Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1952-1953

[p. 104]

Antoni Scholte
(Zuidscharwoude, 12 Juli 1901 - Leiden, 10 Juni 1952)

Rector van het Gemeentelijk Gymnasium te Leiden, gest. 10 Juni 1952.

Geboren op 12 Juli 1901 te Zuidscharwoude als zoon van Ds Antoni Hendrik Scholte en Dorothea Brink.

Hij bezocht eerst de lagere school in Zutphen en later te Zwolle, in welke stad hij toelatingsexamen voor en 6 jaar later eindexamen deed aan het Gem. Gymnasium. Hij was een uitstekend leerling met veel ambitie voor Latijn en Grieks.

Hij was gesproten uit een predikantenfamilie, zowel van vaders, als van moeders zijde. Zijn vader en diens drie broers waren predikant, alsmede talloze neven en verdere familieleden, zodat het schijnt te zijn voorgekomen, dat op een Zondag 32 predikanten van de familie op de preekstoel stonden.

Zeer verklaarbaar was het dan ook, dat van hem verwacht werd, dat hij eveneens predikant zou worden. Zijn ambities gingen echter een andere kant uit. Hij voelde zich reeds op het Gymnasium onweerstaanbaar aangetrokken tot de Klassieke Letteren. Toen hij een keuze moest doen, koos hij de studie der Klassieken in Groningen. Al te veel verwondering behoefde deze kenze niet te baren. Was zijn vader niet een kundig Latinist, die menig jongmens belangloos opleidde voor het staatsexamen, dat toegang verleent tot de Universiteit, als de middelen ontbraken voor een Gymnasiumopleiding of de afstand naar een stad, waar men deze lessen kon volgen, te groot was? En zelfs nu nog, nu zijn vader reeds lang de leeftijd der sterken bereikt heeft, vindt deze nog steeds ontspanning in het lezen van klassieke schrijvers. En maakte zijn grootvader, destijds predikant te Oostburg zijn 4 zoons niet klaar voor een der hogere klassen van het Gymnasium, toen het te bezwaarlijk was om te gelijkertijd al deze jongens elders een Gymnasium te laten volgen, omdat in Zeeuws-Vlaanderen geen Gymnasium te vinden was? Als men bij de Scholtens twee eigenschappen moet opnoemen, die in hun leven domineerden, dan zijn het wel een grote liefde voor de vrijzinnige Theologie en de Klassieke Letteren. Het is dus volkomen verklaarbaar, dat bij een spruit van deze familie nu eens de Klassieke Letteren domineerden.

Na zijn candidaatsexamen werd hij van 1926-1931, nog student, tijdelijk leraar aan het Gem. Gymnasium in Groningen. In 1930 volgde

[p. 105]

zijn doctoraal en in 1931 werd hij leraar aan het Gem. Lyceum aan het Stokroosplein te Den Haag.

Op 21 October 1933 behaalde hij te Groningen de doctorstitel op het proefschrift: Publii Ovidii Nasonis ex Ponte Liber Primus, Commentario exegetico instructus, een commentaar, dat al behaalde het niet het predicaat cum laude, toch in vakkringen uitstekend beoordeeld werd en waarnaar zelfs tot uit het buitenland veel navraag bestond.

Hij vervulde zijn leraarschap in Den Haag tot September 1940, toen zijn benoeming tot Rector van het Leidse Gymnasium volgde. Naast zijn functie als leraar in den Haag, was hij nog directeur en medeoprichter van een staatsexamencursus Noctua, die ook na zijn vertrek bleef bestaan en heden ten dage nog bestaat. Bij de oprichting van het Nederlands Klassiek Verbond was hij een enthousiaste leider van leeskringen. Voor politiek voelde hij niets.

Hij nam zijn functie als rector zeer ernstig op en maakte het zich niet gemakkelijk. Hij voelde zwaar zijn verantwoordelijkheid voor zijn grote school van 260 leerlingen, wier interesse voor hun studie door de oorlogsomstandigheden voortdurend werd afgeleid. Vooral de leiding van het onderwijs in de oorlog vergde veel van hem en politieke moeilijkheden zijn hem ook niet bespaard gebleven, die hem bijna in de gevangenis brachten, maar eindigden met een flinke geldboete van den vrederechter. Hij was opvolger van Dr Bosselaar, die bij de leraren zeer populair was. Maar hoewel hij wars was van alle populariteit, bleek toch toen de politieke moeilijkheden zich voordeden, dat zijn leerlingen hem op de handen droegen, en werden hem in die dagen, zowel uit Groningen als uit den Haag, daarvan de treffendste bewijzen geleverd. Ook in de leraarskamer was hij het middelpunt. Hij was een zeer vriendelijk man, hoffelijk en uiterst voorkomend en welwillend. Hij bewaarde welbewust afstand, maar ieder die zijn hulp inriep in moeilijkheden, kon rekenen op zijn steun. Zoals hij tegenover zijn leerlingen stond, zo stond hij tegenover zijn leraren. Hij gaf hun alle gelegenheid eigen initiatief te ontplooien en wist zich de primus inter pares. Zijn groot gevoel voor eerlijkheid en rechtvaardigheid werd zeer gewaardeerd.

Naast zijn functie als rector vond hij nog tijd om als leider op te treden van een leeskring van het Ned. Klassiek Verbond, waarvan hij na de oorlog in Leiden een afdeling oprichtte en voorzitter was. Velen van zijn leerlingen, in leeftijd ouder dan hij, die vaak jaren geen Latijn meer gelezen hadden en wier liefde voor de klassieken sluimerde, wist hij binnen

[p. 106]

enige jaren weder een grote kennis van Ovidius, Vergilius of Horatius bij te brengen; wij, zijn leerlingen, verlangden steeds naar de driewekelijkse avond om Latijn te lezen.

Dr Scholte was bezig met een uitgave van Tacitus en Ovidius. Zijn vroegtijdig overlijden verhinderde hem dit werk af te maken. Wel bewerkte hij een herdruk van een bloemlezing uit Lucianus, uitgegeven door Dr J. Niemeyer in de serie Scriptores Graeci et Romani.

Op 31 Mei 1951 kreeg hij plotseling een hartaanval, een kwaal, die waarschijnlijk reeds jaren lang zijn gestel ondermijnd had.

Na de Kerstvacantie, juist toen hij zijn functie weder hervat had, kwam een herhaling en toen hij enige maanden later weder aan het werk was, kwam midden onder het schriftelijke eindexamen opnieuw een instorting, die hem na 3 weken in de nacht van 9-10 Juni 1952 ten grave sleepte.

Dr Scholte was gehuwd met Cornelia Maria Kolff, uit welk huwelijk een zoon geboren werd.

A.J. Sormani