Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1941

[p. 57]

A. van Veldhuizen
(5 Maart 1871-5 Jan. 1937)

Adrianus van Veldhuizen werd geboren 5 Maart 1871 te Zeist. Reeds op zijn zevende jaar verloor hij zijn vader. Daardoor werd hem aanvankelijk de weg om theologie te gaan studeeren, afgesneden. En ook zijn begeerte om God in de zending te dienen verkreeg hij niet. Zoo werd hij opgeleid voor den boekhandel en trad hij als volontair in dienst bij de firma Breyer te Arnhem. Te Arnhem oefende Ds. Rozemeyer veel invloed op hem en versterkte in hem de begeerte om prediker van het evangelie te worden. Het zakenleven trok Van Veldhuizen niet aan en al heeft hij den tijd, dien hij in een boekhandel doorbracht, ook gebruikt om boeken te lezen, hij was toch dankbaar, dat hem de gelegenheid geboden werd om het gymnasium te Doetinchem te bezoeken, een gymnasium, dat hem niet alleen voor de universiteit voorbereidde, maar hem ook voor zijn leven doordrenkte van den ‘Doetinchemschen geest’. Na het gymnasium in zeer korten tijd te hebben doorloopen, toog hij naar Amsterdam, waar hij, vooral onder Naber, classieke talen studeerde, in welke wetenschap hij het candidaatsexamen aflegde. Doch in de faculteit der letteren vond Van Veldhuizen op den duur geen bevrediging, zijn oude liefde bleef zijn leven beheerschen en hij ging in Utrecht theologie studeeren. Voor zijn latere loopbaan is de studie van de oude talen van zeer veel beteekenis geweest, zij gaf den Nieuw-Testamenticus een vasten grondslag.

In 1898 werd Van Veldhuizen predikant bij de Nederlandsch Hervormde Gemeente te Molkwerum, welke plaats hij in 1902 met Almelo verwisselde.

In 1907 werd hij aangewezen om prof. Van Nes op te volgen als rector van de toen te Rotterdam gevestigde Zendingsschool. Hier kon hij zijn groote geschiktheid om met jonge menschen om te gaan, zijn gaven als docent ontplooien. Van beteekenis was, en typeerend voor Van Veldhuizen, dat hij de leerlingen van de Zendingsschool, die geen gymnasiale vorming hadden genoten, het Nieuwe Testament leerde lezen in het Grieksch.

Het was voor Van Veldhuizen een groote teleurstelling, dat hij niet werd benoemd tot opvolger van zijn leermeester Baljon, met wien hij veel had samengewerkt, doch wiens wijze van verklaring van de Openbaring hij niet kon billijken. Deze teleurstelling heeft veel invloed op

[p. 58]

zijn leven gehad, al sprak hij daarover niet zoo vaak. Toch, al wist hij zich in de eerste plaats Nieuw-Testamenticus, heeft hij met blijdschap de benoeming aanvaard, welke de Algemeene Synode der Nederlandsch-Hervormde Kerk hem deed toekomen en zoo werd hij 25 Jan. 1910 kerkelijk hoogleeraar te Groningen. Hij is aan dat ambt trouw gebleven, al had hij wellicht later wel de kans gehad om een hoogleeraarschap in de vakken rakende het Nieuwe Testament te ontvangen. Hem werd het onderwijs opgedragen in de Bijbelsche godgeleerdheid en zedekunde, de practische godgeleerdheid en de geschiedenis der zending. Dit onderwijs gaf hij gaarne, hij heeft geschreven ook over die vakken, die oorspronkelijk minder zijn belangstelling hadden. En dat niet alleen, maar hij is te Groningen geheel ingeburgerd. Van Veldhuizen was gezien bij collegas en studenten en heeft te Groningen op kerkelijk en maatschappelijk terrein lange jaren met eere tal van ambten en functies uitgeoefend. Ons kort bestek laat niet toe die alle op te sommen.

Van Veldhuizen heeft ontzaglijk veel geschreven. Boeken, maar ook artikelen in allerlei tijdschriften. We moeten ons ook hier bij de opsomming beperken. In 1901 promoveerde hij te Utrecht over den Brief aan Barnabas en nog als predikant, in 1906 gaf hij zijn Taaleigen des Nieuwen Testaments.

Wij duidden reeds aan, dat er door het werk van Van Veldhuizen één lijn loopt. Dat is uitgekomen in het vele, dat hij gedurende zijn hoogleeraarschap heeft geschreven. Van Veldhuizen had weinig op met het gesloten systeem. Hij was empiricus, analyst; waarnemen, opmerken en dan beschrijven op frissche wijze, zie daar zijn kracht! Daar kwam bij dat hij in den goeden zin van het woord de wetenschap wilde populariseeren. Hij streefde er naar de nieuwste resultaten van eigen en anderer onderzoek op zulk een wijze onder de menschen te brengen, dat de gestudeerden er door bij-bleven en dat vele niet gestudeerden, doch ontwikkelden er van konden genieten. Dit heeft er toe geleid, dat hij, vaak in verbinding met anderen, series geschriften heeft uitgegeven, die een geheel terrein van wetenschap in kaart brachten. We noemen de serie Tekst en Uitleg, waarin hij zelf Markus, Romeinen, 1 en 2 Corinthen bewerkte; Pro Ministerio, dat van zijn hand de Practische Bijbelverklaring en Practische Godgeleerdheid geeft; het Bijbelsch Kerkelijk Woordenboek, waarin hij het deel over het Nieuwe Testament schreef en niet te vergeten de door hem opgerichte en geredigeerde Nieuwe Theologische Studiën, waarin hij naast vele artikelen geregeld uiterst nuttige over-

[p. 59]

zichten gaf van hetgeen den laatsten tijd op theologisch terrein was verschenen. Andere werken van Van Veldhuizen dragen hetzelfde karakter, zoo Markus, de neef van Barnabas, 1933 en Lukas, de medicijnmeester, 1926. Ook op het gebied van de practische godgeleerdheid verschenen van Van Veldhuizen verschillende boeken, we noemen zijn Katechetiek, 1925; Hoe maakt men zijn preek?; Hoe te preeken in dezen tijd?; Op de Pastorie.

Zeer belangrijk is het werk, dat Van Veldhuizen verricht heeft voor het tot stand komen van een nieuwe Bijbelvertaling. Hij is de man geweest, die daartoe in 1911 het initiatief nam en die mannen uit verschillende kerken en van verschillende richtingen wist bijeen te brengen en voor dit werk te bezielen. Onder leiding van Van Veldhuizen is vrijwel het geheele Nieuwe Testament vertaald en toen later het Nederlandsch Bijbelgenootschap de zaak ter hand nam, kon van deze reeds geleverde vertaling worden uitgegaan. Van Veldhuizen heeft het gereedkomen der overzetting niet mogen beleven.

Een levensoverzicht van Van Veldhuizen zou zeer onvolledig zijn, indien het niet sprak van zijn groote liefde voor en groote kennis van de levende natuur. Vooral in later jaren, toen hij in de nabijheid van het station Vries-Zuidlaren zijn Adderhorst bezat en naar eigen ideeën kon beplanten, heeft hij verpoozing gezocht in de bestudeering der natuur en er ook veel over geschreven. Wij noemen: Met zes zintuigen de natuur in, 1925; De vogelen des hemels, 1928; Uw goedheid kroont de jaargetijden, 1930; Op en om den Adderhorst, 1933.

Den 5den Jan. 1937 is Van Veldhuizen na een zeer smartelijk lijden in het Academisch Ziekenhuis te Groningen ontslapen. Velen denken met dankbaarheid terug aan hetgeen ze in hun leven van dezen vriendelijken geleerde en opgewekten Christen hebben ontvangen. Vroom en trouw, opgeruimd en ordelijk is Van Veldhuizen door het leven gegaan.

F.W. Grosheide