Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1943

[p. 127]

Theodorus Reynirus Valck Lucassen
's-Gravenhage, 14 Juni 1884 - Driebergen, 24 April 1941

Valck Lucassen werd 14 Juni 1884 te 's-Gravenhage geboren als zoon van Mr. Theodore François Lucassen en Suzanna Augusta Theodora Valck. In 1906 verkreeg hij tot instandhouding van den naam van het oude Zutphensche regentengeslacht Valck toestemming den naam van zijne moeder voor den zijne te voegen.

Van vaders zijde sproot Lucassen uit een geslacht, dat uit het Kleefsche afkomstig, doch sinds 1814 op Java gevestigd, de 19e eeuw grootendeels heeft doorgebracht in Nederlandsch Indië, alwaar zijne leden steeds leidende posities hebben ingenomen. Zijn overgrootvader Theodore Lucassen was de grondlegger van het groote aanzien door dit geslacht in Nederlandsch Indië en in Nederland genoten.

Aanvankelijk voor het notarisambt opgeleid, verkoos deze in 1812 den krijgsdienst, waardoor hij den veldtocht tegen Rusland heeft mede gemaakt.

20 October 1814 werd hij vervolgens benoemd tot 2en luitenantkwartiermeester in Nederlandsch Indië. Van dezen bescheiden post klom hij op tot kolonel-inspecteur belast met de geheele militaire administratie in Nederlandsch Indië. Na zijn pensionneering werd hij suikerfabrikant als hoedanig hij nieuwe en economischer werkwijzen in de suikerindustrie invoerde. Dit werd de grondslag van het fortuin, dat het zijn achterkleinzoon Theodore Valck Lucassen mogelijk zou maken zijn levenstaak zonder eenig loon op voortreffelijke wijze te vervullen. Deze trad 4 Juli 1912 te 's-Gravenhage in het huwelijk met Henriette Françoise Loudon, geboren te Batavia 15 Juli 1887, overleden te Utrecht 5 October 1933, dochter van Mr. Alexander Loudon, regeeringscommissaris voor het mijnwezen in Nederlandsch Indië en administrateur aan het Departement van Koloniën en van Françoise Eschauzier. Ook door zijn huwelijk met een lid van dit in onze koloniale geschiedenis zoo bekende geslacht, dat een Gouverneur-Generaal van Nederlandsch Indië en een Directeur der Kon. Ned. Petroleum Mij. opleverde, legde Lucassen nieuwe banden met onze koloniën. Men zou derhalve verwacht hebben, dat zijne belangstelling in de eerste plaats naar die koloniën zou uitgaan, temeer waar iets in zijn manier van bewegen, ondanks zijn volkomen zuiver Europeesche, ten deele Amerikaansche afstamming, eventjes aan den tropen Europeaan herinnerde. Dit was echter niet het geval. Lucassen is door zijne Hollandsche opvoeding, zijn studie in Leiden, gevoegd bij het ruige

[p. 128]

Saksische bloed, dat van moederszijde door zijne aderen stroomde, door en door een Hollander geworden, met zuiver Nederlansche deugden en kleinere gebreken.

Na het Haagsche gymnasium te hebben bezocht, liet hij zich te Leiden als student in de rechtswetenschap inschrijven. Bescheiden en innemend maakte hij zich toen reeds in, maar ook buiten zijn studentenclub, vele vrienden, die hem tot zijn dood toe als zoodanig trouw zijn gebleven. Tijdens dezen studententijd reeds ontwikkelde zich de neiging tot beoefening van de geslacht- en wapenkunde, hetgeen o.a. blijkt uit zijn toetreden in 1906 tot het Genealogisch-Heraldiek Genootschap ‘De Nederlandsche Leeuw’. In 1912 promoveerde hij te Leiden in de rechtswetenschap, en bereidde hij zich voor op de burgemeesterscarrière. Dit zou echter gansch anders uitkomen, want in 1913 deed hij een stap, welke voor zijn geheele leven beslissend zou blijken, hij trad namelijk als secretaris toe tot het bestuur van gezegd genootschap ‘De Nederlandsche Leeuw’. Ter zelfder tijd nam schrijver dezes, sinds dien tijd door steeds nauwer vriendschapsbanden met Lucassen verbonden, het redacteurschap op zich. Toen hij na een half jaar dit redacteurschap om speciale redenen weder neerlegde, nam de secretaris Lucassen de neergelegde taak in September 1913 tijdelijk ter hand, om die echter niet meer los te laten. Hij ging hierbij niet slechts door op het spoor van zijne voorgangers, doch wist het blad dat hij redigeerde van een goed liefhebberij blad op te werken tot het gezaghebbende Nederlandsche blad op het terrein der geslacht- en wapenkunde. Met anderen samen, medewerkers die veelal zijn persoonlijke vrienden werden, bracht hij de ‘Nederlandsche Leeuw’ op een dusdanig peil, dat dit blad in het buitenland, meer speciaal in Duitschland en België, ten zeerste werd gewaardeerd. De genealogie en de heraldiek werden in zijn tijd door hem - naast hem werkten mannen als W.A. Beelaerts van Blokland, Thomassen á Thuessink v.d. Hoop en Bijleveld - tot een serieuze hulpwetenschap van de geschiedenis en van de rechtsgeschiedenis opgewerkt.

Niet de pen van Lucassen heeft dit bereikt, maar zijn scherpe blik op de mérites van een artikel, zijn helder oordeel wat wel en wat niet kon worden geplaatst, zijn gave den juisten maatstaf aan te leggen aan de binnenstroomende copie en zijn niet rusten voordat de artikelen, zoo hij zulks noodig achtte, waren omgewerkt tot den naar vorm en inhoud hoogst bereikbaren staat van perfectie. Dit streven naar perfectie gevoegd bij den iederen studiemensch eigen neiging zich slechts met één belangrijke zaak tegelijk bezig te houden en momenteel minder belangrijke

[p. 129]

correspondentie uit te stellen, vertraagde somtijds den gang van zaken. Maar plichtsgetrouw verscheen toch 27 1/2 jaar lang omstreeks het begin van de maand het door zoo velen met belangstelling afgewachte blad, waarvan het aantal lezers tijdens Lucassen's redactie werd verdubbeld.

Heeft Lucassen dus een kwart eeuw de leiding gehad bij de verheffing van de genealogie- of geslachtkunde tot hulpwetenschap van historie en rechtshistorie, nog juist heeft hij aan het einde van zijn leven de barensweeën medegemaakt van het ontstaan van de sibbekunde, welke de geslachtkunde als zelfstandige het volk dienende wetenschap opeischt. Hoe moeilijk het voor Lucassen, die een autoritair man was, ook moet zijn geweest, hij heeft ook hierbij veel begrip getoond voor de teekenen des tijds en heeft medegewerkt het genootschap, waarvan hij, sinds den dood van Jhr. W.A. Beelaerts van Blokland, tevens voorzitter was, onder te brengen in een grooter verband, nl. het ‘Verbond voor Sibbekunde’, dat de genealogie in meer het geheele volk rakende banen heeft geleid.

Lucassen heeft het gedurende zijn lange loopbaan als redacteur niet steeds gemakkelijk gehad. Een redacteur toch maakt zich vijanden, veelal personen wier ijdelheid op de een of andere wijze is gekwetst. Zoo zijn er tijdens zijn redacteurschap ettelijke causes célèbres geweest, waarbij Lucassen steeds op de bres stond voor de genealogische eerlijkheid, voor de deugdelijkheid van af te drukken stamreeksen. Hij had daarbij een merkwaardige gave zich op ieder terrein tot in finesses in een zaak in te werken, aan te voelen, waar de moeilijkheden verscholen lagen. Daarbij werd hij geholpen door een sterk geheugen, dat hem de kleinste details deed onthouden.

Het Nederlandsch Genootschap voor geslacht- en wapenkunde verloor door zijn onverwacht heengaan op 24 April 1941 in hem dan ook een uiterst bekwaam hoofdredacteur, die zijn redacteurschap belangeloos als levenstaak vervulde en een gezaghebbend en onpartijdig voorzitter, wiens plaats nauwelijks is te vervullen.

Zijn verdiensten werden door de Regeering erkend door zijne benoeming tot officier in de Orde van Oranje Nassau.

Wie Theo Lucassen beter kende, het voorrecht had tot zijn vrienden te behooren, mist in hem in de eerste plaats den trouwhartigen, opgewekten, bescheiden en volkomen onpartijdigen en eerlijken kameraad.

Th. van Rheineck Leyssius

Een lijst van publicaties in ‘De Nederlandsche Leeuw’, Maandblad van het Kon. Nederl. Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde, vindt men in Jrg. LIX, No. 5 (Mei 1941) van dat blad.