Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1952-1953

[p. 62]

Johan Catharinus Justus Bierens de Haan
(Leiden, 17 November 1867 - Amsterdam, 18 December 1951)

J.C.J. Bierens de Haan werd in Leiden geboren, waar zijn vader Dr D. Bierens de Haan hoogleraar was in de Mathesis. Hij heeft zich altijd bijzonder tot Leiden aangetrokken gevoeld, ook al verliet hij de stad metterwoon na zijn studententijd. Hij bezocht er het Gymnasium en studeerde Medicijnen aan de Leidse Universiteit. Maar naast de medicijnen had Bierens de Haan een warme belangstelling voor physica biologie en zoölogie. Gedurende de lange zomervacanties werkte hij op klinieken in het buitenland in Bonn, Weenen, Parijs e.a. Hij specialiseerde zich in de chirurgie en werd assistent bij Prof. Rosenstein te Leiden.

De Boerenoorlog, die het medelijden met het verdrukte broedervolk in Holland deed opleven, was de aanleiding voor Bierens de Haan om zijn diensten aan te bieden. Hij ging mee met de eerste ambulance, die door Nederland naar het oorlogsveld in den vreemde werd uitgezonden, waarvan hij later de leiding in handen nam.

Nadien vestigde hij zich te Rotterdam als chirurg in 1905. Zijn liefde voor de havenstad ontwikkelde zich in die jaren zodanig, dat aan Rotterdam, aan het Museum Boymans, werd nagelaten de rijke vrucht van zijn vrije tijd: zijn zeer bijzondere collectie prenten.

Na in 1913 leider te zijn geweest van de ambulance naar Griekenland in de Balkanoorlog en in de eerste wereldoorlog de ambulance te hebben geleid van Prés Catelan in het Bois de Boulogne te Parijs, vestigde hij zich in 1923 in Amsterdam.

Hij wijdde zich nadien uitsluitend aan zijn liefhebberij, de prenten. Hij beoogde een verzameling, waarin volledig alle oud-Nederlandse grafiek zou zijn samengebracht en van de buitenlanders stalen van de voornaamste grafici.

Hij maakte verscheidene grote reizen naar China, Indonesië, Japan, de Philippijnen, India en Perzië. Van al die landen bracht hij kunstvoorwerpen mee, die zijn huis vulden.

Hij was belezen als geen ander. Hij genoot van de oude classici, zowel als van de groten der wereldliteratuur. Zijn eruditie kwam tot uiting op zeer verscheiden gebied; wie heeft niet zijn spinnenkwekerij bewonderd in het huis in de Koningslaan, waar al het huispersoneel streng consigne had nooit de ragebol te hanteren.

[p. 63]

Hij was een geboren verteller; als hij putte uit zijn rijke schat van ervaringen en belevenissen, dan werden zijn verhalen versierd met grapjes en woordspelingen. Hij was spiritueel op de wijze, zoals de door hem zo zeer bewonderde Fransen dat kunnen zijn. Daarom is het te betreuren, dat Bierens de Haan nooit mémoires op papier heeft gezet.

Op zijn tachtigste verjaardag zag het boek het licht, waaraan hij zoveel jaren gewerkt had: Cornelis Cort. De regering vereerde hem toen de gouden museum-medaille.

Bierens de Haan heeft voor al diegenen, die hem iets meer dan oppervlakkig gekend hebben een naam, die als een symbool is voor wat wij mensen verstaan onder: wijsheid. Hij wist wat vriendschap was en trouw, en zijn gastvrijheid was uitzonderlijk, zelfs in de oorlog, toen het voedsel schaars was.

Hij was een typisch vertegenwoordiger van de XIXe eeuw; hij behoorde tot het Amsterdamse patriciaat, dat toonaangevend was voor het culturele leven van de hoofdstad na de eerste wereldoorlog.

Allen, die hem van naderbij hebben leren kennen, zullen slechts dankbaar zijn het voorrecht te hebben genoten uit de bron van zijn rijke geest te hebben mogen putten.

W.R. Juynboll

Een uitvoerig levensbericht van de hand van den Heer J.C. Ebbinge Wubben is opgenomen in het Bulletin Museum Boymans, Rotterdam, Deel III Juli 1952. Bibliographie: Over de stofwisseling bij levercirrhose, (proefschrift) Leiden 1896. L'Oeuvre gravé de Cornelis Cort, graveur hollandais, 1533-1578, La Haye 1948. De Meester van het Amsterdamsch Kabinet, Amsterdam 1947.