Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1970

[p. 182]

Rob. Roemans
(Gent, 14 april 1904 - Vorst (Brussel), 29 februari 1968)

Rob. Roemans werd op 14 april 1904 te Gent geboren. Hij genoot lager onderwijs te Zomergem, waar zijn vader postdirecteur was. Vanaf zijn twaalfde jaar zou zijn geboortestad zijn studiemilieu worden: na zes jaar Latijn-Griekse humaniora aan het Koninklijk Atheneum te Gent, waar hij o.a. Dr. Leo van Puyvelde als leraar Nederlands had, werd hij student in de Germaanse filologie aan de Rijksuniversiteit. Hij volgde er o.m. de colleges van de professoren Jozef Vercoullie, Robert Foncke, Henri Logeman, Gaston Colle, Henri Pirenne, Karel van de Woestijne en August Vermeylen. Op 11 juli 1925 promoveerde hij tot doctor in de wijsbegeerte en letteren op het proefschrift Jan-Frans Willems, 1793-1846. Leven, werk en strijd (waaruit fragmenten verschenen in Album J. Vercoullie 1927, De Vlaamsche Gids 1928, Dietsche Warande en Belfort 1928, O.M.O. Maandblad van den Vlaamschen Leeraarsbond van het Officieel Middelbaar Onderwijs 1928, Ons Volk Ontwaakt 1928, Jong Dietschland 1929, Jong Leven 1932, Ontwikkeling 1932).

Na een jaar legerdienst, ving hij, zoals menig germanist in die jaren-we denken slechts aan Filip De Pillecyn, Remi Sterkens, Cyriel de Baere - zijn leraarsloopbaan aan in Wallonië, aan het Koninklijk Atheneum te Malmédy.

Na enkele kritische studies wijdde hij zich aan de uitwerking van een inmiddels ontworpen plan: een bibliografie der Vlaamse letterkunde. Het eerste deel over de Vlaamse literaire tijdschriften 1893-1930 verscheen tussen 1930 en 1934 in tien afleveringen (voor de periode na 1930 werd het in de jaren '60 voortgezet met 14 boekdelen, waarvan de laatste drie postuum verschenen).

In 1934 bleef het bij dit eerste deel. Het plan was wellicht te groots om door één man te worden uitgevoerd, doch het typeert meteen de mens: de enthousiaste werker, die in jeugdige overmoed enerzijds, gedreven door romantisch getint idealisme anderzijds, voor geen moeilijkheden en zware arbeid terugdeinst.

In wezen én verschijning behoorde Dr. Roemans in zekere zin nog tot de Vlaamse romantische generatie, die de strijd om de vernederlandsing van het hoger onderwijs van dichtbij had meegemaakt.

Zodra hij zich echter aan zijn werktafel zette, diende dat romantische

[p. 183]

slechts als stimulans om de zichzelf opgelegde taak nauwgezet te volbrengen in een periode toen bibliografie nog met schouderophalen, minachtend en meelijdend tegelijk, werd bejegend.

Gedurende het werk zelf, dag na dag, na een met evenveel overtuiging volbrachte leraarstaak, kwamen andere karaktertrekken naar voren: wilskracht, uithoudingsvermogen en realiteitszin, die aan de basis liggen van zijn onvermoeibaar streven naar volledigheid, het streng objectief benaderen der gegevens, het doelmatig ontwerpen van registers om de grootst mogelijke bruikbaarheid en overzichtelijkheid te bereiken. De verplaatsing van het Atheneum te Malmédy, achtereenvolgens naar die van Aalst, Vorst, Mechelen en Brussel, waar hij sedert 1936 woonde met zijn vrouw en twee dochters, betekende tevens dat hij zijn bibliografisch en filologisch werk gemakkelijker kon uitoefenen, dichter bij de bibliotheken van Brussel en Antwerpen, al zou hij in de loop der jaren een eigen gevarieerd boekenbezit opbouwen.

De bibliografieën van geleerden en schrijvers volgden elkaar met verbazende regelmaat op. Welke vorm ze uiteindelijk ook kregen - naar gelang de wensen van samenstellers van hulde-albums of de mogelijkheden van publikatie: louter chronologisch, analytisch (de vorm die zijn voorkeur had omdat dergelijke bibliografieën betere waarborgen bieden voor de ontsluiting van een oeuvre en een adekwater bron zijn voor de gebruiker), verwerkt tot een essay, zoals o.a. de studies over Jan Grauls (1937), Lodewijk Scharpé (1942), Willem de Vreese (1950), Maurits Sabbe (1952) - steeds moesten ze voldoen aan streng wetenschappelijke eisen. Aldus heeft Rob. Roemans voor de bibliografie in Vlaanderen pionierswerk verricht.

Daarnaast ging, met de bibliografie als achtergrond, zijn belangstelling naar onze middeleeuwse literatuur. Onder de oorlog ontwierp hij met A.W.T. Bellemans het plan voor een reeks tekstuitgaven voor schoolgebruik, dat zou uitgroeien tot de ‘Klassieke Galerij’ van De Nederlandsche Boekhandel, in Nederland op de markt gebracht door de Wereld-Bibliotheek. Hijzelf bezorgde daarin Beatrijs, Karel ende Elegast, de abele spelen Esmoreit, Lanseloet en Gloriant. Deze uitgaven, die zich door een bevattelijke woordverklaring en cultuurhistorische inleiding richten tot leerlingen en studenten, stijgen, door het ingaan op allerlei problemen en door de uitvoerige bibliografie van tekstuitgaven en studies, boven het gewone schoolgebruik uit.

Het zuiver wetenschappelijk werk vervreemdde Rob. Roemans niet

[p. 184]

van zijn volk: in de reeks ‘Vlaamse Pockets’ bundelde hij de op praktische taalbeheersing afgestemde kroniekjes van zijn vriend Jan Grauls, stelde hij een levensbeeld samen van Cam. Huysmans en van Frans van Cauwelaert op basis van het werk van deze vooraanstaande Vlamingen, waardoor een stuk actuele geschiedenis in een originele vorm toegankelijk werd gemaakt. Het wetenschappelijk werk vervreemdde hem evenmin van zijn leerlingen. Hij bracht hun waardering en liefde bij voor eigen taal en cultuur.

Met een zekere weemoed zelfs nam hij in 1964 afscheid van de school en de jeugd, maar het vooruitzicht van ‘vrije’ tijd om onverpoosd de talrijke plannen, die in de loop der jaren steeds weer als het ware spontaan in hem waren opgekomen, te kunnen uitwerken was de lichtzijde van deze pensioengerechtigde levensperiode, waaraan nog geen vier jaar later zo plots een einde kwam.

Rob. Roemans heeft zijn werk steeds beschouwd als een dienst aan de gemeenschap, en in die zin behoorde hij tot de stillen in den lande. Wie hem gekend heeft, zal echter niet aan hem denken als aan een kamergeleerde of een boekenwurm, doch aan een bezielend leraar en enthousiast spreker, vol belangstelling voor alle problemen van zijn tijd, aan een gul en opgewekt mens, steeds bereid anderen te laten putten uit zijn eigen kennis en ervaring, steeds geneigd anderen aan te sporen tot wetenschappelijk werk, zoals ondergetekende zelf mocht ondervinden, wat zij hier in dankbare herinnering aan een stimulerende samenwerking en opbeurende vriendschap wenst te onderstrepen.

Hilda van Assche

Bibliografie

Werk in boekvorm, medewerking aan hulde-albums, bibliografische bijdragen in tijdschriften.

1927	Jan-Frans Willems' kunstopvattingen, in: Album J. Vercoullie, deel II, pp. 231-234.
1929	Gaston Martens, Antwerpen, 44 pp. (Vlamingen van Beteekenis, X) Bibliographie van het gebundeld werk van Karel van de Woestijne, in: Vandaag, I, pp. 384-386.
1930	Jozef Horemans, een waarnemer van naoorlogsche zeden, Antwerpen, 64 pp. Inhoudstafel op ‘Vlaamsche Arbeid’ 1905-1930, Brussel, 164 pp. (Overdruk uit: Vlaamsche Arbeid, XXV). Bibliographie van de moderne Vlaamsche literatuur 1893-1930, Eerste deel: De Vlaamsche tijdschriften, Kortrijk, 1000 pp. Bibliographische aanteekeningen bij Een overzicht van de Vlaamsche letterkunde na ‘Van Nu en Straks’ door Paul Kenis, Amsterdam.

[p. 185]

1931	Kritische bibliographie van Cyriel Buysse, gevolgd door een bibliographie over Cyriel Buysse, Kortrijk, 136 pp. Beschrijvende bibliographie van en over Jan van Ruusbroec, Mechelen-Amsterdam, 72 pp.
1932	Aphorismen van August Vermeylen, verzameld en ingeleid, Brussel-Maastricht, 64 pp. Het Herman Teirlinck-gedenkboek. Kritisch onderzoek der bibliographie, in: Revue belge de Philologie et d'Histoire, XI, pp. 991-1007.
1933	Analytische bibliographie van en bibliographie over Prof. Dr. Maurits Sabbe, Gent, 236 pp. Maurits Sabbe ter eere, Aalst, 68 pp. (Overdruk uit: Jong Leven, III). Het werk van Lodewijk Scheltjens. Aanvulling bij het Scheltjens-album, Lebbeke, 84 pp. Een prachtalbum van Vlaamsche schrijvers kritisch onderzocht, Aarschot, 20 pp. (Overdruk uit: O.M.O., XIII). Over de studie der middeleeuwsche literatuurgeschiedenis. Dr. Leonard Willems en het Reinaertprobleem, Aarschot, 20 pp. (Overdruk uit: O.M.O., XIII).
1934	Analytische bibliographie van en over Prof. Dr. Aug. Vermeylen, Gent, 200 pp. (Overdruk uit: Versl. en Meded. K. Vl. Acad). Analytische bibliographie van Dr. Leonard Willems, in: Hulde Dr. Leonard Willems, Gent (Overdruk uit: Versl. en Meded. K. Vl. Acad., 1933), pp. 29-80. De wetenschappelijke en artistieke bedrijvigheid van Stephan de Jonghe, in: Stephan de Jonghe, Aalst, pp. 89-108. Pleidooi voor de bibliographie, Aalst, 20 pp. (Overdruk uit: Jong Leven, IV).
1935	Fernand-Victor Toussaint van Boelaere. Een studie, Brussel, 36 pp. Bibliographie van de leden van de Vereeniging van Vlaamsche Letterkundigen (1925-1935), St.-Niklaas, 32 pp. (Overdruk uit: Het Boek in Vlaanderen, 1935).
1936	Analytische bibliographie van en over F.V. Toussaint van Boelaere, Ledeberg-Gent, XXXII + 170 pp. (Overdruk uit: Versl. en Meded. K. Vl. Acad.). De ‘Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Vlaamsche Academie’ en de studie van onze Nederlandsche literatuur. De Vondelstudie, Langemark, 24 pp. (Overdruk uit: Wetenschap in Vlaanderen, II).
1937	De wetenschappelijke bedrijvigheid van Dr. Jan Grauls, in: Dr. Jan Grauls Gedenkboek, pp. 12-62 (= Limburg, IX).
1938	De critische bedrijvigheid van Z.E.H. Al. de Maeyer, in: Hulde-garve ..., Turnhout, pp. 41-123. De literair-historische bedrijvigheid in Vlaanderen na den oorlog, Langemark, 48 pp. (Overdruk uit: DE. VL. AG., II). Onze Vlaamsche tooneelbedrijvigheid voor onze tooneelkringen geschetst, Turnhout, 16 pp. (Overdruk uit: Toneelgids, XXIV).
1939	Prof. Dr. Jozef van Mierlo jun., S.J., in: Huldegarve ..., Turnhout, pp. 5-132 (Analytische bibliografie).
1941	De wetenschappelijke bedrijvigheid van Prof. Dr. G. Duflou, Turnhout, 28 pp. (Overdruk uit: Nieuw Vlaanderen, VII, nrs. 16-19). Eerw. Pater D.A. Stracke, S.J., in: Nieuw Vlaanderen, VII, nrs. 10 en 11.
1942	Prof. Dr. Lodewijk Scharpé (1869-1935), Turnhout, 120 pp. (Overdruk uit: Nieuw Vlaanderen, VII, nrs. 32-47) (Met bibliografie van en over) Bibliographie van Jozef Muls, in: Jozef Muls, Werk, Diest, pp. 517-541.
1943	Karel ende Elegast, Antwerpen, 104 pp. (Klassieke Galerij, 9). Herdrukken: 1945, 1953.
1944	Dr. Leonard Willems (1864-1938), Brussel, 172 pp. (Met analytische bibliografie). Bibliographie van en over Anton van de Velde, in: Anton van de Velde, Diest, pp. 211-294.

[p. 186]

1945	Beatrijs, Antwerpen, 116 pp., (Klassieke Galerij, 21)-herdrukken: 1951, 1957.
1947	Beatrijs-bibliographie: uitgaven, studiën, vertalingen en bewerkingen, in: Beatrijs. Eerste integrale reproductie van het handschrift, Antwerpen, pp. 37-61. Herdruk: 1948.
1948	Leo van Puyvelde, Van Eyck, Het Lam Gods. [Uit het Frans vertaald door Rob. Roemans], Rotterdam, 128 pp. Bibliographia Gessleriana, in: Miscellanea J. Gessler Antwerpen, pp. 47-102 (en in: Volkskunde, LV, 1954).
1949	Analytische bibliographie van Prof. Dr. Leo van Puyvelde, Turnhout, 180 pp. (Kon. Vl. Acad...., Reeks IV, nr. 12). Bibliographie van Prof. Dr. Robert Foncke, in: Feestbundel Robert Foncke, Aalst, pp. 21-39.
1950	Het werk en de betekenis van Prof. Willem de Vreese, Antwerpen, 172 pp. Bibliographie van Prof. Dr. Floris van der Mueren, in: Miscellanea musicologica Floris van der Mueren, Gent, pp. 21-45.
1951	Leven en werk van Dr. Jan Lindemans, in: Album Jan Lindemans, Brussel, pp. 21-83. Levensschets en bibliographie van Prof. Dr. Paul de Keyser, in: Album Paul de Keyser, Wetteren, pp. XI-XVIII, XLVI-CXII. Bibliografie van Prof. Dr. Franz de Backer, in: Franz de Backer, Bio-bibliografie, Brussel, pp. 27-45.
1952	De critische bedrijvigheid van Prof. Dr. Maurits Sabbe, Brussel, 56 pp. (Overdruk uit: Tijdschrift voor Levende Talen, XVI).
1953	Het werk van Prof. Dr. Aug. Vermeylen. Analytische bibliografie, Amsterdam-Antwerpen, 484 pp. Bibliographie van Julein Kuypers, Gent, 12 pp. (Overdruk uit: Jaarboek 1952-1953 K. Vl. Acad.).
1954	Chronologisch-analytische bibliografie van Dr. Constant Godelaine, in: Gedenkboek Dr. C. Godelaine 1888-1942, Maaseik, pp. 43-90. Bibliografie van Dr. Cyriel de Baere, in: Handelingen der Zuidnederlandse Maatschappij ..., VIII, pp. 13-46. Wie redt Th. Coopman en Jan Broeckaert's ‘Bibliographie van den Vlaamschen taalstrijd’?, Langemark, 8 pp. (Overdruk uit: Wetenschap. Tijdingen, XIV).
1955	Levensschets en bibliografie van Jozef Droogmans, in: Jozef Droogmans, Verzamelde opstellen I, Hasselt, pp. XIII-XXXVI.
1956	Bibliografie van Prof. Dr. J. van Mierlo, S.J., Gent, 194 pp. (Overdruk uit: Versl. en Meded. K. Vl. Acad.). Bibliografie van Prof. Dr. Vital Celen, in: Leven en werk van Vital Celen, Leuven, pp. 71-91.
1960	Bibliografie van Joris Eeckhout, in: Bijdragen tot de geschiedenis der stad Deinze..., nr. 27, pp. 29-41.
1961	Bibliografie van Gery Helderenberg, in: Nieuwe Stemmen, XVII, pp. 45-48.
1963	Bibliografie van Louis Sourie, in: West-Vlaanderen, nr. 70, p. 285.

Uitgaven in samenwerking met

Al. de Maeyer:

1948

Een kwart eeuw tooneelleven in Vlaanderen. Geschiedkundige nota-Analytische inhoudstafels-Klappers op Toneelgids 1909-1940, Antwerpen, 288 pp. Esmoreit. Eerste integrale reproductie van het handschrift naast de tekst in typographie, voorafgegaan door een bondige inwijding en een uitvoerige analytische bibliographie en gevolgd door ophelderende aantekeningen bij de oorspronkelijke tekst, Antwerpen, 94 + XXXVI pp. + 24 pp. aantekeningen als losse bijlage.

[p. 187]

Dr. M.A. Nauwelaerts:

1951	Onze letteren. Handleiding bij de geschiedenis der Nederlandse Letterkunde. Deel I, Antwerpen, 404 pp. Tweede, herziene druk: 1957.
1953	Jan Gessler (1878-1952), Wetteren, 32 pp. (Overdruk uit: Revue belge de Philologie et d'Histoire, XXXI).

Dr. G.W. Wolthuis

1951	1951 Analytische bibliographie van Mariken van Nieumeghen, in: Mariken van Nieumeghen. Reproductie van de postincunabel ..., Tweede druk, Antwerpen, pp. XXXIX-LXXV.

Drs. René Gaspar:

1954	Een abel spel van Esmoreit, Antwerpen, L + 62 pp. (Klassieke Galerij, 98).
1955	Onze middeleeuwse letteren als spiegel van ons volk. Deel I: Mystiek en geestelijke epiek, Brugge, 220 pp.
1956	Een abel spel van Gloriant, Antwerpen, LXIV + 70 pp. (Klassieke Galerij, 102).
1958	Een abel spel van Lanseloet van Denemerken, Antwerpen, XXVIII + 68 pp., (Klassieke Galerij, 123).

Dr. W.E. Hegman:

1954	De voortzetting van L.D. Petits' Bibliographie der Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde', in: Wetenschappelijke Tijdingen, XIV, pp. 370-376.

Drs. Hilda van Assche:

1959	Karel ende Elegast. Antwerpen, XXXVI + 58 pp. (Klassieke Galerij, 9) herdrukken: 1963, 1966, 1970.
1960	Theophilus, Antwerpen, XX + 80 pp. (Klassieke Galerij, 136). Bibliografie van de Vlaamse Tijdschriften. Reeks I: Vlaamse literaire tijdschriften van 1930 tot 1958 (naderhand tot 1965), Hasselt, 1960-1969- 14 afleveringen van ca. 220 pp. Dr. Jan Grauls, Onze taal. Taalkundige kroniekjes verzameld en ingeleid, Hasselt, 188 pp. (Vlaamse Pockets 19).
1961	Beatrijs, Antwerpen, LVI + 42 pp., (Klassieke Galerij, 21)- herdrukken: 1963, 1966, 1968, 1971. Dr. Jan Grauls, Goed Nederlands in handel en economie, Hasselt, 192 pp. (Vlaamse Pockets, 33). Camille Huysmans. Levensbeeld gevestigd op persoonlijke getuigenissen en eigen werk, Hasselt, 240 pp. (Vlaamse Pockets, 36).
1962	Dr. Jan Grauls, Onze taal. Tweede bundel, Hasselt, 198 pp. (Vlaamse Pockets, 69).
1963	Frans van Cauwelaert. Een levensbeeld gevestigd op persoonlijke getuigenissen en eigen werk, Hasselt, 240 pp., (Vlaamse Pockets, 85). Een abel spel van Lanseloet van Denemerken. Tweede herziene en vermeerderde druk, Antwerpen, LXXIV + 56 pp., (Klassieke Galerij, 123)- herdrukken: 1966, 1969. De spreekwoorden van Pieter Bruegel de Oude verklaard door Dr. Jan Grauls. Nieuwe uitgave, Mortsel, 16 pp., (+ Franse, Engelse en Duitse vertalingen).
1964	Bibliografie van de Vlaamse tijdschriften. Reeks II: Vlaamse niet-literaire tijdschriften van 1886 tot en met 1961. Aflevering 2: Leuvense Bijdragen en Bijblad, Hasselt, 464 pp.
1966	Dr. Jan Grauls, Taal-cocktail. Derde bundel taalkundige kroniekjes, Hasselt, 206 pp. (Vlaamse Pockets, 182). Dr. Jan Grauls, Terug naar de oorsprong. Studies verzameld en ingeleid, Hasselt, 192 pp. (Heideland-Paperbacks, 5). Bibliografie van en over Jan Vercammen, in: De andere Jan Vercammen ook 60, Koekelare, pp. 7-20.
1967	Een abel spel van Esmoreit, Herwerkte herdruk, Antwerpen, 184 pp. (Klassieke Galerij, 98).

[p. 188]

	Dr. Jan Grauls' bibliografie, Hasselt, 118 pp. (Werken uitgegeven onder de ausipciën van de Bestendige Deputatie van de Provincie Limburg, 8). August Vermeylen, Van miniaturisten tot expressionisten. Studies verzameld, ingeleid en bibliografisch verantwoord, Hasselt, 200 pp. (Heideland-Paperbacks, 7).
1968	Bibliografie van Karel Jonckheere, Hasselt, 254 pp. Analytische bibliografie van Julien Kuypers, Hasselt, 100 pp.
1970	Een abel spel van Gloriant. Tweede herziene druk, Antwerpen, 134 pp. (Klassieke Galerij, 102).
1971	Bibliografie van Stijn Streuvels, Antwerpen, (ter perse)-(Studio Flandrica).

Medewerking aan Tijdschriften

Band en Zuiderkruis, 1961

De Brusselse Post, okt. 1951

Dietsche Warande en Belfort, 1928, 1929

Groei, 1934

Groot-Nederland, 1931

Hooger Leven, 1928

Jong Dietschland, 1929, 1931

Jong Leven, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1937, 1939-1941

Kruis en Leeuw in Waasland, 1962

Mededeelingen betreffende de radio-uitzendingen voor de scholen, 1935, 1936, 1938, 1939, 1940

Mededelingen van de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen, 1963

De Nieuwe Gids, 1932

Nieuwe Stemmen, 1961

Nieuw Vlaanderen, 1937, 1940, 1941

O.M.O. Maandblad van den Vlaamschen leeraarsbond van het Officieel Middelbaar Onderwijs, 1928, 1929, 1930

Ons volk ontwaakt, 1928

Ontwaken, 1960

Ontwikkeling, 1928, 1929, 1930, 1931, 1932.

Onze Jeugd, 1926

Onze Tijd, 1937

Paginae bibliographicae, 1928, 1929

Pan, 1926

De Periscoop, 1964

Revue belge de Philologie et d'Histoire, 1932, 1934, 1935, 1937, 1938, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1944, 1945, 1953

Tijdschrift voor Levende Talen, 1939, 1940, 1950

Toneelgids, 1938

Toortsen, 1961

Het Trefwoord, 1958

Vandaag, 1929

Vlaamsche Arbeid, 1930

De Vlaamsche Gids, 1926, 1931, 1933

Volkskunde, 1958

West-Vlaanderen, 1963

Wetenschap in Vlaanderen, 1936

Wetenschappelijke Tijdingen, 1954

Zaaien, 1936

[p. 189]

Literatuur

Hilda van Assche, Analytische bibliografie van Dr. Rob. Roemans. Ingeleid door Prof. Dr. Leo van Puyvelde, Prof. Al. de Maeyer, Kan. Prof. Dr. M.A. Nauwelaerts en Prosper Arents. Met een portret getekend door Loe Nagels, Hasselt, Heideland, z.j. [1964], 114 pp.

Hilda van Assche, Dr. Rob. Roemans, de veelzijdige bibliograaf (1904-1968), 10 pp. (Overdruk uit: Wetenschappelijke Tijdingen, XXVII, 1968, nr. 2); Dr. Rob. Roemans (1904-1968). De betekenis van zijn werk voor de Nederlandse kultuur, in: Ons Erfdeel, XI, 1968, nr. 4, pp. 140-143.

Voor aanvullingen op de Analytische bibliografie, zie: Spieghel Historiael van de Bond van Gentse Germanisten, IX, 1967, nr. 1-2, pp. 12-14; X, 1968, nr. 1-4 pp. 75-76; XI, 1969, nr. 3-4, p. 86.