Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1957

[p. 72]

Eilina Johanna Huizenga-Onnekes
(Vierhuizen, 19 maart 1883 - Ten Boer, 21 april 1956)

Zij was een dochter van Klaas Onnekes (geboren 28 october 1851 te Ulrum, overleden 11 december 1932 te Groningen) en Dievertje Hendrika Brongers (geboren 5 januari 1862 te Eexta, overleden 1 april 1940 te Groningen). Haar vader was predikant te Vierhuizen en Zoutkamp. Behalve het domineesgezin, het gezin van het hoofd der school, een onderwijzer, enkele neringdoenden en ambachtslieden met hun gezinnen, bestond de bevolking van Vierhuizen hoofdzakelijk uit arbeiders, die hun werk hadden op de grotere en kleinere boerderijen in de omtrek, voornamelijk in de Westpolder. Dus een kleine geemenschap, waarin Line opgroeide, nog kleiner, doordat er een strenge scheiding bestond tussen de gereformeerden en de andersgezinden; wat godsdienst en onderwijs betrof, waren de eersten geheel georiënteerd op het hoofddorp Ulrum. De school te Vierhuizen had twee leerkrachten; was de school doorlopen, dan volgden de kinderen van de meergegoeden nog gedurende enige jaren het mulo-onderwijs te Ulrum. Dit leven in een beperkte kring met alle voor- en nadelen daaraan verbonden, had grote invloed op Line's latere leven. Het grootste voordeel was wel, dat zij het dorpsleven en de dorpstaal door en door leerde kennen. In 1897 werd haar vader beroepen te Godlinze (gemeente Bierum), waar Line haar jongemeisjesjaren doorbracht. Gedurende enige jaren was zij leerling van de normaalschool te Bierum, later verbleef zij, zoals in die tijd voor jonge dames van het platteland gewoonte was, enige tijd in Groningen bij een paar ongetrouwde dames, die de laatste hand moesten leggen aan de opvoeding van de meisjes, die aan haar zorgen waren toevertrouwd. Line genoot van het leven, ze ging veel uit en was zowel in Groningen als in Godlinze vaak het middelpunt van een vrolijke kring. 5 mei 1909 trad zij in het huwelijk met Jan Hendrik Huizenga, een landbouwerszoon uit 't Zandt. Het jonge paar vestigde zich op de boerderij Klein Wasinghehuis te Ten Boer, waar zij bleven wonen tot 1950, toen zij een huis in het dorp lieten bouwen. Drie zoons werden geboren, n.l. Luidolf Harm, geboren 17 maart 1910, Klaas Willem, geboren 21 mei 1911 en Jan Hendrik, geboren 12 januari 1915. Het was een hele overgang voor het jonge meisje, dat het onbezorgde leven van een uitgaande jonge dame moest verwisselen met het drukke bestaan van een huisvrouw op een grote boerderij. Maar het boerenleven was haar niet vreemd: er

[p. 73]

stroomde veel boerenbloed door haar aderen. Haar grootmoeder van vaderszijde, Eilina Ritsema (gehuwd met Willem Bronneger Onnekes, een van de weinige schoolhoofden in Groningen in het bezit van de eerste rang als onderwijzer) was een telg uit een bekend landbouwersgeslacht, haar grootouders van moederszijde woonden op een boerderij in Ezinge, waar zij dikwijls logeerde. Zij aanvaardde haar nieuwe taak vol moed, maar zij was niet alleen huisvrouw, zij nam een levendig aandeel aan het dorpsleven en had daar veel invloed. Langzamerhand werd haar veelzijdige belangstelling in een bepaalde richting geleid, vele factoren werkten daartoe mede: haar kennis van het dorpsleven, haar grote belangstelling in en voor mensen, haar activiteit en doorzettingsvermogen, vooral ook het feit, dat vele leden van de familie, zowel van vaders- als moederszijde liefde voor geschiedenis en folklore hadden getoond en het een en ander op dit gebied hadden gepresteerd. Haar oom, Johannes Onnekes, was een van de eerste Groninger folkloristen. Tenslotte gaven twee dingen de doorslag tot de uiteindelijke kristallisatie. In de eerste plaats de ontdekking van een oud aantekenboekje met sprookjes, die door een huisnaaister van een van haar voorouders aan haar betovergrootvader en zijn broer werden verteld, en die door een van de jongelui tussen 1800 en 1804 waren opgetekend. Dit boekje en het feit dat haar na afloop van een lezing over Gösta Berling van Selma Lagerlöf werd gevraagd, of er in Groningen ook dergelijke sagen bestonden, hadden tot gevolg, dat Line er op uittrok, de hele provincie doorreisde, overal contact zocht, en daardoor in aanraking kwam met vele personen, meestal eenvoudige lieden, vooral oude mensen, die haar aan een overvloed van materiaal konden helpen. Haar eerste boek was een afdruk van de boven genoemde sprookjes van Trijntje Wijbrands, in de wandeling Trijntje Soldaats genoemd. Het verscheen in 1928 in een mooie uitgave bij P. Noordhoff te Groningen met houtsneden en initialen van Johan Dijkstra onder de titel: ‘Groninger volksvertellingen I. Het boek van Trijntje Soldaats’. Daarop volgde in 1929: ‘Groninger volksvertellingen II. Het boek van Minne Koning’, eveneens met illustraties van Johan Dijkstra bij Noordhoff uitgegeven. In 1930 volgde: ‘Groninger Volksverhalen’, bewerkt door K. ter Laan, uitgegeven bij J.B. Wolters te Groningen, met foto's van Frits Knol. Door het ongekunstelde van de inhoud, het aanschouwelijke en kernachtige van de taal oefenen deze werken een grote bekoring uit, we merken met hoeveel liefde en aandacht de schrijfster heeft geluisterd en hoe goed het haar is gelukt weer te geven hoe eenvoudige

[p. 74]

lieden als Minne Koning en Tjapke Menninga met enkele woorden en tekenachtige uitdrukkingen een situatie wisten te schilderen. Geen wonder dat haar werken een buitengewoon gunstig onthaal vonden, wat voor de schrijfster een aanmoediging was om op dezelfde weg voort te gaan. Veel materiaal heeft zij verzameld, maar tot de uitgave van een boek is het niet meer gekomen. Wel schreef zij op verzoek van de senaat van her Groninger studentencorps in 1939 nog: ‘Het menselijk leven in het Groninger land’, uitgegeven bij Van Gorcum en Comp. te Assen, maat dit werk had niet het succes van zijn voorgangers. Het materiaal, dat zij verzamelde, publiceerde zij, vooral na 1945, in verschillende couranten en tijdschriften. Ook vervulde zij vele spreekbeurten, o.a. voor de vereniging ‘Stad en Lande’ waarvan zij gedurende enige tijd bestuurslid was, voor de afdeling Groningen van de Ned. Genealogische vereniging, voor Nutsdepartementen, voor afdelingen van de verenigingen van plattelandsvrouwen en huisvrouwen enz. Ook sprak zij af en toe voor de Regionale Omroep Noord.

Haar lezingen en artikelen handelen over zeer verschillende onderwerpen, voornamelijk echter over folklore en geschiedenis van Groningen. Bij voorbeeld over de viering van Christelijke en andere feestdagen, over huwelijksgebruiken, over oude volkskunst, over het bakkersvak en over pottebakkerskunst, over merkwaardige lepels en schoolborden, over knipsels, die haar bijzondere belangstelling hadden, en schaduwbeelden.

Zij schreef over de geschiedenis van een aantal Groninger dorpen, over kloosters, kerken en boerderijen, over personen als Wessel Gansfort, Ubbo Emmius en Praedinius. Reizen in Zwitserland gaven aanleiding tot artikelen over Jeremias Gotthelf en tot vergelijkingen van Zwitserse gebruiken met die in Groningen. Een aantal van haar artikelen verschenen in het Groninger Dagblad, waarvan zij in de jaren 1946 en 1947 een geregelde medewerkster was, later schreef zij veel in de Eemsbode. Ook werden artikelen geplaatst in het Nieuwsblad van het Noorden, de Winschoter courant, de Nieuwe Rotterdammer, het maandblad Groningen, in Eigen Volk en in andere bladen. Het is meestal klein werk, bedoeld als materiaal voor een later uit te geven boek. De dood verraste haar te midden van vele plannen, een boek over knipselwerk en een over duivelsverhalen waren zo goed als voltooid en wachten op een uitgever; het is jammer, dat zij de uitgave daar van niet meer heeft mogen beleven. Zij was lid van vele verenigingen, bestuurslid van ‘Stad en Lande’, bestuurslid van ‘Het Groninger Landschap’, erelid van ‘Het Gro-

[p. 75]

ninger Genootschap’ lid van de ‘Ned. Genealogische vereniging’, en natuurlijk ook van de Maatschappij van Ned. Letterkunde welks bijeenkomsten van de Noordelijke groep zij geregeld bijwoonde. Na haar overlijden verscheen in de Driemaandelijkse bladen (Nieuwe serie, dl. VIII, 1956, blz. 99) een belangrijk artikel over haar leven en werken van de hand van Dr. Tj. W.R. de Haan.

A.J. Scholte