Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1962

[p. 151]

Johanna Madeleine Selleger-Elout
(Utrecht, 1875 - Bergen N.H., 1957)

In haar jeugd schoolgegaan te Domburg, later in Middelburg. Toen ze dertien was op een kostschool in Utrecht, daarna op een kostschool in Amersfoort.

Zelf schrijft ze, dat ze een slechte leerling was, alleen goed in Nederlandse taal en opvoedkunde.

Na haar twintigste jaar komt ze terecht in het Diaconessenhuis in Den Haag, waar ze gelegenheidsgedichten schrijft voor alle feestelijkheden en de naam ‘hofpoëet’ krijgt.

Plotseling vertrekt ze naar Genève, waar ze prof. Selleger ontmoet. In hun huwelijk werden twee zoons geboren.

Tot zover enkele biografische gegevens van de schrijfster zelf in ‘Wormcruyt met Suycker’, Historisch Critisch Overzicht van de Nederlandse Kinderliteratuur door D.L. Daalder -

Een kinder-auteur moet iets kinderlijks in zich bewaard hebben, terwijler ook een bewuste wijsheid in hem gegroeid moet zijn, die hem in staat stelt het kind te naderen met mild begrip voor diens kleine en grote problemen.

Ondanks atoombom en ruimtevaart is de jeugd nog altijd ontvankelijk voor het doodgewone leven van elke dag.

Dat leven boeit hem. Dat ondergaat hij zelf, daarin vindt hij zich zelf terug, zijn eigen vreugden, zijn eigen verdrietelijkheden, zich afspelend binnen een geestelijke horizon, die nog dichtbij ligt en niet de gehele wereld lijkt te omspannen.

Een kinderschrijver heeft een mooie taak: de longe lezer opvoeden tot de volwassen lezer. Hij mag een kind de troost meegeven van een goed boek, een vriend, trouw en altijd aanwezig.

Deze taak heeft Johanna Madeleine Selleger-Elout verstaan en volbracht in talrijke uitmuntende jeugdboeken.

Hier volgen enkele titels, die hun vooraanstaande plaats in de kinderliteratuur zullen blijven behouden:

1931-Laurientje en Kampvuursprookjes.

1932-Lijsje Lorresnor en Keesje Pieterselie.

1934-Marian en Marion.

1936-De Kinderen van Kees Populier.

1947-Sjefs grote Avontuur.

1949-Het meisjesboek Kenau.

[p. 152]

Voor ouderen verschenen in

1933-Ruth Teiling, Mensen in de Storm. Jonge Levens. Vergeef ons onze zonden.

Mevrouw J.M. Selleger-Elout werd in 1875 te Utrecht geboren en overleed in 1957 te Bergen. N.H.

Tussen deze beide jaren in voltrekt zich haar leven in bewogen ervaringen.

Twee oorlogen maakte ze mee. In de wereldstrijd 1940-1945 verloor ze bij een bombardement haar huis. Daarbij gingen boeken en dierbaarheden door brand geheel verloren. Vrienden hielpen haar tenminste weer een kleine bibliotheek op te bouwen.

Misschien brengt het feit, dat ze alles verliezen moest, zij, een welgestelde vrouw, het antwoord op de vraag, waarom haar verhalen voornamelijk spelen in doodgewone, vaak behoeftige milieus.

Of is het haar warme belangstelling voor de mens, die haar in staat stelt de doodgewone belevenissen van een eenvoudig gezin te beschrijven tegen een achtergrond van hartelijke saamhorigheid?

Zij kent de tobberijen van een werkmans huisvrouw: een groot gezin, ziekte, geldgebrek. Deze heeft ze als het ware gebundeld o.a. in het boek:

De Kinderen van Kees Populier.

Daarin beschrijft ze de lotgevallen van een arbeidersgezin in een crisistijd. Maar daarover mag door geen der gezinsleden worden gesproken van vader. Vader, de centrale figuur in dit gezin. Vader, die alle dingen recht zet en met een grapje heelt.

In Sef, zijn lastige jongen, leeft hij zelf:

‘Kijk Sef, als ik nou mijn kop omhoog houd, dan zie ik, dat er sterren aan de hemel staan’.

Hoe goed begrijpt de auteur deze vader, die een artistieke vonk in zich probeert brandende te houden; zij, die zelf zoveel begaafdheden bezat.

We laten haar daarover aan het woord in een brief aan de Heer R. Verdonck te Amsterdam, die de correspondentie tussen haar en hem gaarne afstond om een zo gaaf mogelijk beeld van haar te verkrijgen:

‘Dit brengt me tot de vraag: hoe ben ik zelf?

De laatste twintig jaar schrijf ik boeken. Ik schreef al, toen ik tien was en bleef dit doen, maar verscheurde veel, publiceerde ook wel onder pseudoniem, maakte vaak niet af, tot ik een uitgever vond, die me wat aanhitste.

[p. 153]

Het schijnt altijd wel een natuurlijke dwang in me te zijn geweest, maar mijn talent was niet heel groot en mijn luiheid... neen, lui was ik niet, maar van de hak op de tak springerig. Ik heb altijd mijn vlagen gehad:

Maandenlang muziek. Eerst piano, daarna zang en piano. Orgel en op het laatst nog viool.

Plotseling moe daarvan, even stoppen.

Weken en maanden tekenen, waterverf, olieverf.

Dan weer een tijd: schrijven, gedichten, verhalen.

Eindeloos veel gelegenheidsgedichten voor kooruitvoerringen in het Haagse Diaconessenhuis, waar ik lang werkte.

Dan weken achter elkaar: naaien, borduren, breien, haken.

Dan weer een bevlieging om te tuinieren, te zagen.

Neen, lui niet, maar als ik een man geweest was, zou ik wel gewerkt hebben in één baan?

Ik denk: dikwijls veranderd.

Een mens is maar een vreemde combinatie en soms denk ik wel eens: is het einddoel al dat leed waard?...’

Want leed bleef haar niet bespaard. Ze leefde intens mee met haar beide zoons en deelde hun moeilijkheden.

In haar boeken, ook al zijn die voor kinderen geschreven, gaat ze het verdriet niet uit de weg:

‘Een mens hét zijn narigheid en een mens hét zijn plezier en wat van die twee een mens het liefste hét, daar wordt niet naar gevraagd,’ zegt moeder Populier tegen haar dochtertje in - de Kinderen van Kees Populier -, een van haar beste kinderboeken.

Ze trok zich graag terug, als ze schreef.

Toen er na de oorlog in het huis van haar zoon, waar zij en haar man een paar kamers konden betrekken, maar weinig rustige ruimte voor haar schrijfwerk overbleef, vond ze op een kwekerij in een grote broeikas een hoekje, waar ze een tafel en een stoel mocht neerzetten. Een ideale plek voor deze natuurmens, die zich thuis voelde tussen bloemen en planten.

Ze wandelde graag en zette intussen diepzinnige gesprekken op, vol aandacht voor de mening van haar partner.

Ze bestudeerde graag de menselijke ziel. Om die nog beter te begrijpen, verdiepte ze zich in de astrologie.

Ze was een religieuse vrouw, wier geloof een rustpunt vond in de theosofie.

[p. 154]

Ook haar boeken zijn religieus, al wordt de naam God zelden genoemd. Het was mij een voorrecht een paar woorden aan deze begaafde, bescheiden auteur te mogen wijden.

Haar boeken zullen zorgen, dat haar naam bewaard blijft in de harten van veel kinderen en ouderen, die ervan genoten.

C.E. POTHAST-GIMBERG