Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1973

[p. 151]

Jan Hendrik Jongkees
Bussum 3 december 1913 - Utrecht 4 maart 1967

Jan Hendrik Jongkees werd in 1913 te Bussum geboren, hij heeft daar ook een groot deel van zijn leven gewoond. Reeds jong kreeg hij belangstelling voor de antieke numismatiek, een belangstelling, die veel verder ging dan een liefhebberij alleen. Toen hij dan ook in Utrecht klassieke talen ging studeren, was deze studie vooral gericht op de archaeologie. Reeds in 1932 publiceerde hij zijn eerste artikel, andere volgden, en toen hij in 1941 promoveerde op het proefschrift The Kimonian Dekadrachms had hij drie en dertig artikelen en recensies op zijn naam staan. Uit de onderwerpen daarvan blijkt, dat zijn aandacht de gehele klassieke oudheid gold en dat naast de Archaeologie van het Middellandse-Zeegebied ook de vaderlandse archaeologie zijn aandacht had gekregen. Hij nam actief deel aan de opgravingen op het Domplein te Utrecht in 1935, die onder leiding stonden van de Utrechtse hoogleraren C.W. Vollgraff en G. van Hoorn, met wie hij in 1940 en 1943 samenwerkte in proefgravingen in resp. De Meern en Utrecht (Nederlandse Bank). Van 1941-1945 was hij assistent van Prof. dr. G. van Hoorn in het Archaeologisch Instituut te Utrecht; in 1945 werd hij benoemd tot privaatdocent om aan de Universiteit van Utrecht onderwijs te geven in de antieke numismatiek. Van 1945-1946 was hij verbonden aan het Koninklijk Kabinet van Munten, Penningen en Gesneden Stenen te 's-Gravenhage; van 1946-1947 was hij tijdelijk werkzaam in het Nederlands Historisch Instituut te Rome. Hierna keerde hij naar Utrecht terug, waar hij, samen met Van Hoorn, de tentoonstelling Romeins Nederland voorbereidde, die in 1948 in het Centraal Museum werd gehouden ter gelegenheid van het 1900-jarig bestaan van Utrecht. In 1951 volgde hij Van Hoorn op als buitengewoon hoogleraar in de klassieke archaeologie, in 1956 werd dit in een gewoon hoogleraarschap veranderd.

Aan het onderwijs in de klassieke archaeologie zowel als in de vroeg-Christelijke archaeologie alsmede aan het beheer van het Archaeologisch Instituut wijdde hij zich ten volle. Daarnaast richtte hij zich ook op de Provinciaal Romeinse archaeologie, op een kleine opgraving in Utrecht in 1952 volgde een opgraving in De Meern in 1957. In dat jaar verkreeg hij voor zijn Instituut de bevoegdheid tot opgraven van Romeinse oudheden in de provincie Utrecht. Van groot belang was voor hem, dat het

[p. 152]

Instituut in 1960 een eigen gebouw verkreeg nadat de ruimte binnen het Kunsthistorisch Instituut te klein was geworden. Hier kon hij werken, zoals hij dat begeerde, het Instituut was zijn tweede thuis; onder zijn leiding groeide het. Zijn grote veelzijdigheid blijkt uit de aankopen voor de bibliotheek, uit de aanwinsten voor de archaeologische verzameling, uit de verscheidenheid van scriptie-onderwerpen, door zijn studenten behandeld. Het blijkt ook uit de verscheidenheid van publicaties in de door hem opgezette reeks Archaeologica Traiectina, uitgegeven door het Archaeologisch Instituut. Zo is het in de herinnering aan hem steeds weer deze brede belangstelling, die naar voren komt, een belangstelling, die inspirerend werkte op zijn staf en studenten. Zij kenden hem als een uitstekend directeur, die rustig, met een vast doel voor ogen, de werkzaamheden van het Instituut wist te coördineren, die vooruit kon zien en plannen kon maken voor de toekomst. Die daarbij toch ook aan ieder de vrijheid van wetenschappelijk werken naar eigen aanleg en inzicht liet, en haast onmerkbaar daaraan leiding gaf. Door zijn grote gevoel voor humor en zijn menselijke belangstelling voor iedereen wist hij een sfeer te scheppen, waarin het aangenaam werken was. Voor wie hem niet kende, kon hij zeer gesloten zijn en moeilijk te begrijpen; om zijn grote integriteit was hij algemeen geacht. Hij was een onvermoeide werker, een man met een groot verantwoordelijkheidsgevoel, die doorging tot hij niet meer kon. Uit die volle werkzaamheid, waarin hij nog zoveel plannen had, werd hij plotseling weggerukt. Na een zeer korte ziekte overleed hij, nog onverwacht, op 4 maart 1967.¹

c. isings

1 Zie voor de lijst van publicaties van zijn hand: babesch. 42, 1967, p.4-9.