Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1933

[p. 73]

Levensbericht van Prof. Dr Willem Caland
27 Aug. 1859-23 Maart 1932

Het is niet dan na overwinning van schroomvallige aarzeling dat ik de taak aanvaard een levensbericht te schrijven van mijn vereerden leermeester, wiens levensjaren de mijne meer dan verdubbelden en wiens lessen ik slechts gedurende twee jaren (1920-22, toen Sanskrit een onderdeel was van mijn studiegang van neerlandicus en historicus) heb mogen ontvangen. Ik zou mij niet tegen deze taak opgewassen voelen, indien ik niet de beschikking had over de systematisch geclassificeerde Calandbibliografie van de hand van mijn Japanschen collega Fukushima (Sanskrit, Keizerl. Universiteit, Tokyo) en over het Academielevensbericht van de hand van Prof. J. Ph. Vogel, waarin het grootste deel van Caland's autobiografische aanteekeningen (opgesteld in Oct. 1931) is verwerkt. Het in druk verschijnen dezer beide bijdragen ontslaat mij van de verplichting op deze plaats het uiterlijke kader van Caland's leven, en inhoud, strekking en draagwijdte zijner publicaties, in details na te gaan. Het zij mij hier slechts veroorloofd mijn indrukken mede te deelen van zijn zeldzame persoonlijkheid en veelomvattende werken.

Reeds op zijn 6^de jaar legde hij een muntenverzameling aan, terwijl zijn Latijnkundige neef Engelbert de Brauw de inscripties der Romeinsche munten ontcijferde. Munten verzamelde Caland gedurende zijn geheele verdere leven; na zijn toetreden tot de directie van het Prov. Utrechtsch Genootschap van K. en W. leidde hij den muntaankoop voor het museum van dit genootschap, waarvoor hij talrijke voordrachten over de zeden der Hindoes hield. Verzamelen en ontcijferen, niet alleen van munten en inscripties, doch ook van oude Indische handschriften, geschreven in devanāgarī, nandināgarī, grantha, telugu, en van onbegrijpelijke, duistere passages in onkritische edities. Zijn leven werd gevuld door het oplossen van ‘puzzles’ (hoe dikwijls gebruikte hij dit woord in gesprekken!), door de spanning van zijn pogen de gevonden sleutels toe te passen op het steeds wijder wordende onontslotene. Daarbij was zijn intellect geconcentreerd op het concrete, bijzondere, bijna toevallig individueele (zie vooral

[p. 74]

N^o. 26-45 der bibliografie): muntvormig uitgekristalliseerde problemen. Zijn methode was exact, rationalistisch, positivistisch, atomistisch; zijn ideaal dat der onpartijdige wetenschap, objectief door het elimineeren van tendenz en door het abstraheeren van onzekere abstracties. In zijn onderwijs, in zijne publicaties, ja in zijne vertrouwelijke gesprekken met vèrgevorderde leerlingen onthield hij zich van elke vorm van politieke discussie of filosofische beschouwing. De emoties, die zich bij anderen afreageeren en ontladen in politieke, filosofische en religieuze activiteit, uitten zich bij hem op rustige en vredige wijze in een langdurig, gelukkig en harmonieus gezinsleven (verloving te Leiden, na het cand. ex., met Mej. Jenny Elisabeth van Hettinga Tromp in Sept. 1880; huwelijk in 1883; geboorte van het eenige kind in 1885) en in het regelmatig bespelen van viool en alt, voorzoover zijn hartkwaal het toeliet. Reeds als leerling van het Haagsch gymnasium speelde hij geregeld viool in een trio samen met Th. van Aalst (voortreffelijk pianist), den lateren rector, en met Dr. Frankamp (cellist), leeraar in de klassieke talen. Later dwong zijn hartkwaal hem de viool te verwisselen voor de tweede viool¹ (alt), die hij bespeelde in een Utrechtsch kwartet van geleerden, waartoe ook gedurende eenigen tijd Prof. F. Muller Jzn, Prof. Ovink en Prof. van Leeuwen behoorden². Zijn muzikale interpretatie kenmerkte zich door akademische afgemetenheid en zelfbeheersching, die ook aan zijn lessen op school en universiteit eigen waren. Bewandelen van het gulden midden, maathouden, zelf-contrôle, zelf-discipline, regelmaat en afgepaste doseering in de levensverrichtingen, vermijden van affectieve erupties, uitbalanceeren der tegenstrijdige neigingen, evenwichtigheid, bezonnenheid, zelfverloochening betoond in een vijftigjarige zelfopofferende studie van het dorste en droogste deel der Oud-Indische letterkunde (de ritueele teksten), dit zijn allen eigenschappen te verkaren door de physieke beperkingen hem opgelegd door zijn hartkwaal (de linkerhartklep sloot niet regelmatig; vermoedelijk in verband te brengen met een hevige aandoening van gewrichtsrheumatiek, die hem als jongen scholier teisterde), maar tevens eigenschappen, die Caland gemeen had met de domineerende trekken der Oud-Indische levenshouding. In dezen zin kan men spreken van een innerlijke affiniteit, een psychische verwantschap tusschen Caland's karakter en het Oud-Indische ‘ethos’. Zijn nuchtere, critische onbevangenheid, aandacht voor het kleine, analytisch-verklarende, discursieve methode, degelijkheid, conscientieuze nauwkeurigheid, wantrouwen voor generalisaties, hypothesen en deductie, beletten

1 Caland speelde tweede viool in een harmonieorchest gedurende zijn verblijf te Breda.

2 Nadat hij op zijn 70^sten verjaardag een radio-ontvangst-toestel ten geschenke had gekregen van zijn schoonzoon en dochter, luisterde hij 's avonds geregeld naar de uitgezonden concerten.

[p. 75]

hem deze verre affiniteit te verlevendigen, te verinnigen en te verdichten tot ‘invoelende’ intuitie, verbeeldende synthese en spontaan-onmiddellijke sympathie. Hij ware hierin wellicht geslaagd, indien zijn precaire gezondheid en liefde voor het stille studeerkamerwerk hem een verblijf in Indië niet onmogelijk hadden gemaakt. Zijn contact met pandits, vertegenwoordigers der Oud-Indische geleerdheid in het moderne Indië, berustte tot zijn ontmoeting met Raghuvīra in 1929 te Utrecht uitsluitend op schaarsche briefwisseling. Hij was daardoor niet steeds op de hoogte van wat er in Indië op zijn studie-gebied verscheen. Deze omstandigheid gaf den beroemden Amerikaanschen Indoloog Bloomfield (Univ. Baltimore), die zooals de meeste pragmatistische Amer. orientalisten doen, een onafgebroken levendig contact onderhield met de geleerden van de door hem bestudeerde landen, aanleiding Caland te beschuldigen van ‘plagiaat’ in verbeteringen, die Caland (bibliografie N^o. 26) aanbracht in Bloomfield's editie van het Kauśikasūtra. Caland schrijft hierover in zijn autobiografische aanteekeningen: ‘Onjuist is de kritiek van Bloomfield, die ergens beweert, dat Caland's tekstverbeteringen ontleend zijn aan een commentaar op de Atharvaveda-editie van Shankar Pāndurang Pandit; Caland kende toen dit werk nog niet, wat trouwens Bloomfield niet kon weten’.

Van pandits in Madras ontving Caland in drie zendingen stukken van het Vādhūlasūtra-manuscript (bibliografie N^o. 17). Door bemiddeling van den met Caland bevrienden secretaris van de Asiatic Society of Bengal, Johan van Manen, stelde Caland zich in verbinding met Pandit Pārthasārathi Aiyangar¹, die hem handschriften, boeken en brochures betreffende diens Vaikhānasa-school (ook het Śrautasūtra) toezond (bibliografie N^o. 18). De eenige Hindoe, die het voorrecht had eenige maanden in Caland's studeerkamer aan de Koningslaan te Utrecht te mogen profiteeren van de wèl overwogen en gedocumenteerde adviezen van den Vedischen grootmeester, is Raghuvīra, thans hoogleeraar in het Sanskrit aan de universiteit van Punjab te Lahore. Deze veelbelovende, vaderlandslievende geleerde promoveerde op 20 Dec. 1929 bij Caland op een dissertatie ‘Vārāha-gṛhyasūtra’, in hetzelfde jaar bij Prof. R.L. Turner te Londen op een dissertatie ‘Kapiśṭhalakaṭha-saṃhitā’ (Lahore 1932), publiceerde en zal binnenkort publiceeren de volgende werken: ‘Uit de practijk der geweldloosheid’ (Arnhem 1931; beschrijving der Indische troebelen van 1930); ‘Vārāhaśrautasūtra’ (een in samenwerking met Caland voorbereide editie); ‘Śāṅkhāyanaśrautasūtra’ (Engelsche vertaling van Caland met noten van Raghuvīra); ‘Bhāradvājaśrautasūtra’ (editie); ‘History of Vedic literature, vol. I’ (Lahore 1933).

De eenige Belg, die het voorrecht had gedurende zes maanden in privaatlessen Vedische teksten te hooren toelichten door Caland

1 Een Telugu geleerde uit de omstreken van Madras.

[p. 76]

in diens Utrechtsche studeerkamer, is P.E. Dumont, sinds 1930 opvolger van Bloomfield in den Indologischen leerstoel der universiteit te Baltimore. Dumont maakte naam door zijn werk over het paardenoffer (aśvamedha) (1929), voor de voorbereiding waarvan hij veel aan Caland te danken had. Gedurende zijn verblijf te Utrecht leerde hij Nederlandsch om in aanmerking te kunnen komen op te treden als opvolger van mijn vereerden leermeester Louis de la Vallée Poussin in den Indologischen leerstoel der universiteit te Gent.

Gedurende zeven jaren werden Caland's lessen en raadgevingen dankbaar ontvangen door den tegenwoordigen hoogleeraar in het Sanskrit aan de Utrechtsche universiteit Gonda, die Caland's nagelaten omvangrijke bibliotheek catalogiseerde en Caland's te Lahore verschijnende editie der Kāṇvīya-recensie van het Śatapathabrāhmaṇa voortzet. Caland's bibliotheek bevatte vele waardevolle manuscripten, o.a. een volledige copie van het Jaiminīya-brāhmaṇa (resultaat van collationeering van alle bekende handschriften; cf. bibliografie N^o. 8b) en een door mij vervaardigde en door Caland geannoteerde copie van Pelsaert's beschrijving van Voor-Indië in de eerste helft van de 17^de eeuw (origineel in het Rijksarchief; de Engelsche, door W.H. Moreland gepubliceerde vertaling, maakte bewerking van het Ned. origineel in de uitgaven der Linschoten-vereeniging overbodig).

De rij der literatoren, die onder Caland's leiding een proefschrift tot stand brachten, werd geopend door Mej. Dieuke Gaastra, die in 1906 promoveerde op een dissertatie ‘Bijdrage tot de kennis van het Vedische ritueel. Jaiminīyaśrautasūtra’. Onder de bij Caland gepromoveerde dames is zij de eenige, die op dezen eersteling een als zelfstandig boek verschenen publicatie op Vedisch gebied liet volgen, n.l. een uitgave van het Gopatha-brāhmaṇa in 1919.

In 1908 promoveerde bij Caland H.F. Eelsingh (vroegtijdig tot een droevig einde gekomen) op een proefschrift ‘Śaviṃśabrāhmaṇam vijñāpanabhāṅyasahitam. Het Śavimśabrāhmaṇa van de Sāmaveda uitgegeven met een inleiding, de op naam van Sāyaṇa staande commentaar en aanteekeningen’. In 1911 volgt Mej. C.H. Raabe met ‘Bijdrage tot de kennis van het Hindoesche doodenritueel; Baudhāyanapitṛmedhasūtra. II en III’; in 1913 Mej. Henriëtte J.W. Salomons met ‘Het Hindoesche huisritueel volgens de school van Bhāradvāja’¹ Deze beide dames zijn later in het huwelijk getreden. In 1917 promoveerde de Heer Alb. Joh. De Jong op een dissertatie ‘Afgoderije der Oost-indische heydenen, door Philippus Baldaeus. Nieuwe uitgave met aanteekeningen en inleiding’. Hoewel de Heer De Jong Caland's colleges niet had gevolgd, hielp Caland hem niet alleen met onuitputtelijke

1 Van haar hand verscheen in 1916 ‘Gewijde verhalen en legenden van Hindoes en Boeddhisten’; in 1921 ‘De geschiedenis van Koning Nāla’ (vert. uit 't Sanskrit).

[p. 77]

hulpvaardigheid vóór zijn promotie, doch stond hem ook na de promotie tot 1931 toe 's Woensdags geregeld in zijn studeerkamer samen Sanskritteksten te lezen (meestal in verband staande met Caland's publicaties van die jaren). Dientengevolge is onder de leerlingen van Caland De Jong diegene geweest, die het langst den nectar van Caland's woorden heeft mogen drinken.

In 1920 promoveerde Mej. M.A. Muusses op een proefschrift ‘Koecultus bij de Hindoes’. Na eenige jaren als secretaris verbonden te zijn geweest aan het Bataviaasch Genootschap van K. en W. besloot zij in 1926 de Noordelijke Indo-Germanen te gaan opzoeken en doceert sinds 1930 het Nederlandsch aan de universiteit te Stockholm¹. In 1921 promoveerde Mej. J.M. van Gelder bij Caland op een proefschrift ‘Opbouw van het hoogaltaar naar de overlevering der Mānavas. Mānavaśrautasūtracayana’. Tijdens de vele jaren dat Dr. J.M. van Gelder bibliothecaresse der Kon. Akademie was, hield zij nog wel eens voordrachten over Vedische onderwerpen op de samenkomsten van het ‘Oostersch Genootschap’.

In 1922 promoveerde P.N.U. Harting, de tegenwoordige hoogleeraar voor Engelsch aan de universiteit te Groningen, bij Caland op een proefschrift ‘Selections from the Baudhāyanagṛhya-pariśiṣṭa-sūtra’ (tekst, vertaling, aanteekeningen).

In 1926 promoveerde ik bij Caland op een proefschrift ‘Daśabhūmika-sūtra’ (tekst, inleiding). Daar het Boeddhistische onderwerp dezer dissertatie buiten Caland's studiegebied viel, hielp mijn werkelijke promotor L. de la Vallée Poussin mij bij de voorbereiding te Brussel. Ik ben Caland zeer dankbaar dat hij zoo ruimdenkend en verdraagzaam was deze exceptioneele dissertatie wel te willen aanvaarden. Zijn reputatie in het India Office en elders in Engeland was zóó goed, dat men hem uit Britsch-Indië, Nepal en Engeland alle door hem gewenschte handschriften toezond, die hij dan weer zoo vriendelijk was onder behoorlijke waarborgen uit te leenen aan dissertaties voorbereidende leerlingen. Afgescheiden van zijn voortreffelijke wenken en raadgevingen vergemakkelijkte hij door deze vlotte levering van moeilijk bereikbare handschriften het onderzoek zijner leerlingen².

De rij der literatoren, die bij hem promoveerden, werd gesloten door den Heer A.A. Bake, die den graad van doctor verwierf op een door hem geheel zelfstandig bewerkten muzikalen Sanskrittekst ‘Bijdrage tot de kennis der Voor-indische muziek’ (14 Febr. 1930). Vóór zijn promotie was de Heer Bake verbonden aan Tagore's universiteit in Santiniketan; na zijn promotie maakte hij zich verdienstelijk door het vastleggen van Bengaalsche volksliederen op

1 In 1928-29 was zij lector in het Nederlandsch aan de universiteit te Kopenhagen.

2 Voor sommige gegevens betreffende deze promoties ben ik dank verschuldigd aan Caland's leerling D. Friedmann.

[p. 78]

gramofoonplaten, het filmen van pittoreske Indische feesten, dansen, processies, van Nepaleesche handhoudingen (mudrās).

In Fukushima's bibliografie zijn niet opgenomen de tientallen boekbesprekingen, die Caland in het ‘Museum’¹, in de ‘Deutsche Literaturzeitung’, ‘Orientalistische Literaturzeitung’, ‘Göttinger Gel. Anz.’, e.a. wetenschappelijke tijdschriften publiceerde. Zijn groote bescheidenheid belette hem niet raak en scherp te critiseeren. De oppervlakkige Brāhmaṇa- en Saṃhitāvertalingen van zijn collega A.B. Keith (Edinburgh), wiens publicaties alle gebieden der Indische cultuur bestrijken, gaven hem dikwijls aanleiding tot verontwaardigde weerlegging en rectificatie in woord en geschrift, waarachter men zijn overtuiging voelde van de onontkoombare noodzakelijkheid van specialisatie op het uitgebreide en ingewikkelde gebied der Indologie. Ook de ‘coming man’ op Sanskritgebied in Parijs, Prof. L. Renou, moest het ontgelden wegens gebreken en slordigheden in diens Sanskrit-grammatica; evenzoo de in Krakow Indologie doceerende Mevr. Willmann-Grabowska wegens het onvoorzichtig betreden van het door Caland jaloersch bewaakte gebied van het Vedische accent.

Zijn onvermoeibaar geduld, onafleidbare volharding, onverstoorbaar doorzettingsvermogen en noeste vlijt openbaarden zich in het transcribeeren in Latijnsche letters van in een half dozijn Oostersche schriftsystemen² geschreven, uit Europa en Indië hem ter leen toegezonden handschriften. Hij verrichtte dit bewonderingswaardige monnikenwerk meestal in de zomervacanties, die hij gewoonlijk in pensions in Gelderland, soms in Duitschland, doorbracht. Hij was dam namelijk niet in de verleiding boeken te gaan lezen, waarmee zijn Utrechtsche studeerkamer zoo goed voorzien was, en kon zich geheel concentreeren op de eerste globale verwerking en schifting (tegelijk met de transcriptie, steeds in eigen handschrift, nooit met een schrijfmachine) der Indische litteraire grondstoffen. Het feit dat hij verzuimde van zijn kostbare transcripties op de schrijfmachine een doorslag te maken is hem eens duur te staan gekomen. Een deel van Caland's handschrift der Kāṇvīya-recensie van het Śatapatha-brāhmaṇa lag bij den ietwat nonchalanten Hindoe-uitgever op tafel in diens studeerkamer te Lahore, toen een plotselinge rukwind het handschrift uit het geopende raam blies en in alle windstreken verstrooide. Het gevolg was dat Caland, die over geen doorslag of copie beschikte, voor het ontbrekende gedeelte het moeizame werk der collationeering nog eens over moest doen. Naar den toon te oordeelen waarop hij hierover met mij sprak vatte hij het geval met filosofische gelatenheid, lijdzaamheid en vergevensgezindheid op.

1 O.a. 21 N^o. 6; 22 N^o. 3; 28 N^o, 5; 32 N^o. 7, 9; 33 N^o. 2, 3; 34 N^o. 6; 36 N^o. 3, 9; 37 N^o. 6, 7, 8.

2 Gedurende 2 jaren las hij geregeld de Boeddhistische Jātakas in een Siameesche editie en in Siameesch schrift met een leerling. Bibliografie N^o. 65 is vertaald uit een Siameesche editie in Siameesch schrift.

[p. 79]

Buitengewoon was de moeite die hij zich voor zijn studenten getroostte. Om hen in staat te stellen thuis te prepareeren placht hij de te behandelen passages zelf eigenhandig uit de zeldzame boeken (die een student in het gunstigste geval uit de universiteitsbibliotheek kon leenen) over te schrijven of in Lat. letters te transcribeeren, deze transcriptie-bladen onder de studenten te distribueeren, en hun deze, desverlangd, na gebruik voor goed te schenken. Het kleine aantal zijner studenten, dat deze genereuze gewoonte mogelijk maakte, stelde hem ook in staat hen, bij de vergelijkend-linguistische, diepgaande en gedetailleerde behandeling der Sanskrit-grammatica, paragraaf voor paragraaf, paradigma voor paradigma, streng te overhooren. In de 1^ste jaarscolleges begon hij het uur steeds met dit niets ontziende, alle leemten in kennis bloot leggende, verhoor op vraagpunten.

Geen wonder dat slechts weinige enthousiasten de studie van het Sanskrit doorzetten, nadat door de afkondiging van het Acad. Statuut in 1921 deze studie niet langer een verplicht bijvak was voor het doctoraal-examen der neerlandici. Daarentegen stelde dit Statuut kennis der grondbeginselen der algemeene taalwetenschap in als verplicht vak voor het candidaats-examen der classici. Na het vertrek van Prof. J. Schrijnen uit Utrecht, waar hij dit vak had gedoceerd, naar de nieuw opgerichte R.K. Universiteit te Nijmegen, belastte Caland zich vrijwillig (zijn leeropdracht van 1917 omvatte slechts Sanskrit, vergelijkende Indogermaansche taalwetenschap, Oud-Perzisch en Avestisch) met het onderwijs in de grondbeginselen der algemeene taalwetenschap voor classici. Dit was het eenige algemeene niet-responsie college dat Caland gegeven heeft¹. Het percentage algemeene taalwetenschap (phonetiek, taalgeografie, linguistische terminologie, semasiologie) in dit college was zeer gering. Het college behandelde hoofdzakelijk vergelijkende Indo-germaansche taalwetenschap met bijzondere aandacht voor de vergelijking van Latijn-Grieksch, de Germaansche groep en Sanskrit. De voorbeelden, waarvan zooveel afhangt voor zinnelijk-concreet denkende jonge ‘under graduates’, waren gelukkig gekozen uit Latijn, Grieksch, de hun bekende Germaansche talen, Sanskrit, en wisselden elk jaar. Caland's muzikale aanleg uitte zich in de uitvoerige bespreking der IE.-accent-problemen (Grieksch, Litausch, Sanskrit). Honderden classici hebben in de laatste zes jaren van Caland's professoraat geprofiteerd van de heldere, duidelijke, bondige wijze waarop hij deze taalkundige vraagstukken placht uit te leggen. Hij onthield zich hierbij van hypothesen, dubbelzinnigheden, speculatieve constructies, betwistbare algemeenheden. Ook bij het tentamineeren en examineeren dezer classici stelde hij steeds eenvoudige, klaar geformuleerde vragen, waarop hij rake, toegespitste, korte, elke ambiguïteit vermijdende antwoorden verwachtte.

1 Het was een éénjaarscollege, dat om het andere jaar gegeven werd.

[p. 80]

Hij leefde steeds in de muzikale sfeer der reien, duetten, trio's, kwartetten, symphonieën (soms gestalte aannemend in de veelsoortige coöpereerende priesterfiguren der Indische ceremoniën), waarin men vooral niet zondigen moet tegen de wetten van harmonie en contrapunt. Hij voelde het examen als zang en tegenzang, de klankwet als muzikale wet.

Een koele, aristocratische, gereserveerde terughoudendheid verborg zijn persoonlijk en gezins-leven voor zijn studenten, wien hij de gunst van gesprekken in zijn deftige studeerkamer toestond. Bleef er na het strikt-zakelijke, goed voorbereide, wetenschappelijke onderhoud nog eenige tijd over voor gezellig gekout over personalia, dan ontweek hij zooveel mogelijk bespreking zijner eigen particuliere ervaringen en informeerde met warme, hartelijke, belangstellende sympathie naar de jongste voorvallen in het persoonlijke leven zijner leerlingen. Ook in brieven aan hem toegewijde leerlingen volgde hij in nooit verflauwend medeleven hun lotgevallen, waarbij hij niet karig was met menigen goeden raad. Hij had een zeer fijngevoeligen rechtvaardigheidszin, en hij liet zich soms zeer scherp uit over personen (zelfs collega's) en gebeurtenissen, die zijn hecht en zuiver rechtsbewustzijn alarmeerden. Het bleef evenwel bij enkele afkeurende woorden, die hij zich liet ontvallen, en het ontwikkelde zich niet tot een zich in langdurige polemiek of publicistische activiteit ontladenden wrok.

Onder verwijzing naar Vogel's uitvoerige Caland-biografie (Kon. Akad. van Wetenschappen 1933) kan ik hier volstaan met de vermelding der volgende feiten uit den levensloop van Willem Caland. Hij werd 27 Aug. 1859 in Den Briel geboren als zoon van den beroemden waterbouwkundige Pieter Caland en Jonkvrouwe Helena de Jonge. Als gymnasiast in Den Haag bezocht hij geregeld twee maal per week tusschen 12 en 2 uur het Penningkabinet, waar de directeur hem hielp met Romeinsche numismatiek. Hij interesseerde zich toen ook al voor Sanskrit en zijn klassegenoot Andriessen voorzag hem uit een encyclopedie van allerlei gegevens van litterair-historischen aard. In 1877 werd hij ingeschreven als student in de letteren aan de Universiteit te Leiden. Hij volgde, na het ‘groot-mathesis’ te hebben afgelegd, de colleges van Cobet, Pluijgers (later Cornelissen) en Kern. Kern gaf hem les in het Sanskrit, Avestisch, Indische oudheden en epigrafiek, Indogermaansche vergelijkende taalwetenschap (privaatles). Na het afleggen van het doctoraal-examen werd hij in Sept. 1882 benoemd tot leeraar in de klassieke talen aan het gymnasium te Maastricht. Op 13 Juni 1883 promoveerde hij bij Cobet op een proefschrift over de munten van M. Antonius. Zijn feitelijke promotor was echter Cornelissen, die, als gecommitteerde Maastricht in 1885 bezoekend, zich vleiend uitliet over Caland's onderwijs van 't Grieksch in de hoogste klassen.

Toen Caland in 1885 ondershands de vacante betrekking van

[p. 81]

Directeur van het Kon. Penning-kabinet werd aangeboden, sloeg hij dit aanbod af, omdat hij voelde dat zijn roeping lag in de beoefening der oudste toen bekende Indogerm. talen (Sanskrit, Oud-Perzisch, Avestisch, Grieksch). In de volgende jaren besteedde hij allen beschikbaren vrijen tijd aan het verzamelen van Oud-Indisch en Oud-Iraansch materiaal voor wat hij zelf zijn ‘tweede dissertatie’ noemde. Kern (‘tweede promotor’) steunde hem hierbij, zoowel in lange Avesta-brieven als in gesprekken te Leiden, en rapporteerde samen met Tiele tenslotte gunstig over het resultaat van Caland's onderzoek, zoodat het in 1888 werd uitgegeven in de werken der Kon. Akad. (bibliografie N^o. 21a). Vanaf Sept. 1887 trad Caland op als conrector van het pas opgerichte gymnasium te Breda, waar hij wederom Grieksch doceerde in de hoogere klassen. 's Avonds en in de vacanties wijdde hij zich vooral aan Avestische studies (bibliografie N^o. 58-61). Hij ontving in Breda het bezoek van den beroemden Iranist van Columbia University, W. Jackson. De latere hoogleeraar in het Japansch, M.W. de Visser, had het voorrecht te Breda onderwijs van Caland te ontvangen. Op raad der artsen bracht Caland in zijn Bredaschen tijd geregeld een deel der zomervacantie te Nauheim door om door het gebruik der baden zijn hartkwaal te verminderen. Hij deed de eerste reis naar Nauheim (die wegens zijn zwakte in twee étappes werd afgelegd) in gezelschap van zijn vader. Behalve de 9 hygienische pelgrimstochten naar Nauheim reisde Caland zeer weinig buitenslands. Om zijn hart te ontzien betrachtte hij de grootste regelmaat bij maaltijden en slaap. In 1897 werd hij benoemd tot lid der Kon. Akademie van Wetenschappen. Zijn ‘maiden-speech’ vond plaats in April 1898 (bibliografie N^o. 24). Hij miste zelden een vergadering der Akad. en een groot deel van zijn arbeid verscheen in de publicaties der Akad. Toen hij solliciteerde voor het ambt van conrector te Utrecht werd hij wegens zijn hartgebrek afgekeurd. Kort daarna (15 Febr. 1903) werd hij benoemd tot lector voor het onderwijs in het Sanskrit aan de Utrechtsche universiteit. Op 24 Juni 1906 tot buitengewoon hoogleeraar in het Sanskrit en de Indogerm. vergelijkende taalwetenschap benoemd aanvaardde hij het professoraat met een rede ‘De studie van het Sanskrit in verband met ethnologie en klassieke philologie’. Hij verdedigde de stelling dat de vergelijking van Grieksch en Latijn met Sanskrit en Oud-Iraansch voor de classici nuttiger is dan vergelijking van Latijn en Grieksch met hun middeleeuwsche en moderne derivaten¹. Hij was met hart en ziel toegewijd aan de studie der oude talen,

1 Cf. D.C. Hesseling's inaug. rede ‘De betekenis van het Nieuw-Grieks’ (1907), p. 29-31. ‘De klassieke oudheid in het gymnasiaal onderwijs’. Rapport in opdracht van het Genootschap van Leeraren aan Ned. Gymnasiën samengesteld door J.W. Bierma, E.H. Renkema, H. Bolkestein, J. van IJzeren (Leiden, 1916, p, 41-43). D.C. Hesseling, ‘De taalkundige opleiding der classici’, Vragen des Tijds, 1916. Caland. ‘Nog een woord over de taal-wetenschappelijke opleiding onzer classici’ (1917).

[p. 82]

en had moeite met de waardeering der linguistische beteekenis van het onderzoek der levende talen (dialectgeografie, experimenteele phonetiek, phonologie, oorzaken der klankveranderingen). Als echte philoloog en tekst-criticus voelde hij weinig voor de algemeene taalwetenschap en oefende liever zijn meesterschap uit in grammaticaal en lexicographisch onderzoek op het overzichtelijke en besloten gebied der overgeleverde oude teksten. Zijn ordelievende, rangschikkende, classificeerende statisch-systematische geest wendde zich zooveel mogelijk af van de chaotische continuiteit der wordende klanken en beteekenissen. Caland was een zeer ijverig lid der Directie van het Prov. Utrechtsch Genootschap van K. en W. Om de 2 weken Woensdagavond nam hij deel aan de geregeld plaats hebbende bijeenkomsten van een club van 25 Utrechtsche notabelen (artsen, ingenieurs, hoogleeraren, rector, officieren). Om beurten werden voordrachten en inleidingen gehouden op het speciale gebied van elk der aanwezigen tot onderlinge voorlichting en kennis-verrijking. Tengevolge van den oorlog duurde het tot 25 Mei 1917, dat de benoeming van Caland tot ordinarius plaats vond. Op zijn eigen verzoek werden toen de vakken Oud-Perzisch en Avestisch aan zijn leeropdracht toegevoegd. Caland gaf zijn colleges 's ochtends vanaf 9 uur (behalve het college algem. taalwetenschap dat 's middags plaats had) om middag en avond vrij te houden voor zijn onafgebroken onderzoek. Op verzoek van zijn echtgenoote ging hij als eenige verpoozing zoo nu en dan met haar uit wandelen. Tegen het eind van zijn welbesteed leven vond hij veel voldoening en gemoedelijke gezelligheid in den omgang met zijn kleinkinderen in den warmintiemen familie-kring van zijn dochter en schoonzoon Ir. E. Hymans, Huize de Noolen, Laren, N.H. Na het bereiken van den zeventigjarigen leeftijd legde Caland het hem zoo lief geworden ambt van hoogleeraar neer op 31 Januari 1930. Tot den zomer van 1931 placht hij echter in zijn studeerkamer nog geregeld college te geven aan de studenten Friedmann en Kuiper (Vedisch) en aan den reeds eerder genoemden Dr. De Jong. Als onderscheidingen kunnen vermeld worden: Ridder in de Orde van den Nederlandschen Leeuw, eerelid van de Royal Asiatic Society of Great-Britain, correspondeerend lid der Pruisische Akad. v. Wetenschappen, eerelid van de Asiatic Society of Bengal.

Vanaf den zomer van 1931 had Caland last van benauwdheid, en na door een operatie in de Emma-kliniek begin 1932 veel krachten te hebben verloren, viel hij op 23 Maart 1932 ten offer aan de hartkwaal, waartegen hij zijn geheele leven, gesteund door zijn edele vrouw, zoo heldhaftig had gestreden.

April 1933

J. Rahder.

[p. 83]

A Bibliography of the late Professor Willem Caland with special reference to vedic studies.

A Vedic poet began his poem (Ṛgveda IX. 112) with the words: nānānáṃ v u no dhíyo ví vratni jánānām ‘various indeed are our skills, manifold are men's professions’. So also with the Vedic scholars. The four classes of Vedasaṃhitās with their Brāhmaṇas, Āraṇyakas, Upaniṣads and Sūtras build up so vast a literature that each scholar must restrict his special sphere of activity to one or another portion of the immense field of Vedology. Some concern themselves chiefly with the exegesis of the Ṛgveda or the Atharvaveda while others direct their attention to the Brāhmaṇa and Sūtra texts. Some, having a predilection for philosophy, revel in the speculation of Upaniṣads, while others are interested more in a linguistic than in a philosophical or a ritual phase of Vedology. To mention only those great Vedic scholars who have recently passed away, Geldner and Macdonell, chose the explanation of the Ṛgvedic hymns as the aim of their lifelong studies; von Garbe, authority on the Sāṅkhya and Yoga philosophy, Bloomfield, an ingenious interpreter of the Atharvaveda, and Hillebrandt, a master of Vedic mythology, were also meritorious in the study of Vedic ritual. The late Professor Caland represented the purest type of ritualists whose principal task consists in the elucidation of the Brāhmaṇas and Sūtras.

When Rudolf Roth opened in 1846 a new epoch for Vedic philology, he was able to mention as pioneer works only Colebrooke's essay on the Vedas (1805) and Rosen's edition of the Ṛgveda containing the first eighth of the Saṃhitā with Latin translation (1838) and to announce Benfey's edition of the Sāmaveda to be forthcoming¹. If now, after nine decades, we can command an extensive view of this gigantic literature, the most important works of which have been more or less critically edited and translated, we owe it, of course, to the unremitting zeal and self-sacrificing devotion of many eminent workers in this domain of Indology. The late Professor Caland was one of the most significant among them.

1 Roth did not consider Stevenson's edition and translation of the Sāmaveda worth mentioning for scientific purposes.

[p. 84]

The ritual lore of ancient India with its extremely developed intricacies and technicalities can not be at the first glance so attractive as the Ṛgvedic mythology or the Atharvanic folklore. Since Albrecht Weber laid a solid foundation for the scientific investigation of Vedic ritual a comparatively small number of Sanskritists deserved well of this branch of Indology. Yet in reality the ritual study, apparently dreary and tiresome as it is, gives a welcome clue to understand many a phase of the Brahmanic mentality and civilization which no student of comparative religion, literary history or ethnology can pass by without serious disadvantage. It must have been, therefore, through insight of a true scholar that the late Professor Caland selected the ritual study as his vocation and devoted himself body and soul to this rather neglected branch of the Brahmanic lore. Supported by critical acumen happily combined with burning zeal and tireless diligence he placed all Sanskritists under a deep debt of gratitude with each of his works which bore evidence of his mature scholarship and unrivalled knowledge of ritual texts. The Vedic scholars of the world too were not slow in recognizing in him the highest authority and the most trustworthy curator of this section of Indology.

On the whole Caland's way of work was rather objective than speculative. He was at his best when he edited or translated difficult ritual texts. The whole stock of ritual knowledge accumulated by his lifelong study is embodied in the masterly translations of the Āpastamba-śrautasūtra (1921-8) and the Pañcaviṃśa-brāhmaṇa (1931). It does not, however, amount to say that he was not interested in the comparison of the ancient Indian cult with the modern or with that of other peoples. He himself declared in the introduction to his excellent book Altindisches Zauberritual (1900): ‘Der Philologe soll eigentlich Ethnologe, der Ethnologe zugleich Philologe sein, will er die rituellen Texte würdigen’. Especially in his early works Caland showed his liking for comparative study of folklore, cf. below Nos. 1, 4 notes, 21 a, 21 e, 24, 25. And yet a philological tendency was overwhelming in his works, and the exegetic and text-critical papers as ancillary results of his thorough researches of ritual texts rendered us a greater service than his ethnological contributions. The comparative study of religion, literature and folklore is, however, none the less indebted to Caland for Indian materials well prepared and placed at its disposal.

So far I tried to give a general idea about Caland's position among the so-called Védisants and about his merits in his favourite branch of Vedology. In consideration of the limited space I shall give now a classified list of his works, for it can attest most eloquently his importance and greatness. As is to be expected from human works there are imperfections in his books and articles which learned reviewers endeavoured to point out and

[p. 85]

which he himself was ever awake to amend in a scholarly spirit. Though these minute defects detract nothing from the extraordinary value of his works, students of ritual texts will do well to notice some corrections or at least difference of opinion in conscientious criticisms of eminent scholars. As a rule, therefore, reference is made to the admirable ‘Bibliographie védique’ of Prof. L. Renou (1931) in order that the readers may conveniently find in this vademecum of every Sanskritist the summaries of content and the mention of important reviews which appeared in various periodicals.

Important abbreviations:

AKM.	Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes.
AO.	Acta Orientalia.
BI.	Bibliotheca Indica.
BV.	L. Renou: Bibliographie védique. Paris 1931.
IF (Anz.)	Indogermanische Forschungen (Anzeiger).
IJb.	Indogermanisches Jahrbuch.
JAOS.	Journal of the American Oriental Society.
JRAS.	The Journal of the Royal Asiatic Society, London.
KZ.	Kuhns Zeitschrift = Z. für vergleichende Sprachforschung.
OB.	Orientalische Bibliographie.
VM.	Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, Amsterdam, Afdeeling Letterkunde.
Med.	Mededeelingen etc.
Verh.	Verhandelingen etc. NR. = Nieuwe Reeks.
WZKM.	Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes.
ZDMG.	Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft.

§ General.

1.	De studie van het Sanskrit in verband met ethnologie en klassieke philologie. Rede uitgesproken op 22 Oct. 1906 als buitengewoon hoogleeraar aan de Rijks-universiteit te Utrecht. Caland's reviews characterized by fairness and profundity appeared in various periodicals, but I mention here only a series of his critical reports on important works (1904-1927) relating to the Vedic Religion:
2.	Indische Religion (1904-1906). Archiv für Religionswissenschaft. Bd. XI. 1908, 127-141; Vedische Religion (1907-1910). ib. Bd. XIV. 1911, 497-516; Vedische Religion (1910-1914). ib. Bd. XVIII. 1915, 480-490; Vedische Religion (1915-1927). ib. Bd. XXV. 1927, 283-294. [BV. § 2. 12 : p. 2].

§ Atharvaveda-literature.

As to the development of the Atharvaveda-literature Caland maintained the view that the Vaitāna-sūtra presupposed not only the Kaušika-sūtra but also the Gopatha-

[p. 86]

	brāhmaṇa. cf. Nos. 3 and 5b introd. In this latter he opposed with good reasons, Bloomfield's opinion. The translation of the most Atharvanic portion of the Kauśika-sūtra (No. 4) is a feat to be applauded by scholars of various disciplines. Credit is also due to Caland for making clear the meaning of the Vaitāna-sütra and for replacing von Garbe's translation by a better one (No. 5).
3. a	Bijdrage tot de kennis der Atharvaveda-litteratuur, VM. Reeks IV. Deel VII. 1904, 1-17. [BV. § 49. 5 : p. 62].
3. b	Zur Atharvavedalitteratur. WZKM. XVIII. 1904, 185-207]. [BV. § 49. 6 : p. 62].
4.	Altindisches Zauberritual. Probe einer Übersetzung der wichtigsten Theile des Kauśika Sūtra. [Khaṇikā 7-52]. Verh. NR. Deel III. No. 2. 1900. [BV. § 80. 3 : p. 85. cf. below No. 22 b.
5. a	Über das Vaitānasūtra und die Stellung des Brahman im vedischen Opfer. WZMK. XIV. 1900, 115-125. [BV. § 81. 5 : p. 85].
5. b	Das Vaitānasūtra des Atharvaveda übersetzt. Verh. NR. Deel XI. No. 2. [BV. § 81. 3 : p. 85].

§ Sāmaveda-literature.

No single scholar has ever contributed so much to the comprehension of the Samaveda-literature as Caland. He revealed us the literature of an important Sāmaveda-School: Jaiminīya (Nos. 7-9). He edited the Ārṣeyakalpa of Maśaka and the Kṣudrasūtra (No. 11. a) the former of which is indispensable for a full understanding of the Śrautasūtras belonging not only to the Sāmaveda but also to the ṛgveda and the Yajurveda. An annotated translation of the Pañcaviṃśa-brāhmaṇa (No. 10) which he bequeathed to the Védisants in the world is a triumph of scholarship fit to make permanent the fame of our Utrecht Sanskritist. He was further very eager to throw light upon the genesis of the Sāmaveda-literature and upon the relation of older texts to one another, beside No. 6 see also the introductions to Nos. 7 b, 9, 10, 11 a. I can not here enlarge upon the controversy about the problems of the Pūrva- and Uttarārcika with Oldenberg (cf. esp. Gött. Gel. Anz. 1908, 711-737) and about the relation of the Ūha- and Ūhyagāna to the Ārṣeyakalpa and the Puṣpasūtra with Richard Simon (cf. esp. Simon's introd. to his edition of the Puṣpasūtra and ZDMG. LXIII. 730-8 against which Caland Deutsche Lit. Zeit. 1909, No. 30 and below No. 11 b are respectively directed). The final belief of Caland will be conveniently found in the introduction to No. 10 in which he, convinced by Oldenberg's arguments, recognizes the priority of the Pūrvārcika to the Uttarārcika (being posterior even to the

[p. 87]

	Brāhmaṇa and the Śrautasūtra!), but still holds the view that the Ārṣeyakalpa of Maśaka and the Puṣpasūtra are anterior to the Ūha- and Ūhyagāna. Lastly the priority of the Jaiminīya-brāhmaṇa to the Pañcaviṃśa-brāhmaṇa, advocated by Caland, is strongly doubted by Keith (s. below under No. 10).
6. a	De wording van den Sāmaveda. VM. Reeks IV. Deel IX. 1907, 1-15. [BV. § 33. 4 : p. 49].
6. b	Zur Frage über die Entstehung des Sāmaveda. WZKM. XXII. 1908, 436-8. [BV. § 33. 3 : p. 49].
7 a	Eene onbekende recensie van den Sāmaveda. [i.e. Jaiminīya]. VM. Reeks IV. Deel VII. 1905, 300-304. [BV. § 33. 5 : p. 49].
7. b	Die Jaiminīya-Saṃhitā mit einer Einleitung über die Sāmavedaliteratur. Ind. Forschungen 2. Heft. Breslau 1907. [BV. § 30. 28 : p. 48].
8. a	Over en uit het Jaiminīya-Brāhmaṇa. VM. Reeks V. Deel I. 1914, 1-106. [BV. § 55. 45 : p. 69].
8. b.	Das Jaiminīya-Brāhmaṇa in Auswahl. Text, Übersetzung, Indices. Verh. NR. Deel XIX. No. 4. 1919. [BV. § 55. 35 : p. 68].
9. a	De literatuur van den Sāmaveda en het Jaiminigṛhyasūtra. Verh. NR. Deel VI. No. 2. 1905. [BV. § 64. 4 : p. 75].
9. b	The Jaiminīyagṛhyasūtra belonging to the Sāmaveda with extracts from the commentary edited with an introduction and translated for the first time into English. Punjab Skt. Ser. No. 2. Lahore 1922 [BV. § 64. 2 : p. 75].
10.	Pañcaviṃśa-Brāhmaṇa. The Brāhmaṇa of Twenty Five Chapters translated. BI. No. 255. Calcutta 1931. Rev. by A.B. Keith JRAS. 1932, 697-700;- Bull. School Oriental Stud. 1932, vol. VI, p. 1048. P.E. Dumont. JAOS. 1932, 387-390.
11. a	Der Ārṣeyakalpa des Sāmaveda herausgegeben und bearbeitet. AKM. Bd. XII. No. 3. Leipzig 1908. [BV. § 68. 1 : p. 76-77].
11. b	Zum Ārṣeyakalpa und Puṣpasūtra ZDMG. LXIV. 1910, 347-8. [BV. § 90. 17 : p. 95].
12.	Der Gautamaśrāddhakalpa. Ein Beitrag zur Geschichte und Literatur der Sāmavedaschulen. Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde van Nederlandsch Indië, Volgreeks VI. Deel I. 1894, 97-112. [BV. § 68. 2 : p. 77] cf. below No. 19.

§ Yajurveda-literature.

It is impossible to do justice in a few lines to the astounding amount of work accomplished by Caland for the elucidation of the Yajurveda-literature. He edited for the first time the Kāṇvīya-recension of the Śatapatha-brāhmaṇa (No. 13 b, with an important introduction but the text up to II. 2. 4. 9 only), the Kāṭhaka-gṛhyasūtra (No. 14 b) and the Baudhāyana-śrautasūtra (No. 15 b, cf. No. 15 a). A series of reports on the hitherto unknown Vādhūla-sūtra

[p. 88]

	(No. 17) containing numerous extracts with translation added much to our knowledge of the Taittirīyakas. The Gṛhyaand the Dharmasūtra of the Vaikhānasa-school, the youngest offshoot of the Taittirīya-śākhā, were also thoroughly investigated, critically edited and translated (No. 18). The translation of the Āpastamba-śrautasūtra, last but not least, is a masterpiece which could be expected only from the pen of our ‘Altmeister’.
13. a	Over de Kāṇva-recensie van het Brāhmaṇa der honderd paden. VM. Reeks IV. Deel XI. 1912, 141 ff. [BV. § 57. 8 : p. 71].
13. b	The Śatapatha Brāhmaṇa in the Kāṇvīya recension edited for the first time. Vol. I. (containing full introduction and part of the text). Punjab Skt. Ser. No. 10. Lahore 1926. [BV. § 57. 7 : p. 70].
13. c	A note on the Śatapathabrāhmana. AO. X. 1931, 126-134. [discovery of a double treatment of the Aśvamedha in the ŚB.]
14. a	Brāhmaṇa- en Sūtra-aanwinsten. VM. Reeks V. Deel IV. 1920. 467 ff. [known to me through Caland Baudh.-śrautas. ed. vol. III. Bibl. app. p. 121 f; BV § 52, 13 : p. 65].
14. b	The Kāṭhakagṛhyasūtra with extracts from three commentaries, an appendix and indexes edited for the first time. Dayānanda Mahāvidyālaya Saṃskṛta Granthamālā IX. Lahore 1925. [BV. § 70. 1 : p. 78]. ‘Museum’ 34 N^o. 8 (Dumont),
14. c	A Vaidic wedding song. AO. VII. 1929, 305-311. [the Sarasvaty-anuvāka of Kaṭh.-gṛhyas. XXV. 23 (see App. IV of Caland's edition) translated with remarks; BV. § 70. 5 : p. 78].
15. a	Über das rituelle Sūtra des Baudhāyana. AKM. Bd. XII. No. 1. Leipzig 1903. [BV. § 74. 5 : p. 81].
15. b	The Baudhāyana Śrauta Sūtra belonging to the Taittirīya Saṃhitā edited. 3 vols. BI. No. 163. Calcutta 1904-1923. [BV. § 74. 1 : p. 81],
16.	Das Śrautasūtra des Āpastamba aus dem Sanskrit übersetzt. 1.-7. Buch. Quellen der Religionsgeschichte Bd. 8. Göttingen-Leipzig 1921; 8.-15. Buch. Verh. N.R. Deel XXIV. No. 2. 1924; 16.-24. und 31. Buch. ib. Deel XXVI. No. 4. 1928. [BV. § 72. 3-5 : p. 78; see also H. Oertel Zeitschr. für Indologie u. Iranistik VIII. 1931, 281-299].
17. a	Über das Vādhūlasūtra. AO. I. 1922, 3-11.
17. b	Eine zweite Mitteilung über das Vādhūlasūtra. AO. II. 1924, 142-167.
17. c	Eine dritte Mitteilung über das Vādhūlasūtra. AO. IV. 1926, 1-41, 161-213.
17. d	Eine vierte Mitteilung über das Vādhūlasūtra. AO. VI 1928, 97-241. [BV. § 77. 1-4 : p. 83; for Nos. 17 a & b cf. also IJb. X : V 126 : p. 106-7].
18. a	Over het Vaikhānasasūtra. Med. Deel 61, Serie A. No. 8. 1926. [BV. § 76. 8 : p. 82-83].

[p. 89]

18. b	On the sacred books of the Vaikhānasas. Med. Deel 65, Serie A. No. 7. 1928. [BV. § 76. 9 : p. 83].
18. c	Vaikhānasasmārtasūtram, the domestic rules of the Vaikhānasa school belonging to the Black Yajurveda critically edited. BI. No. 242. Calcutta 1927. [BV. § 76. 1 : p. 82].
18. d	Vaikhānasasmārtasūtram, the domestic rules and sacred laws of the Vaikhānasa school belonging to the Black Yajurveda translated. BI. No. 251. Calcutta 1929. [BV. § 76. 6 : p. 82, IJb. XVI : V. 119 : p. 124]. ‘Museum’ 38 N^o. 1 (Faddegon).
19.	The Pitṛmedhasūtras of Baudhāyana, Hiraṇyakeśin, Gautama edited with critical notes and index of words. AKM. Bd. X. No. 3. Leipzig 1896, [BV. § 60. 15 : p. 73] cf. No. 12 above and No. 21 d below.
20.	On the relative chronology of some ritualistic sūtras. AO. IX. 1931, 69-76. [āpastamba and Hiraṇyakeśin later than the Vārāhasūtra and the Mānavaśrautasūtra; BV. § 59. 1 : p. 72].

§ Ritual.

	The rites in honour of the manes (śrāddha) and the funeral rite attracted early Caland's attention. Being eager to seek parallels byond the bounds of India he laid down the results in a number of excellent works (No. 21), among which No. 21 d is the most elaborate and very important for the interpretation of the so-called funeral hymns in the ṛgveda. The merit of having edited the Sanskrit original of the Pitṛmedhasūtras of Baudhāyana, Hiraṇyakeśin and Gautama (No. 19 above) also belongs to him. No. 22 b, being in a sense a continuation of No. 4 above, describes the Kāmyeṣṭis essentially in conformity to the Maitrāyaṇīsaṃhitā, the Kāṭhakam and the Taittirīya-saṃhitā. It is, therefore, of high value not only as a contribution to magic liturature but also as explanation of the passages in the above mentioned texts. ‘L'Agniṣṭoma’ (No. 23), a masterly description of the fundamental form of the Soma-sacrifices, is based upon the materials collected and arranged by Caland. V. Henry, a famous Védisant of Paris, translated the verses and formulas employed in the sacrifice and gave a French guise to the whole work. Together with ‘Das altind. Neu- und Vollmondsopfer’ of Hillebrandt (Jena 1879) and ‘Das altind. Thieropfer’ of Schwab (Erlangen 1886) it forms a triplet which demands a perusal from every student of the Vedic ritual.
21. a	Über Todtenverehrung bei einigen der Indo-germanischen Völker, Verh. Deel XVII. 1888. [BV. § 154. 26 : p. 185, cf. esp. Winternitz WZKM. IV. 1890, 199-212].
21. b	Altindischer Ahnencult. Das Çrāddha nach den verschiedenen Schulen mit Benutzung handschriftlicher Quellen dargestellt. Leiden. 1893 [BV. § 154. 22 : p. 184 cf. esp. Pischel. Gött. Gel. Anz. Dez. 1894, S. 1001-6].

[p. 90]

21. c	Zu den Kāṭhaka- und Mānavagṛhyasūtra. WZKM. VIII. 1894, 288-9. [‘einige Berichtigungen und Nachträge zu meiner Behandlung des Çrāddha nach den Kaṭhas (Altindischer Ahnencult, S. 65, 224)’; BV. § 59. 2 : p. 72].
21. d	Die altindischen Todten- und Bestattungsgebräuche mit Benutzung handschriftlicher Quellen dargestellt. Verh. NR. Deel I. No. 6. 1896. [BV. § 154. 23 : p. 184-5].
21 e.	Parallelen zu den altindischen Bestattungsgebräuchen. Museum (Leyden) X. 1904. 33-39. [BV. § 154. 29 : p. 185].
22. a	Over de ‘Wenschoffers’, Bijdrage tot de kennis van den Veda. V.M. Reeks IV. Deel V. 1902, 4-36. [to be regarded as a general introduction to the following; BV. § 155. 8 : p. 188].
22. b	Altindische Zauberei, Darstellung der altindischen ‘Wunschopfer’,. Verh. NR. Deel X. No. 1. 1908. [BV. § 155. 1 : p. 188].
23.	L'Agniṣṭoma, description complète de la forme normale du sacrifice de Soma dans le culte védique. [in collaboration with Victor Henry] 2 vols. Paris 1906, 1907. [BV. § 153. 19 : p. 182].
24.	Een Indogermaansch Lustratie-Gebruik. VM. Reeks IV. Deel II. 1898, 275-325. [BV. § 154. 38 : p. 185, for the content see Hardy IF (Anz). XI. 73-4].
25.	Von der Wiedergeburt Totgesagter. Urquel n.F. II. 1898. 193 ff. [known to me through OB. XII. No. 4069 : p. 217 and BV. § 154. 37 : p. 185 : ‘Parallèle grec à l'usage ind. de soumettre une personne crue morte à une renaissance symbolique’].
25. a	Over taal en zeden der Litauers. Prov. Utrechtsch Genootschap van K. en W. 1913. (later, gedeeltelijk bewerkt, in het ‘Archiv für Religionswissenschaft’ verschenen).

§ Exegetic and lexico-grammatical studies.

Through a number of exegetic and grammatical articles Caland has rendered a great service to our understanding of difficult passages in ritual texts. These contributions, some of which are criticisms and emendations of the texts and translations published by others (Nos. 26-30, see also Nos. 31-35), constitute together with grammatical and lexical studies contained in the introductions and notes of his other works (esp. Nos. 8 a, 10, 13b, 15 a, 15 b (index of words), 17, 18 a, 18 d, 19) a valuable preparatory work for future grammarians and lexicographers of the Vedic language. As this is no place to appreciate in detail his merits in this domain I should like merely to point out Nos. 42 and 43 as gems among his grammatical articles.

26.

Zum Kauśikasūtra. WZKM. VIII. 1894, 367-370. [ad Bloomfield's edition, esp. chap. 80-86 treating the funeral rite; BV. § 8O. 4 : p. 85] cf. also No. 31 c, d, f.

[p. 91]

27.	Zur Maitrāyaṇī Saṃhitā. WZKM. XVI. 1902, 97-100. [ad von Schroeder's edition; BV. § 39. 6: p. 52] cf. also Nos. 32, 34, 35, 41.
28.	Emendationen zum Jaiminīya-Brāhmaṇa. WZKM. XXVIII. 1914, 61-77. [ad Oertel's publications; BV. § 55. 48 : p. 59].
29.	Zur Übersetzung der Taittirīyasaṃhitā. AO. II. 1924, 22-31. [ad Keith's translation; BV. § 40. 37 : p. 54].
30.	Notes on the Kauṣītakibrāhmaṇa. AO. X. 1932, 305-325. [ad Keith's translation].
31.	Zur Exegese und Kritik der rituellen Sūtras. a. ZDMG. LI. 1897, 128-137 : I. Hiraṇyakeśigṛhyas. I. 12, 14-16; 13, 16. II. Die Vorbedingungen für eine Heirat. III. Zum ārṣa vivāha. IV. Das Betreten des Hauses durch die Jungvermählten. V. Die rituelle Kraft des Beatmens. VI. Ein Augurium. VII. Die Gottheiten der Früh- und Abendspenden. VIII. Śāṅkh. gṛhs. II. 3. 2 sqq. IX. Zu Hir. gṛhs. I. 26. 13, 14. b. ZDMG. LII. 1898, 425-435 : X. Zum Upanayana. XI. Zu Pāraskara gṛhs. III. 7, 1. XII. Zu Pāraskara III, 15, 22. XIII. Zu Lāṭyāyana śrs. III. 10, 16; V. 6, 7. XIV. Zum Āpastambīya-śrautasūtra. XV. Zum Baudhāyanapitṛmedhasūtra. XVI. Zum Āpastambapitṛmedhasūtra. XVII. Zum Hiraṇyakeśipitṛmedhasūtra, c. ZDMG. LIII. 1899, 205-230, 696-702: XVIII. Zum Kauśikasūtra. XIX. Das Palāśablatt im Ritual. XX. Zu Hiraṇyakeśins Gṛhyasūtra. XXI. anvārabdhe, anvārabdhāyām. XXII. Zum Kauśikasūtra. XXIII. Pratīhāraṃ im Kauśikasūtra. XXIV. Jambhagṛhīta im Kauśikasūtra. XXV. Zum Vaitānasūtra. XXVI. Zu Āśv. gṛhs. IV, 6. 5. XXVII. Das verkürzte Agnihotra. XXVIII. Zum Kauśikasūtra. XXIX. Zum Baudhāyanapitṛmedhasūtra. XXX. Zum Āpastambīyakalpasūtra. XXXI. Das Rad im Ritual. XXXII. Zur Deutung eines Tryambakaspruches. d. ZDMG. LIV. 1900, 97-99: XXXIII. Zum Kauśikasūtra. e. ZDMG. LV. 1901, 261-266: XXXIV. Über prāṇa und apāna. XXXV. Zu Vaitānasūtra 12, 14. XXXVI. Zum Āpastamba-Śrautasūtra. XXXVII. Zum Baudhāyana-Śrautasūtra. f. ZDMG. LVI. 1902, 551-558: XXXVIII. Zum Āpastamba śrautasūtra. XXXIX. Zum Kauśika-Sūtra. XL. Essen im Traume. XLI. Noch einmal prāṇa und apāna. g. ZDMG. LVII. 1903, 740-744: XLII. Zum Vaitānasūtra. XLIII. Zum Āpastamba śrautasūtra. XLIV. Zu Śāṅkhāyana śrautasura XIV, 73, 2. h. ZDMG. LVIII. 1904, 505-517: XLV. Zu ukthaṃvācdes P.W. XLVI. Zum Mānavaśrautasūtra. XLVII. Zum Vaitānasūtra. XLVIII. Die Zitate aus und die Verweisungen nach der Vājasaneyin-Ltieratur im Āpastambakalpasūtra.

[p. 92]

	i. ZDMG. LXII. 1908, 123-131: XLIX. Zum altindischen Würfelspiel. L. Zum enklitischen Personalpronomen. [BV. passim].
32.	Kritische Bemerkungen zu vedischen Ritualtexten. WZKM. XXIII. 1909, 52-73: Zur Maitrāyaṇī-Saṃhitā; Zum Kāṭhaka, Vol. I, [ad von Schroeder's edition]; Zum Kauṣītakibrāhmaṇa; Zum Aitareyabrāhmaṇa; Zum Śatapathabrāhmaṇa [ad Eggeling's translation] Zum Baudhāyanaśrautasūtra. [BV. § 15. 12 : p. 19].
33.	Kritisch-exegetische Bemerkungen zu den Brāhmaṇas. WZKM. XXVI. 1912, 107-126: 1. Zum Śatapathabrāhmaṇa [cf. No. 32], 2. Zum Kāṭhaka [cf. No. 32] [BV. § 52. 10 : p. 65].
34.	Zu den Brāhmaṇas. Festschrift Ernst Kuhn, 1916, 69-73. [ad Kāṭhaka, Mait.-saṃh., Taitt.-br.; BV. § 52. 11 : p. 65].
35.	Erklärende und kritische Bemerkungen zu den Brāhmaṇas and Sūtras. ZDMG. LXXII 1918. 1-31 : a) Zur Bedeutungslehre. Die Verbalwurzel pā; Zur Bedeutung von ūna, nyūna; Zur Bedeutung von Vi-śās; Zur Bedeutung von prativeśa; Zur Bedeutung von adhīlodhakarṇā u. dgl.; Zur Bedeutung von yāvaccharkaram. b) Volkstümliches in den Brāhmaṇas und Sūtras. c) Kritisch-erklärende Bemerkungen. 1. Eine Bemerkung morphologischer Art, 2. Zur Maitrāyaṇī-saṃhitā, 3. Zum Kāṭhaka, 4. Zum Pañcaviṃśabrāhmaṇa, 5. Zum Aitareya-brāhmaṇa, 6. Zum Kauśītaki-brāhmaṇa, 7. Zum Śatapathabrāhmaṇa, 8. Zum Āpastamba-śrautasūtra. [BV. passim].
36.	Syntaktisch-exegetische Miszellen. IF. XXXI. 1892, 105-107; 1. Zum Gebrauch des Ablativs; 2. Zu Vendidād I. 3. [IJb. I:V.2 and 43 : p. 55, 68; BV. § 186. 58 : p. 270].
37.	Eine übereinstimmung zwischen Vedischem und Avestischem sprachgebrauch. KZ. XXXIV. 1897. 456-457. [BV. § 186. 108 : p. 272].
38.	Zu mulier quae mulier (Band XLV. 373) KZ. XLVI. 1914, 280. [ad Ait.-br. VII. 13. 10 against W. Haver].
39.	Das sonderbare Absolutiv samplomnāya. [in Mān.-śr., Āp.-śr., Hir.-śr.] AO. I. 1923, 318-319. [IJb. X : V. 167 : p. 114; BV. § 185. 20 : p. 266].
40.	Vedica. AO. V. 1927, 252-254 : 1. On the mysterious absolutive pártvā. [in Taitt.-saṃh. VII. 5.1.2, Jaim.-br. II. 374]. 2. A corruption in Aitareya Brāhmaṇa. [ad Ait.-br. I. 16. 3 and 29. 5]. [BV. § 53. 15 : p. 66, § 185. 19 : p. 266].
41.	Vedica. AO. IX. 1931, 77. [ad Mait.-saṃh. IV. 1. 1 : p. 2. 6, BV. § 39. 9 : p. 53].
42.	On a paragraph of Vaidic syntax. AO. V. 1927. 49-51. [Concl.: the substitution of the ending -ai to -ās in Brāhmaṇa texts can not be regarded as an unmistakable criterion of age; IJb. XII : V. 43 : p. 80, BV. § 186. 28 : p. 268].
43.	A rhythmic law in language. AO. IX. 1931, 59-68. [Examples

[p. 93]

	of Pān. II. 2. 34 from the Vedic prose and parallels from other Indo-Eur. and non-Indo-Eur. languages; IJb. XVI : V. 51 : p. 119, BV. § 181. 7 : p. 245].
44.	‘Grands pères’ and ‘petits pères’. AO. V. 1927, 52. [=‘the father's elder brothers’ and ‘the father's younger brothers’, a statement of a Jesuit missionary in the middle of the 17th cent. in below No. 53. p. 64 confirmed by referring to the Tamil language].
45.	Ausläufer von altind. ṣṇ. (Zu IF. 48, 226.) IF. IL. 1931, 132. [ṣṇ : stn (ṣṭṇ) in the 17th and 18th cent. in Southern India, cf. V. Pisani l.c.].

§ Mythology.

46.	Eene nieuwe versie van de Urvaçī-mythe. Album-Kern, 1903, 57-60. [a version of the Urvaśī-myth contained in Baudh.- śrautas. ed. Caland XVIII. 44-45 as introduction to two ekāha's : śada and aupaśada cf. Pañcav.-br. XIX. 3, etc.; BV. § 162. 4 : p. 208].
47.	Das Baudhāyana als Quelle des Mahābhārata. WZKM. XVII. 1903, 351-355. [Baudh.-śrautas. XVIII. 13, cf. above No. 15 a p. 21, as source of Mbh. XIII. 12 : hostility of Indra and Bhangāśvana, see also Winternitz WZKM. XVII. 292 f.; BV. § 198. 1 : p. 306].
48.	Rāhu im Veda. Festgabe Hermann Jacobi, 1927, 240-241. [Rāhu = Vṛtra through comparison of Mbh. I. 19. 2-9 with Taitt.-saṃh. II. 4. 12, II. 5. 2, cf. Mait.-saṃh. II. 4. 3; BV. § 162. 9 : p. 208].

§ Folklore.

49.	Over het bijgeloof der haarwervels op het paard. VM. Reeks IV. Deel X. 1911, 177-155. [known to me through OB. XXV. No. 4372 : p. 226: Zur Geschichte der ind. Hippologie, BV. § 170. 43 : p. 221].

§ Archaeology.

50.	De archaeologische vondsten in de heuvels van Lauriya. VM. Reeks IV. Deel XI. 1912, 378 ff. [BV. § 126. 5 : p. 140].
51.	The sacrificial stakes of īsāpur. AO. III. 1924. 92-93. [a supplementary note on Vogel: The sacrificial posts of īsāpur, Arch. Survey Annual Report 1910-11, in the light of ritual texts: Baudh.-śrautas. VII. 9. etc.; [BV. § 74. 7 : p. 81].

§ Historical studies.

Prof. J. Ph. Vogel remarks in an obituary notic JRAS. 1932, 733: ‘Of late years he paid much attention to the accounts of European writers of the seventeenth and eighteenth centuries regarding Indian customs and cults. He fully recognized the importance of those writings for our knowledge

[p. 94]

	of Hinduism; of several of them he produced exellent annotated editions (Abr. Rogerius, Open deure tot het verborgen Heydendom, W. Geleynssen de Jongh's Remonstrantie, Ziegenbalg's Malabarisches Heidentum, Kon. Akad. Verh. 1926). ‘Among them the most important is a new edition (The Hague 1915) of the famous work of a Dutch missionary Abraham Rogerius, cf. Zachariae Gött. Gel. Anz. 1916, 561-615, Windisch Geschichte der Skt.-Philologie p. 2 f., p. 198. As to De remonstrantie van Wollebrant Geleynssen de Jongh (The Hague 1929) see Annual Bib. of Ind. Arch. for 1929, No. 430 a : p. 82-83, for 1930, No. 361 : p. 74. As belonging to this sphere of researches I add here the following:
52.	Drie oude Portugeesche verhandelingen over het Hindoeisme. [in collaboration with A.A. Fokker] Verh. NR. Deel XVI. No. 2. 1915. [BV. § 200. 13 : p. 310, see also Windisch Geschichte p. 3 f., p. 198].
53.	Twee oude fransche verhandelingen over het Hindoeïsme. Verh. NR. Deel XXIII. No. 3. 1923. [BV. § 200. 14 : p. 310-311, see also Barnett JRAS. 1924, 489-490].
53. a	B. Ziegenbalg's Kleinere Schriften. Kon. Akad. Verh. 1930 [eenige Tamilteksten met Duitsche vertaling of bewerking].
54.	De ontdekkingsgeschiedenis van den Veda. VM. Reeks V. Deel III. 1918, 261-334. [English translation in the Journal of Indian History, May 1923; BV. § 200. 2 : p. 310, cf. esp. Zachariae Gött. Gel. Anz. 1922, 148-165].
55.	R. de Nobili and the Sanskrit language and literature. AO. III. 1924, 38-51 [cf. Bijlage p. 328 ff of the preceeding; BV. § 200. 11 : p. 310].

§Epic and classical literature.

56.	Sāvitrī en Nala. Twee Episoden uit het Mahābhārata. Tekst met korte verklarende noten en woordenlijst. Utrecht 1916.
57.	Een onbekend Indisch tooneelstuk (Gopālakelicandrikā). Tekst met inleiding. Verh. NR. Deel XVII. No. 3. 1917. [for the reviews see Winternitz Geschichte III. p. 245, n. 2, p. 646, Sten Konow Das ind. Drama p. 101, n. 8, IJB. VI: V. 50 : p. 63].

§ Avesta.

	As a Vedic scholar of good old tradition Caland did not neglect the study of Avesta. cf. above Nos. 36 and 37. Among his Avestan contributions I call special attention to No. 61 (see Reichelt Iranisch p. 82 f.).
58.	De schepping volgens Genesis en de Eraansche Overlevering. Theolog. Tijdschrift 1889, 179-185. [known to me through OB. III. No. 857 : p. 40].

[p. 95]

59.	Beiträge zur kenntniss des Avesta 1-6. KZ. XXX. 1890, 534-547; 7-22. ib. XXXI. 1892, 256-273; 23-27. ib. XXXII. 1893, 589-595; 28-40. ib. XXXIII. 1895, 300-304, 459-466.
60. a	haoma yô gava. KZ. XXX. 1890, 459-460. [read: haomayô g^o].
60. b	Noch einmal haoma yô gava. KZ XXXI. 1892, 273-274. [against C. de Harlez Bezz. Beitr. XV. 317-318].
61.	Zur Syntax der Pronomina im Avesta. Verh. Deel XX. 1891.
62.	Altiranisches. KZ. XLII. 1909, 171-173. [cf. J.A. Frantzen ib. p. 331, Caland KZ. XLIII, 1910, 192].

§ Appendix.

	Far be it from me to claim exhaustiveness for the above list. Especially of non-Vedic works some might have escaped my notice.
63.	Het stichtingsverhaal van Thebe en Karthago. Serbum Nabericum, Leyden 1908, 71-75. [known to me through OB. XXII. N. 5003 : p. 244].
64.	Verhalen van een vampier, uit het Sanskrit vertaald (Elsevier's algemeene bibl. no. 22). Amsterdam 1923.
65.	Boeddhistische verhalen, uit het Pali vertaald. Utrecht 1923.
66.	Drie Oud-Indische episoden (vertaling uit het Sanskrit; Zutphen 1925).
67.	Levensbericht van Prof. Speyer (overleden in Oct. 1913). Kon. Akad. v. Wetenschappen.
68.	De nummis M. Antonii III viri vitam et res gestas illustrantibus commentatio (Diss., Leiden 1883).
69.	Twee opstellen over met no. 68 verwante onderwerpen in ‘Zeitschrift für Numismatik’. 1884.
70.	Het Parsisme. Baarn 1913.
71.	Nog een woord over de taalwetenschappelijke opleiding onzer classici (brochure; Utrecht, Oosthoek, 1917).
72.	Levensbericht van H. Kern in Levensberichten van de Mij voor Ned. Letterkunde 1918.

In spite of a tremendous amount of work done by the late Prof. Caland in the cause of Indology, we had reason to expext still more from the pen of this veteran Sanskritist. He has left, in the first place, the edition of the Kāṇvīya Śatapathabrāhmaṇa incomplete. Though the text up to II. 2. 4. 9 was already published (above No. 13 b) the rest of the first seven books and a list of distinctive readings in the remaining books of the Kāaṇvīya text were still to be waited for. He was preparing an edition of the Vaikhānasa-śrautasūtra, cf. above No. 18 d, introd. p. XXI. He was intending to supply us with a critical edition of the Śrautasūtra and Pariśiṣṭas of the Vārāhas in collaboration with Dr. Raghuvīra of Lahore, cf. Raghu Vira JRAS. 1932. 547 note.

[p. 96]

It is now only idle to repeat that we are fain to hear his views and suggestions about many a crux interpretum in the ritual texts and that he should have given us a compendium of the Vedic ritual more elaborate than the well-known book of Hillebrandt.

The present writer is, however, comforted with the idea that the monumentum aere perennius which he has erected for himself through his own noble efforts will ever remain as an object of adoration for coming generations of Vedic scholars.

Dec. 25th, 1932.

N. Fukushima Tōkyō.