Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1930

[p. 49]

Levensbericht van Dr Maria Elisabeth Lulius van Goor.
1866-1929.

Maria Elisabeth Lulius van Goor werd 5 September 1866 te Gouda geboren. Haar grootvader was de stichter van de bekende uitgeverszaak, waaraan ook haar vader als oudste firmant was verbonden. Deze was een groot voorstander van wetenschappelijke studie ook voor vrouwen en het was geheel volgens zijn wensch dat zijn dochter, die reeds op de lagere school blijk had gegeven van bijzondere begaafdheid, de H.B.S. in haar geboorteplaats ging volgen. Voor toelating van die eerste vrouwelijke leerling moest nog speciale vergunning worden aangevraagd.

In 1881 werd Maria van Goor tot de tweede klasse der H.B.S. toegelaten; in 1885 deed zig eindexamen. Intusschen was haar vader reeds in 1882 overleden. Ware hij in leven gebleven, dan zou hij zijn dochter zeker wel in staat hebben gesteld haar studiën aan de Universiteit voort te zetten. Thans bleef zij bij haar moeder tot haar dertigste jaar en eerst toen deze overleden was, achtte zij zich gerechtigd om zich met ernst te gaan voorbereiden tot het geven van onderwijs. Zij behaalde verschillende onderwijsakten en was reeds bezig zich te Maassluis te bekwamen voor de hoofdakte toen zij besloot tot een universitaire studie in de Nederlandsche letteren. Na afgelegd staatsexamen kon zij in 1904 haar studie aan de Leidsche Hoogeschool aanvangen. De breedheid, waarmede zij haar studie heeft opgevat getuigt van haar wetenschappelijke belangstelling. Den 17^den November 1908 deed zij haar candidaats, vier jaar later haar doctoraal, beide cum laude. Terwijl het vóór het candidaats vooral de colleges van Verdam waren, die haar bijzonder hadden geboeid, voelde zij zich later vooral aangetrokken door het Sanskrit dat toen nog als examenvak voor het doctoraal examen was voorgeschreven. Hierbij had zij een voortreffelijk leidsman in Professor J.S. Speyer die in 1903 den grooten Kern was opgevolgd. Zoo koos Mejuffrouw van Goor ook als onderwerp voor haar academisch proefschrift een studie op het gebied der Indische cultuurgeschiedenis. Deze

[p. 50]

studie betrof de positie der nonnenorde in de Buddhistische gemeente en aangezien hiervoor in de eerste plaats de in het Pali geschreven litteratuur der zuidelijke Buddhisten moest worden geraadpleegd, was een diepere kennis der genoemde taal een vereischte. Het was geen gemakkelijke taak die de doctoranda zich had opgelegd en bovendien werd die nog in hooge mate verzwaard toen haar wetenschappelijke leidsman haar in het najaar van 1913 kwam te ontvallen.

Den 25^sten Juni 1915 is Mej. van Goor te Leiden gepromoveerd op een proefschrift getiteld: ‘De Buddhistische non geschetst naar gegevens der Pali-litteratuur’. Ook deze promotie geschiedde ‘met lof’. De waarde door vakgenooten aan deze degelijk gedocumenteerde en aangenaam geschreven studie toegekend, moge blijken uit de uitvoerige bespreking welke een kenner als Dr F.W. Thomas, thans Sanskrit-professor te Oxford, er aan heeft gewijd in het Journal of the Royal Asiatic Society voor het jaar 1917 (blzz. 858-862).

Gedurende het volgende akademiejaar 1915-16 zette Mej. van Goor ook na hare promotie hare Sanskrit-studie voort, waarnaast zij zich tevens toelegde op de Indische epigrafie en het Javaansch. Een brief ontvangen van haar vroegeren studiegenoot Dr F.D.K. Bosch, sedert korten tijd verbonden aan den Oudheidkundigen Dienst van Nederlandsch Indië, deed ook bij haar den wensch ontstaan zich te wijden aan de studie der oudheden van Indonesië. Dank zij den steun dien de Commissie van Bijstand aan haar plan verleende, ontving Mej. van Goor de toezegging dat zij bij aankomst in Nederlandsch Indië zou worden benoemd tot adjunct-oudheidkundige in Gouvernements dienst. Den 26^sten Januari 1917 vertrok zij met het stoomschip ‘Vondel’ naar Java.

Met het oog op den duikbootenoorlog moest men de lange route door het kanaal van Panama volgen. Een reis onder deze omstandigheden ondernomen zou den meesten zeker verre van aangenaam dunken. Het pleitte dan ook voor haar koelbloedigheid dat zij in haar eerste brieven kon verklaren zeer te hebben genoten van de zeereis.

Omtrent haar wetenschappelijke werkzaamheid in Nederlandsch Indië geven wij thans het woord aan Dr F.D.K. Bosch, den Chef van den Oudheidkundigen Dienst daar te lande.

In April 1917 werd Mejuffrouw van Goor toegevoegd aan den Chef van den Oudheidkundigen Dienst, ten einde belast te worden met werkzaamheden in het belang van den dienst. In October d.a.v. werd zij benoemd tot waarnemend adjunct-oudheidkundige.

Tijdens hare tewerkstelling bij den Oudheidkundigen Dienst heeft Mejuffrouw van Goor zich voornamelijk met iconographische studiën bezig gehouden. Zij debuteerde op dit gebied met de bespreking van een bronzen beeldje in particulier bezit te Solo, dat zij als een tantrischen vorm van Vajrasattva herkende.

Het volgende jaar wijdde zij een korte studie aan de hoofdpersonen der basreliefs in het voorportaal van de tjandi Mendoet,

[p. 51]

zulks naar aanleiding van een nieuwe verklaring van deze figuren, die de heer J.L. Moens had voorgesteld. Hetzelfde onderwerp behandelde zij nogmaals in een bijdrage op het eerste congres voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Java gehouden te Solo in 1919. In deze doorwrochte, van groote belezenheid getuigende studie, onderwierp zij de vroeger gegeven verklaringen van de mannelijke hoofdfiguur - als Kuvera en Pāñcika - aan een grondige critiek, en wist aannemelijk te maken dat de bedoelde figuur als tegenhanger van de op het andere relief afgebeelde yakṣiṇī Hārītī den yakṣa Alavika voorstelt. Hoewel deze opvatting niet algemeen ingang heeft gevonden, bezit toch ongetwijfeld haar bijdrage als materiaalverzameling voor de interpretatie van de reliefs van Mendoet een blijvende waarde.

Een in de Notulen van het Bataviaasch Genootschap verschenen mededeeling van haar hand aangaande de bronsvondst van Ngandjoek liep vooruit op een uitvoeriger artikel, dat zij zich voorgenomen had te schrijven over de beteekenis dezer voor de kennis van het Mahāyānistische pantheon zoo belangrijke voorstellingen. Helaas heeft zij de studie van dit onderwerp, waarmede zij zich geruimen tijd heeft beziggehouden, niet kunnen voltooien en is het tot een publicatie van de reeds bereikte resultaten niet gekomen.

Een uitgave, die geen wetenschappelijke pretentie had maar toch van groot nut is geweest voor vele bezoekers van de Midden-Javaansche monumenten, is de door haar bezorgde Korte Gids voor de tempelbouwvallen te Prambanan, het Diëngplateau en Gedong Sanga. Dat dit boekske, hoewel in enkele opzichten verouderd, nog steeds in een behoefte voorziet, bewijst de vertaling ervan in het Engelsch, die verleden jaar bij gelegenheid van het vierde Panpacific Congres het licht zag.

Door Mejuffrouw van Goor werd een begin gemaakt met de bewerking van het derde deel van den Inventaris van Hindoeoudheden, zijnde een van volledige litteratuur-opgaven voorziene lijst van de Hindoe-Javaansche oudheden in de residenties Pasoeroean, Besoeki en Madoera (voltooid door Mej. Dr M.A. Muusses, verschenen in 1923).

Van de werkzaamheden van Mej. v.G. bij den Oudheidkundigen Dienst geeft het bovenstaande uiteraard een zeer onvolledig beeld. Veel van haar groote kennis en fijne eruditie werd neergelegd in de correspondentie, welke zij als adjunct-oudheidkundige met geleerden en wetenschappelijke instellingen te voeren had; veel ook in de beantwoording van vragen van belangstellende leeken, die zich om inlichtingen aangaande Hindoe-Javaansche geschiedenis en kunst bij den Oudheidkundigen Dienst vervoegden. Als adjunct was Mej. v.G. uitnemend op haar plaats en in den kleinen kring die met haar in die hoedanigheid in aanraking kwam, is de door haar verrichte arbeid steeds zeer gewaardeerd.

Als een bewijs hoezeer men haar persoon en haar werk

[p. 52]

apprecieerde vermelden wij nog, dat zij de eerste en eenige vrouw is geweest, die in de Directie van het Bataviaasch Genootschap van K. en W. zitting heeft gehad (benoemingsbesluit van 7 Jan. 1920). Slechts enkele maanden is zij in deze functie werkzaam geweest. In Mei 1920 werd haar op verzoek eervol ontslag bij den Oudheidkundigen Dienst verleend en na nog een kortstondig verblijf op Java vertrok zij naar Indo-China om daar een nieuwen oudheidkundigen werkkring te vinden.

Tot zóóver Dr Bosch. Wat betreft de redenen, die Mejuffrouw Lulius van Goor hebben bewogen haar ontslag te nemen uit den Oudheidkundigen Dienst, blijkt uit haar brieven dat de regeling van haar officieele positie haar niet geheel bevredigde. Zij meende als vrouw te worden achtergezet. Inderdaad was die onbevredigende positie een gevolg van de omstandigheid dat zij de leeftijdsgrens vereischt voor een vaste benoeming in den Indischen staatsdienst reeds had overschreden toen zij dong naar een betrekking bij den Oudheidkundigen Dienst.

Hoe dit zij, na nog voor korten tijd als leerares te zijn werkzaam geweest aan een particuliere H.B.S. voor meisjes te Bandoeng, ontving zij van de Ecole Française d'Extrême-Orient de eervolle opdracht een analytische inventaris op te maken van de Nederlandsche archiefstukken betreffende de factorijen der Oostindische Compagnie in Tonkin, welke waren gecopieerd naar de in het Rijks archief te 's Gravenhage aanwezige origineelen. De heer Louis Finot, Directeur van de Fransche School te Hanoi is zoo vriendelijk geweest mij de volgende nadere inlichting te verschaffen omtrent de werkzaamheden door Mej. van Goor tijdens haar verblijf in Indo-China verricht.

‘M^lle Lulius van Goor, attachée à l'Ecole du 11 septembre 1922 au 10 septembre 1923, a quitté l'Indochine pour les Indes néerlandaises et la Hollande à la date du 18 octobre 1923. Pendant son séjour à Hanoi, elle a écrit pour le Bulletin quelques comptes rendus d'ouvrages scientifiques hollandais et rédigé l'inventaire analytique d'une importante collection de documents hollandais copiés sur les originaux des Archives de La Haye, sous la surveillance de M. Bylsma, archiviste de l'Etat néerlandais. Cette collection comprend, en neuf portefeuilles, des pièces s'étendant de 1633 à 1700, date de la suppression du comptoir de la Compagnie des Indes au Tonkin’.

In zijn begeleidenden brief van 14 December 1929 zegt de heer Finot nog het volgende: ‘Durant l'année qu'elle a passée ici, comme attachée à notre institution, nous avions hautement apprécié sa collaboration, notamment dans le résumé trés clair et très intelligent qu'elle avait composé d'une série considerable de pièces d'archives concernant l'histoire des comptoirs hollandais en Indochine, que possède notre bibliothèque. J'ai appris sa mort avec un vif regret’.

[p. 53]

Vermelden wij nog dat Mejuffrouw van Goor vóór haar vertrek uit Indo-China gelegenheid heeft gehad tot een bezoek aan de beroemde bouwwerken van Angkor. Het was bij deze gelegenheid dat zij tevens het voorrecht had den eminenten Franschen indoloog Sylvain Lévi en diens begaafde echtgenoote te ontmoeten. Haar verblijf in Indo-China behoorde tot de aangenaamste herinneringen die zij uit het Oosten medebracht.

In Maart 1924 in het vaderland teruggekeerd na een afwezigheid van ruim zeven jaren, vestigde Mej. Lulius van Goor zich in haar oude akademiestad. Een verzoek om te worden toegelaten als privaat-docente in het Pali werd door de betrokken autoriteiten in Juni van datzelfde jaar toegestaan. Op Vrijdag 21 November trad zij op in haar nieuwe functie met een openbare les welke tot onderwerp had ‘De Pali-letterkunde als bron voor de kennis van het Buddhisme en van de Buddhistische archaeologie’.

De lessen in het Pali, door haar als privaat-docente voornamelijk aan candidaten in de Indische letteren gegeven, werden zeer gewaardeerd. In de jaren 1925-'26 nam zij ook de colleges in het Sanskrit voor de niet-candidaten waar, tijdens de afwezigheid van den hoogleeraar op een reis in Indië. Bij haar onderwijs onderscheidde Mej. van Goor zich door dezelfde nauwgezetheid die ook haar wetenschappelijken arbeid kenmerkt. Nog in den cursus 1928-29 heeft zij aan een drietal studenten een college voor het Pali gegeven, toen haar gezondheidstoestand reeds verre van bevredigend was. Deze achteruitgang was zeer merkbaar toen zij in begin April 1929 het zesde congres van het Oostersch Genootschap bijwoonde. Net lang daarna moest zij worden opgenomen in een inrichting voor ziekenverpleging te Leiden, waar zij den 2^den Juli is overleden in den ouderdom van 62 jaar.

Aan het slot van dit levensbericht wenscht de Schrijver uiting te geven aan zijn erkentelijkheid voor de inlichtingen hem verschaft door Mevrouw de Wed. J.L. Leyds geb. Lulius van Goor en door de heeren Dr F.D.K. Bosch en Louis Finot.

J. Ph. Vogel.

[p. 54]

Lijst der geschriften.

1915.	De Buddhistische non geschetst naar gegevens der Pāli-literatuur (Akademisch proefschrift). Leiden: E.J. Brill, 1915,
1917.	Djalatoenda-Kertasana-Sentoel. Oudheidk. Versl. 1917, p. 99 vlg.
1918.	Bronzen beeldje te Solo in het bezit van Dr. Hausmann, met 2 foto's, Oudheidk. Versl. 1918, p. 1918, p. 33 vlg.
1919.	Naschrift bij het artikel van J.L. Moens, De Hoofdpersonen van de basreliefs in het voorportaal van den Tjandi Mendoet, Oudheidk. Versl. 1919, p. 36 vlg.
1919.	De Juweelpotten van Kuwera, Ib. 1919, p. 112 vlg.
1919.	Korte Gids voor de tempelbouwvallen te Prambanan in de Prambanan-vlakte, het Diëng-plateau en Gedong Sanga. Met 8 foto's en 7 kaarten. Weltevreden 1919.
1921.	De Kuwera in het voorportaal van Tjandi Mendoet, met 11 pl. Handelingen voor het eerste Congres voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Java, Solo, 25 en 26 Dec. 1919. Weltevreden 1921, p. 325 vlg.
1920.	Een paar mededeelingen aangaande de bronsvondst van Ngandjoek, met 3 pl. Notulen Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, Dl. LVIII 1920, p. 81 vlg.
1922.	In samenwerking met den heer H. Parmentier boekbesprekingen in het Bulletin de l'École Française d'Extrême-Orient, en wel van N.J. Krom, Inleiding tot de Hindoe-Javaansche Kunst (B.E.F.E.O., dl. XXII, blz. 261-276); Djåwå (ibid., blz. 260-261); en verschillende Jaarverslagen van den Oudheidkundigen Dienst van Nederlandsch Indië (ibid., blz. 252-260).
1925.	Notices sur les ruines de Panataran et les récents travaux de restauration. Etudes Asiatiques publiées à l'occasion du vingtcinquième anniversaire de l'École Française d'Extrême-Orient parses membres et ses collaborateurs, dl. II, blz. 375-384.
1924.	De Pāli-letterkunde als bron voor de kennis van het Buddhisme en van de Buddhistische archaeologie. Openbare les gegeven bij het begin harer werkzaamheid als privaat-docent in het Pāli aan de rijks-universiteit te Leiden den 21^en November 1924. Leiden: E.J. Brill, 1924.
1927.	Bespreking van G.H. Monod, Légendes Cambodgiennes que m'a contées le Gouverneur Khieu (Paris 1922) in Het Museum, dl. XXXIV, 61-63.
1928.	Bespreking van J.F. Blumhardt, Catalogue of the Bengali and Assamese manuscripts in the Library of the India Office en Catalogue of the Oriya manuscripts in the Library of the India Office, in het Museum, dl. XXXV, 117-118.