Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1968

[p. 94]

Willem Moll
(Utrecht, 5 juli 1888-'s-Gravenhage, 7 april 1962)

Willem Moll werd op 5 juli 1888 te Utrecht geboren als zoon van Dr. J.W. Moll, toen directeur van de R.H.B.S. aldaar en kleinzoon van de bekende kerkhistoricus Prof. Dr. W. Moll. Zijn moeder Anna Cornelia Fruin was een dochter van Prof. Mr. J.A. Fruin, een even bekend Utrechts hoogleraar in het Nederlands privaatrecht en rechtsgeschiedenis.

Opgegroeid in Groningen, waar zijn vader sinds 1890 hoogleraar in de botanie was, studeerde Moll aan de Rijksuniversiteit aldaar in de rechten. Dat hij deze stad zijner jeugd altijd een bijzonder warm hart is blijven toedragen, heeft uiting gevonden in een artikel in de Groninger Volksalmanak van 1957, getiteld ‘Persoonlijke herinneringen aan de stad Groningen rond de eeuwwisseling.’ Uit het onderwerp van zijn proefschrift, waarop hij 27 maart 1915 te Groningen promoveerde, blijkt wel dat hij de historische belangstelling zijner voorouders had geërfd. Het handelde over ‘De rechten van de heer van Bergen op Zoom. Historisch overzicht loopend tot 1567’.

Het is dan ook geen wonder, dat hij een loopbaan in deze richting zocht: het archiefwezen. En de weg daarheen was voor hem niet moeilijk te vinden, zijn neef Prof. Mr. R. Fruin zetelde in die jaren in Den Haag als Algemeen Rijksarchivaris. Na enige tijd als volontair aan het Algemeen Rijksarchief werkzaam te zijn geweest - een andere opleiding voor het archiefwezen kende men hier te lande nog niet - volgde op 1 mei 1916 zijn benoeming tot adjunct-commies aan het gemeentearchief te 's-Gravenhage.

Daar was Dr. H.E. van Gelder toen archivaris, die deze functie combineerde met die van directeur van het Gemeentemuseum. Bij de instelling van een Dienst voor kunsten en wetenschappen, waarin onder leiding van Dr. Van Gelder archief en museum werden ondergebracht, werd Moll op 1 oktober 1918 bevorderd tot commies bij die dienst, speciaal belast met de waarneming van het gemeentearchief. Sindsdien werd hem meer en meer de leiding van het oud-archief overgelaten, iets wat ook zijn uitdrukking vond in zijn benoeming tot adjunct-archivaris in 1920. Inmiddels was in 1918 de archiefwet tot stand gekomen, die een scheiding tussen Oud-archief en de Dienst voor Kunsten en Wetenschappen (later: Schone Kunsten) noodzakelijk maakte. Terwijl Van Gelder directeur bleef van laatstgenoemde dienst, werd Moll met ingang van 1 januari 1923

[p. 95]

benoemd tot gemeentearchivaris, een functie welke hij tot zijn pensionering op 1 september 1953, dus ruim dertig jaren heeft bekleed.

Onder zijn leiding vond in 1926 de verhuizing plaats van het gemeentearchief van de Zwarteweg naar het huidige (thans ook reeds lang niet meer aan de eisen voldoende) gebouw aan het Rijswijkseplein.

Zijn bijzondere belangstelling ging vooral uit naar de historischtopografische prentenverzameling, welke hij door één of twee tentoonstellingen per jaar in breder kring bekendheid trachtte te geven, iets waartoe hem door de aanwezigheid van een tentoonstellingszaal (het oude gymnastieklokaal van de voormalige school waarin het gemeentearchief op het Rijswijkseplein gehuisvest is) een gunstige gelegenheid werd geboden. Een initiatief, dat gerede ingang vond en tot een traditie werd, welke nog steeds wordt voortgezet, en dat ook bij verscheidene andere archieven navolging heeft gevonden.

Een andere verzameling - de letterkundige - had stellig ook zijn speciale voorkeur en belangstelling. Deze verzameling omvatte brieven, handschriften en andere documenten betreffende de Nederlandse schrijvers uit de laatste twee eeuwen. De verzameling was op initiatief van Moll zelf gevormd, na een letterkundige tentoonstelling welke in 1924 was gehouden, en werd door hem, praktisch zonder dat er geldmiddelen voor beschikbaar waren, met behulp van enkele vrijwillige hulpkrachten, in de loop der jaren uitgebouwd tot een zeer representatieve collectie. Wel werd er door collega's soms wat smalend over gesproken, als over een uitwas welke eigenlijk in een goed geordonneerd archief niet thuis hoorde. En, strikt genomen hadden deze critici gelijk... maar met deze letterkundige verzameling is door Moll de basis gelegd voor het huidige Letterkundig museum en documentatiecentrum, dat thans aan de Juffrouw Idastraat gevestigd is, en van welks bestuur Moll sinds de oprichting in 1954 tot zijn dood deel uitmaakte. Dank zij Moll's initiatief heeft de begonnen collectie in het Haagse archief de eerste dertig jaren van haar bestaan een veilig onderkomen gevonden en de zorg die zij nodig had, eer het moment was aangebroken, dat de verzameling - gecombineerd met andere soortgelijke van bescheidener omvang - een eigen bestaan kon gaan leiden. De taak van een gemeentearchivaris? Men kan er over twisten! Een gelukkig initiatief van een man met een grote kennis van en liefde voor de letteren en een brede culturele belangstelling? Zeer stellig! Daardoor alleen al heeft Moll de beoefenaren van de geschiedenis der Nederlandse letteren in hoge mate aan zich verplicht.

[p. 96]

In één opzicht heeft Moll zeer bijzonder zijn stempel gedrukt op de stad zijner inwoning en wel in de straatnaamgeving. Gedurende zijn gehele ambtsperiode is hij de man geweest, die de straatnaamgeving aan de nieuwe wijken van de snel uitbreidende stad heeft voorbereid, en hoewel natuurlijk niet al zijn voorstellen genade hebben kunnen vinden in de ogen van de opeenvolgende colleges van B. & W. of de raad, toch is de naamgeving van het merendeel der straten tussen 1923 en 1953 aan zijn initiatief ontsproten. Ook nadat, kort voor zijn aftreden, deze taak werd overgedragen aan een gemeentelijke commissie van advies inzake het geven van straatnamen, was het nog veelal aan hem en zijn opvolger dat de voorbereiding der voorstellen werd opgedragen. De vrucht van deze veeljarige ervaring heeft hij neergelegd in een rede gehouden voor de Naamkundecommissie van de Koninklijke akademie van Wetenschappen, getiteld: ‘De moderne praktijk van de straatnaamgeving’ (1953).

Reeds spoedig na zijn benoeming in Den Haag trad Moll toe als lid van de geschiedkundige vereniging ‘Die Haghe’ en op 1919 reeds volgde zijn benoeming tot lid van het bestuur. In hetzelfde jaarboek 1919/20, dat deze benoeming vermeldt, geeft de toenmalige redacteur, Dr. H.E. van Gelder, in zijn inleiding de wens te kennen ‘om aan het bestuur voor te stellen een jongere kracht met de leiding van deze publicatie te belasten’. Waarop hij vervolgt: ‘In Mr. W. Moll, de adjunct-archivaris onzer gemeente heeft men een opvolger gevonden, die met opgewektheid de niet gemakkelijke taak heeft aanvaard, welke ik hem met vertrouwen overdroeg...’ Stellig heeft de jonge opvolger van Van Gelder die opgewektheid nodig gehad. In de ruim dertig jaren van zijn redacteurschap zijn niet minder dan 25 jaarboeken en een klapperdeel van de pers gekomen - vraag niet met hoeveel arbeid, overleg en schipperen met beperkte geldmiddelen. En zijn werkzaamheden beperkten zich niet tot de redactie alleen. Tal van artikelen van zijn hand getuigen van zijn kennis van en zijn liefde voor Den Haag en de Haagse historie.

Daarnaast was, gelijk reeds hierboven vermeld, Moll in 1919 tot bestuurslid van Die Haghe gekozen. Dit wil zeggen, dat hij van die datum tot aan zijn aftreden als redacteur in 1953 onafgebroken als bestuurslid (1919-1925; 1927-1933; 1935-1938) of als redacteur (zij het dan slechts met adviserende stem) in de tussenliggende perioden, deel heeft uitgemaakt van het bestuur van Die Haghe, terwijl hij in 1945 als opvolger van Dr. H.E. van Gelder tot voorzitter werd gekozen, een functie welke hij tot eind 1952 heeft bekleed. Het is dan ook niet te verwonderen, dat deze

[p. 97]

vereniging de man die gedurende zulk een reeks van jaren haar op zulk een voortreffelijke wijze had gediend, bij zijn aftreden het erelidmaatschap verleende. Ook in de vereniging van Archivarissen in Nederland heeft Moll een zeer actief aandeel genomen. Reeds in 1922 werd hij gekozen tot secretaris-penningmeester van de nieuwe afdeling van Gemeente- en waterschapsarchiefambtenaren, een functie die hij tot 1925 bekleedde. In dat jaar werd hij secretaris van de vereniging, om deze functie in 1928 te verwisselen voor het voorzitterschap der afdeling, dat hij tot 1931 vervulde. Van 1932 tot 1936 was Moll voor de eerste maal voorzitter van de vereniging; van 1946 tot 1950 nogmaals voorzitter van de afdeling der gemeente- en waterschapsarchiefambtenaren en van 1950 tot zijn pensionering in 1953 voor de tweede maal voorzitter der vereniging.

Bij het jubileum der vereniging in 1951 werd hem de onderscheiding verleend van officier in de Orde van Oranje-Nassau. Bij zijn afscheid in 1953 werd hij erelid van de vereniging van archivarissen. Zelden ontbrak Moll op de vergaderingen van de instellingen, die zijn belangstelling hadden, totdat de achteruitgang van zijn gezondheid hem dit hoe langer hoe moeilijker maakte.

Velen zullen hem zich herinneren als een vriendelijke, ietwat verlegen en teruggetrokken figuur, maar een voortreffelijk spreker en een zakelijk en bondig voorzitter. Een man van grote belezenheid en van een uitgebreide culturele belangstelling, bezield met een grote liefde voor de stad Den Haag en haar historie, waarmede hij gedurende zijn lange loopbaan zo nauw was vergroeid.

Op 7 april 1962 is Dr. Willem Moll te 's-Gravenhage overleden en op 12 april werd hij op het kerkhof van Eerbeek, temidden van de landelijke rust en de bossen, die hem bij zijn leven zo dierbaar waren, ter aarde besteld.

H.M. MENSONIDES

Lijst van geschriften

I. Boeken

1915	De Rechten van den Heer van Bergen op Zoom. Historisch overzicht loopende tot 1567. Groningen. 8^o. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen.
1925	Een eeuw Ziekenhuis-geschiedenis. Het Haagsche Gemeenteziekenhuis 1823-1923. Gevolgd door een overzicht van den tegenwoordigen toestand der Gemeenteziekenhuizen door E.A. Koch. 's-Gravenhage. 4^o.
1938	Kroniek van 's-Gravenhage. Uitgegeven met medewerking van het Gemeentebestuur van 's-Gravenhage door de uitgeverij ‘De Archivaris’ te 's-Graven-

[p. 98]

hage. Manuscript van Dr. W. Moll, archivaris der Gemeente. Nederlands en Duits. 12^o.

II. Tijdschrift-artikelen, inleidingen en artikelen in verzamelwerken

1915	De oude schoorsteenmantel op het Raadhuis te Bergen op Zoom. Oud-Holl., 28 jrg., blz. 145-153.
1916	Middeleeuwsche rechtsbronnen van het platteland der Heerlijkheid Bergen op Zoom. Versl. en meded. Oud-Vad. Recht, 7e dl. no. 1, blz. 11-150.
1917	De Gemeentearchieven in 1916. Ned. Arch. bl., 26e jrg. 1917/18, blz. 148-160.
1918	De Gemeentearchieven in 1917. Ned. Arch. bl., 27e jrg. 1918/19, blz. 144-158.
1919	Een verzameling schildersbrieven. Meded. Dienst K. & W. 1e jrg. afl. I (april), blz. 8-11.
1919	Een vrijwel onbekende Boekerij (Bibliotheek De Cocq in het Haagsche Gemeentearchief). Meded. Dienst K. & W. 1e jrg. afl. II/III (nov.), blz. 29-35.
1919	De Gemeentearchieven in 1918. Ned. Arch. bl., 28e jrg. 1919/20, blz. 102-114.
1920	Het archief van de Confrerie Pictura en van de Academie van Beeldende Kunsten. Meded. Dienst K. & W. 2e jrg. afl. IV, april, blz. 50-53.
1920	Een aanwinst voor de verzameling brieven van Haagsche schilders. Meded. Dienst K. & W. 2e jrg. afl. V. nov., blz. 66-69.
1920	De Gemeentearchieven in 1919. Ned. Arch. bl., 29e jrg. 1920/22, blz. 125-141.
1920	Een vrijwel onbekende geneeskundige bibliotheek. Ned. Tijdschr. v. geneeskunde, 1e helft no. 2 blz. 157-160.
1921	De Gemeentearchieven in 1920. Ned. Arch. bl., 29e jrg. 1920/22, blz. 295-311.
1921	Haagsche straatnamen, vastgesteld sinds 1910. Jrbk Die Haghe, 1921/22, blz. 223-250.
1922	Brieven van Thijs Maris. Meded. Dienst K. & W., 4e jrg. afl. IX (sept.), blz. 143.
1922	Dr. H.E. van Gelder. Ned. Arch. bl., 30e jrg., 1922/23, blz. 87-91.
1923	De Haagsche Paleizen van H.M. De Koningin. De Vrouw en haar huis, september, blz. 159-169.
1923	Beoordeling van: J.W. de Jongh en J.J. Moerman: Op en om het Binnenhof. De geschiedenis van 's-Gravenhage in schetsen en verhalen. Museum, maandbl. v. Phil. en Gesch., 30e jrg. no. 11/12, aug./sept., kol. 320-321.
1923	H.M. Koningin Wilhelmina. 1898-1923. Jrbk Die Haghe, blz. 1-3.
1923	Beoordeling van: A manuel of archive administration including the problems of war archives and archive making by Hilary Jenkinson. Oxford at the Clarendon Press 1922. Ned. Arch. bl. 31 jrg. 1923/24, blz. 184-187.
1925	De letterkundige verzameling. Tijdschr. v/h Christ. gezin ‘Op den Uitkijk’, 1e jrg. no. 13 - 4 apr. - blz. 409-410.
1926	De Haagsche Paleizen van H.M. de Koningin. In: Het Zilveren Getij. Gedenkboek uitgegeven bij het 25-jarig huwelijk van H.M. de Koningin, Amsterdam, blz. 211-227. (Herdruk van het artikel in De Vrouw en haar huis, september 1923, minus de eerste inleidende alinea).
1926	A.J. Servaas van Rooyen, 1839-1925. Jrbk Die Haghe, 1925/27, blz. 1-8.
1926	De Haagsche monumenten van geschiedenis en kunst beschouwd in hun historisch verband. Jrbk Die Haghe, 1925/27, blz. 47-87.
1926	Heeft Scheveningen een eigen wapen gehad? Jrbk Die Haghe, 1925/27, blz. 194-198.
1926	Het nieuwe gebouw van het Haagsche Gemeentearchief. Ned. Arch. bl., 34e jrg. 1926/27, blz. 157-164.

[p. 99]

1928	H.M. de Koningin-Moeder vijftig jaren inwoonster van 's-Gravenhage. Jrbk Die Haghe, 1928/29, blz. 1-2.
1928	Johanna Berk. 1847-1928. Jrbk Die Haghe, 1928/29, blz. 3-5.
1928	Molen en brug te Loosduinen. Jrbk Die Haghe, 1928/29, blz. 339-347.
1930	De Vereeniging tot beoefening van de geschiedenis der stad 's-Gravenhage. Jrbk Die Haghe, blz. 14-41.
1932	Weezenverzorging in vroeger dagen. In: Weeshuisnummer (over het Israëlitisch weeshuis) Ha'Amoed - de Vuurzuil, veertiendaagsch orgaan voor Joodsch Den Haag, 3 mei, blz. 5-6.
1932	In welke jaren zijn de grachten rond 's-Gravenhage gegraven. Jrbk Die Haghe, blz. 21-27.
1932	De onderscheidene planteekeningen voor de versterking van Den Haag en twee afbeeldingen van Den Haag uit het begin der 16e eeuw. Jrbk Die Haghe, blz. 28-38.
1932	De archiefwet en de uitvoering daarvan. De Universitaire vorming van den Archivaris. Ned. Arch. bl., 40e jrg. 1932/33, blz. 137-139.
1933	In memoriam C.H. Peters. Jrbk Die Haghe, blz. 1-4.
1934	Twee vorstelijke dooden. Jrbk Die Haghe, blz. 1-2.
1935	Jhr. Dr. W.A. Beelaerts van Blokland. 1 Januari 1883-22 Augustus 1935. Jrbk Die Haghe, blz. 1-3.
1935	Naschrift op de vorige bladzijden (d.i. Nogmaals de XVIIde eeuwsche planteekeningen voor de Haagsche versterkingen, door Mr. J.K. van der Haagen) Jrbk Die Haghe, blz. 45-46.
1935	Willem Moll als predikant te Lage Vuursche en Arnhem. 1837-1846. Arch. Kerkgesch., N.S. XXVII, blz. 65-106.
1935	De honderd hoogst aangeslagenen te 's-Gravenhage in 1813. (Liste des cent plus fort contribuables de la commune de la Haye). Econ. Hist. Jrbk, 19e dl., blz. 1-63.
1935	Oranje en 's-Gravenhage. In: De hechte Band tusschen Vorstenhuis en Vaderland. 31 Aug. 1880-31 Aug. 1935. Amsterdam, blz. 247-254.
1935	Lijst der geschriften van Prof. Mr. R. Fruin. Ned. Arch. bl., 43e jrg. 1935/36, blz. 14-25.
1935	Het te werk stellen van werklooze intellectueelen aan Archieven. Ned. Arch. bl., 43 jrg. 1935/36, blz. 80-84.
1936	Nog eens: Het programma onzer Vereeniging. Ned. Arch. bl., 44e jrg. 1936/37, blz. 118-127.
1937	De zegels van 's-Gravenhage. Jrbk Die Haghe, blz. 1-14.
1937	De verzorging der nieuwe archieven als programmapunt van onze vereeniging. Ned. Arch. bl., 45e jrg. 1937/38, blz. 74-75.
1938	Zes eeuwen Armenzorg in 's-Gravenhage, 1300-1900. In: Gedenkschrift bij het vijf-en-twintig-jarig bestaan van den Armenraad te 's-Gravenhage. 1913 - 22 januari - 1938. Blz. (4)-(12).
1938	Beoordeling van: Bescherming van Kunstwerken tegen oorlogsgevaren, door Dr. J. Kalf, Directeur van het Rijksbureau voor de Monumentenzorg. Aangeboden aan ... den Minister van Onderwijs ... door de Rijkscommissie voor de Monumentenzorg. Ned. Arch. bl., 46e jrg. 1938/39, blz. 107-112.
1940	Mr. H. Zillessen. 26 Juli 1854-21 Nov. 1939. Jrbk Die Haghe, blz. 26-28.
1941	De Gemeentelijke archiefverordening. Gemeentelijke Documentatie en Secretarie-organisatie no. 52, april, blz. 1-10.
1941	Wilem Moll als hoogleeraar te Amsterdam, 1846-1879. Arch. Kerkgesch., N.S. XXXII, Afl. I, blz. 1-27; Afl. II, blz. 87-113.

[p. 100]

1947	Historische wandelingen door 's-Gravenhage. Bewerkt door de Vereeniging ‘Die Haghe’. Eerst verschenen in afleveringen, genummerd 1-5, z.p. 1947. Daarna in één bandje, z.p. 1947. Ongewijzigde herdruk, z.p. 1954.
1947	's-Gravenhage in 1814. Jaarboek Die Haghe, 1946/47, blz. 176-204.
1948	Geschiedenis van de residentie. In: Catalogus van de tentoonstelling ‘Zeven eeuwen Den Haag’, Gemeente Museum 30 juli-26 september 1948, blz. 23-29.
1948	Zeven eeuwen 's-Gravenhage. (Maandblad) 's-Gravenhage, no. 3, blz. 99-104.
1948	Wandelingen door Oud 's-Gravenhage - Roamings through old The Hague. Tekeningen van Leo Zeldenrust. Met inleiding van W. Moll, archivaris der gemeente 's-Gravenhage. Leiden.
1948	Oude Haagse kerken. Artikel samengesteld naar gegevens verstrekt door Dr. W. Moll. (Maandblad) 's-Gravenhage, no. 1, blz. 37-54.
1948	Beoordeling van: The National Archives. Preliminary Inventory of the Records of the Bureau of Medicine and Surgery. Compiled by Kenneth F. Barblett. Washington (gestencild). Ned. Arch. bl., 53 jrg. 1948/48, blz. 47.
1948	The National Archives te Washington. Ned. Arch. bl., 53 jrg., 1948/49, blz. 71-79.
1949	De Gemeenteapotheek te 's-Gravenhage onder het bestuur van inspectores. 1749-1915. (Maandblad) 's-Gravenhage, no. 5, blz. 179-187.
1949	Een onbekend dagboek van Willem Moll. In: Huldeboek Kruitwagen, blz. 295-300.
1950	De vereniging ‘Die Haghe’ zestig jaren oud. Jrbk Die Haghe, blz. 1-10.
1950	Het oude Haagse stadhuis. (Maandblad) 's-Gravenhage, no. 3, blz. 119-125.
1950	Het Haagse Stadhuis. Uitgave van het Bureau voor Statistiek en Voorlichting. ('s-Gravenhage). Ook in Engelse, Franse en Duitse vertaling.
1950	Uitgaven van de Amerikaanse National Archives. Ned. Arch. bl., 55e jrg. 1950/51, blz. 86-87.
1951	Recente uitgaven van de Amerikaanse National Archives. Ned. Arch. bl., 56e jrg. 1951/52, blz. 81-82.
1953	Een centrale letterkundige verzameling. Maatstaf, maandblad voor letteren, 1e jrg. no. 6, sept.
1953	Middeleeuwse en moderne straatnaamgeving. Lezingen gehouden (door W. Moll en P.J. Meertens) voor de naamkunde-commissie der Koninklijke Akademie van Wetenschappen op 17 Januari 1953. Bijdragen en mededelingen der naamkunde-commissie van de Kon. Nederl. Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. Amsterdam.
1953	Amerikaanse archiefuitgaven van de laatste tijd. Ned. Arch. bl., 58e jrg. 1953/54, blz. 80-81.
1954	Het Willemspark en het Nationale Monument op Plein 1813. Jrbk Die Haghe, blz. 1-17.
1955	Het huis van Wassenaar-Duivenvoorde en zijn naaste omgeving. Jrbk Die Haghe, blz. 1-34.
1955	Amerikaanse archiefuitgaven van de laatste tijd. Ned. Arch. bl., 60e jrg. 1955/56, blz. 29-30.
1956	Het nieuwe besluit Post- en archiefzaken der gemeente Amsterdam. Ned. Arch. bl., 61e jrg. 1956/57, blz. 62-63.
1957	Persoonlijke herinneringen aan de stad Groningen rond de eeuwwisseling. Groninger Volksalmanak 1957, blz. 33-52.
1958	Amerikaanse archiefuitgaven 1954-1957. Ned. Arch. bl., 63e jrg. 1958/59, blz. 48-50.

[p. 101]

1960	In memoriam Dr. H.E. van Gelder, Erelid van de Vereniging ‘Die Haghe’. Jrbk Die Haghe, blz. XI-XVI.

III. Artikelen in dag- en weekbladen

1920	Het Gemeente-Archief. De Crisiscourant (van de) Gemeente 's-Gravenhage, 3e jrg. no. 20 - 13 maart 1920, blz. 2-3.
1920	De Gemeente-Bibliotheek. De Crisiscourant (van de) Gemeente 's-Gravenhage, 3e jrg. no. 21 - 20 maart 1920, blz. 2.
1923	's-Gravenhage gedurende de laatste 25 jaren. Haagsche Courant - Jubileumnummer - 30 Augustus.
1924	Een letterkundige verzameling. Nieuwe Rotterdamsche Courant, 16 November, Ochtendbl. B, pag. 1.
1925	De letterkundige verzameling der gemeente 's-Gravenhage. Nieuwe Rotterdamsche Courant, 25 Juni, Avondbl. B, pag. 1.
1926	Het Gemeente-archief aan het Rijswijksche plein no. 38. Het Vaderland, 12 November, Avondbl. B. pag. 2.
1948	Den Haag door alle eeuwen. Haagsche Courant, 28 februari, 3 april, 22 mei.
1948	De residentie gedurende de regering van Koningin Wilhelmina. Haagsche Courant, 29 Juli, 1e blad, pag. 2.
1948	Den Haag zevenhonderd jaar residentie onzer landsvorsten. De meest cosmopolitische gemeente in den lande. De Tijd, 31 Juli, pag. 5.

IV. Inventarissen en beschrijvingen van archieven en aanverwante verzamelingen

1915	Beschrijving eener verzameling stukken afkomstig van Jhr. J.J. Quarles van Ufford. In: Versl. R.O.A., 1915, blz. 359-365. 's-Gravenhage.
1916	Het archief der heerlijkheid Heerjansdam. In: Versl. R.O.A., 1915, blz. 320-358. 's-Gravenhage.
1916	Beschrijving eener verzameling stukken, afkomstig van Mrs. C.C. en G.A.G. van Maanen. In: Versl. R.O.A., 1915, blz. 238-247. 's-Gravenhage.
1921	Catalogus van de Historisch-Topografische Bibliotheek (van het Oud-Archief der gemeente 's-Gravenhage). 2 dln.

V. Verslagen van archieven

Verslag van het Archief der Gemeente 's-Gravenhage over het jaar 1922, 1923, 1924, 1925, 1926, 1927, 1928, 1929, 1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1944, 1945, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1951, 1952.

VI. Toespraken op de algemene vergadering der vereniging van archivarissen

Toespraken van de voorzitter op de algemene vergadering van de Vereniging van Archivarissen in Nederland, 1933 tot en met 1953. In Ned. Arch. bl.:

41e jrg. 1933/34, blz. 1-10	56e jrg. 1951/52, blz. 6-10
42e jrg. 1934/35, blz. 1-13	57e jrg. 1952/53, blz. 4-10
43e jrg. 1935/36, blz. 1-9	58e jrg. 1953/54, blz. 5-10.
44e jrg. 1936/37, blz. 8-20

Herdenkingsrede uitgesproken ter gelegenheid van de viering van het 60-jarig bestaan van de Vereniging van Archivarissen in Nederland. Ned. Arch. bl., 55e jrg. 1950/51, blz. 98-105.