Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1982

[p. 75]

Hans Heidstra (H. Edinga)
Zeist 29 april 1918 - Joure 24 juli 1980

Hans Heidstra werd geboren op 29 april 1918 als tweede zoon uit het huwelijk van Jantina Egberdina Edinga en Tjeerd Albert Heidstra, beiden van Friese afkomst. Zijn vader was jarenlang onderwijzer aan een openbare lagere school in Zeist. Zijn moeder was voor haar huwelijk ook onderwijzeres.

Hans was een vroege leerling en na de lagere school bezocht hij een jaar een mulo in Zeist en daarna het Christelijk Lyceum, ook in Zeist, waar hij in 1935 op zeventienjarige leeftijd eindexamen hbs-b deed. Hij deed een jaar de handelsdagschool Schroevers. Liever was hij in de journalistiek gegaan. ‘Ik hield al jong hartstochtelijk veel van boeken, toneel en muziek’, schreef hij eens. Zijn ouders leek een ambtenarenbestaan minder riskant en zo volgde hij van 1936-1939 een opleiding tot surnummerair Belastingen. Hij vond het vak Burgerlijk Recht wel interessant, maar de rest had zijn belangstelling allerminst, vooral boekhouden vond hij afschuwelijk. De lessen werden in groepsverband gegeven, samen met aanstaande candidaat-notarissen.

In 1939 werd hij opgeroepen voor de militaire dienst, waarbij hij werd ingedeeld bij de opleiding reserve-officier administratie op de kma in Breda, later voortgezet in Kampen. In juni 1940 gedemobiliseerd.

Daar hij geen zin had zijn studie bij de Belastingen voort te zetten, ging hij in 1941 werken voor het Staatsexamen a, wat hij in juni 1943 haalde. In die oorlogsjaren studeerde hij theologie bij de kerkelijke hoogleraren in Amersfoort. Na de oorlog zette hij de studie voort in Utrecht, maar deed geen kerkelijk examen. Zijn ouders waren vrijzinnig godsdienstig, hij was in die richting opgevoed via catechisatie en later lidmaat van de Nederlandse Protestantenbond in Zeist.

Hij schreef al enkele jaren verhalen en gedichten voor provinciale bladen en in 1952 won hij een reisbeurs met de gedichtenbundel De vrouw van de herfst, uitgave D.A. Daamen's Uitgeverij. De bundel (oplage 1500 exemplaren) was in veertien dagen uitverkocht en er volgde een tweede druk. In de kritieken, op een enkele uitzondering na lovend, werd hij de hekkesluiter of het nakomertje van de Forum-generatie genoemd. Van de prijs ad fl. 2.000,- (een heel bedrag in die tijd) reisde hij door Spanje en Italië, waar hij in Florence mevrouw Margo Scharten-Antink be-

[p. 76]

zocht, toen al een oude dame. In 1953 en 1954 gaf hij godsdienstlessen op openbare lagere scholen te Zeist.

Met enkele andere Zeistenaren had hij in 1952 de Zeister literaire kring opgericht, een nog altijd bestaande vereniging. In de loop der jaren heeft hij tal van lezingen voor deze kring gehouden en het jaar voor zijn dood was hij voorzitter.

In 1954 verscheen een tweede verzenbundel De Wintertuin. Zijn gevoel voor humor blijkt uit het feit, dat hij niet alleen de goede, maar ook de slechte kritieken op de flap liet afdrukken. In 1975 werd uit de twee bundels een nieuwe reeks samengesteld en aangevuld met enkele verzen uitgegeven bij Klaas Woudt in Zaandam onder de titel: Meer raven dan rozen. In 1954 publiceerde hij tevens zijn eerste roman Adieu Pandora bij Uitgeverij Stols, die door de meeste critici veelbelovend werd genoemd. Een jaar later verscheen de novelle Het zomerhuis. Zowel in zijn gedichten als in zijn proza is een ironische levensvisie verborgen. Hij had grote belangstelling voor het leven van de gezeten burgerij, die hij met sympathie en toegeeflijke ironie beschrijft. Vooral de oudere vrouw uit die kringen fascineerde hem. Een tweede roman Merci Marie is niet tot een uitgave gekomen.

Een bewerking van het Bijbelse verhaal Jephta van zijn hand is indertijd voorgedragen bij de ncrv en opgevoerd in de Protestantenbond te Zeist. In de jaren 1956-1964 was hij achtereenvolgens bestuurslid van de ‘Pen’, de Vereniging van Letterkundigen en de Cift/Sectie van het Vertalersgenootschap.

In 1955 trouwde hij met een achternicht Folkerdina Jantje van Bon. Uit dit huwelijk werden twee dochters en een zoon geboren. Het jonge paar vestigde zich in Rotterdam, waar mevrouw Heidstra benoemd was als zenuwarts bij de ggd. In deze Rotterdamse jaren heeft hij veel vertaald en gerecenseerd, evenals in Bakkum, waar het gezin woonde van 1958-1964. In september 1961 ging hij werken bij de ncrv als medewerker aan religieuze programma's; hij behartigde daar tevens de afdeling Filmzaken. In 1962 ging hij over naar de nts (Nederlandse Televisie-Stichting) als hoofd van de pas opgerichte afdeling Filmvertalingen. Hij bleef dit werk doen tot eind 1964, waarna hij freelance medewerker werd bij de avro.

Met de romanschrijfster Ina Boudier-Bakker had Hans Heidstra als aankomend student al contact, wat later uitgroeide tot een bijzondere vriendschap. Samen met de schrijfster Kitty de Josselin de Jong heeft

[p. 77]

hij haar literaire nalatenschap verzorgd. Een uitgebreide biographie over het leven en werk van deze schrijfster verscheen in 1969 van zijn hand bij P.N. van Kampen & Zn onder de titel Tien huizen - Duizend levens. Later is dit boek in een tweede druk als pocketeditie verschenen, onder de titel De vrouw achter de klop op de deur. Een oorlogsdagboek van deze schrijfster is door hem bewerkt, namelijk De tanden op elkaar; het verscheen in 1978. In 1975, toen het honderd jaar geleden was dat Ina Boudier-Bakker werd geboren, heeft hij een expositie samengesteld over het leven en werk van deze schrijfster in Vianen, waar zij enkele jaren heeft gewoond en haar bekende novelle De straat heeft geschreven.

Een levensbeschrijving van Top Naeff heeft hij helaas niet kunnen voltooien. Zijn laatste werk is: De Zeister Lustrawande, ‘une petite histoire’ van het leven in Zeist in zijn jeugdjaren, dat eerst in afdelingen in de Zeister Nieuwsbode verscheen en daarna als boek is uitgegeven.

Hans Edinga had een boeiende verteltrant en een bijna vrouwelijk gevoel voor het detail. Typerend voor hem was de tragische dingen, die nu eenmaal inhaerent zijn aan het leven, op een licht ironische manier te beschrijven, waardoor het effect wordt vergroot.

Hij heeft enorm veel vertaald, vooral uit het Engels en Duits. Ik moet hier noodzakelijkerwijze onvolledig blijven, alleen de voornaamste noemen, te weten Roald Dahl, T.S. Eliot, William Faulkner, Ernest Hemmingway, James Hilton, Katherine Mansfield, W. Somerset-Maugham, Nancy Metford, Dorothy Parker, Alan Silitoe, Gerart Hauptmann, Kafka, Nikos Kazanssakis, en vele anderen. Hij had contact met letterkundigen als Clara Lennart, Kitty de Josselin de Jong, Willem Brandt, Theun de Vries, Johan Fabricius, Hendrik de Vries, Roel Houwink, G.H.'s Gravensande en anderen. Voorts was hij zeer muzikaal en jarenlang lid van het Utrechts Motetgezelschap (oude en nieuwe kerkmuziek).

Zijn dood kwam, ofschoon hij al enkele jaren aan een longziekte leed, toch onverwacht. Op 24 juli 1980 stierf hij plotseling - logerend bij vrienden in Joure (Friesland).

‘Nu laat mijn jeugd zich nog slechts achterhalen
op 't Friese dorp, waar 't oudere geslacht
van mijn familie in zijn grijze huizen
waardig en stil de dood heeft afgewacht’

schrijft hij in De vrouw van de herfst. De dood heeft hem overvallen. Hij is in het harnas gestorven, een grote leegte achterlatend.

S. Koopmans