijn Huygens, Stede-stemmen en Dorpen. Ingeleid en geannoteerd. Zutphen, 1981.