Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1887

[p. 197]

Levensbericht van J.J.F. Noordziek.

Jan Jacobus Frederik Noordziek werd den 7^en October 1811 te Amsterdam geboren. Reeds in zijne eerste levensjaren vestigden zijne ouders zich te 's-Gravenhage. Daar genoot hij onderwijs eerst op de school van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, later op die van den heer Saraber. Vervolgens bezocht hij de Latijnsche school en na die school regelmatig te hebben afgeloopen werd hij 5 Maart 1827 tot de Academische lessen bevorderd. Omstandigheden van financieelen aard waren oorzaak dat hij die lessen niet volgen kon.

Aanvankelijk wijdde hij zich aan het geven van onderwijs. Als zoodanig werd hij in 1828 uitgenoodigd den oudsten zoon van Jhr. S. Dedel, ambassadeur bij het Spaansche hof, als gouverneur op eene reis naar Madrid te vergezellen. Ofschoon zelf eerst 17 jaren oud volbracht hij met zijn twaalfjarigen leerling deze toen vooral zeer moeielijke reis dwars door Frankrijk en over de Pyreneën, waar de reizigers voortdurend met groote sneeuwmassa's te worstelen hadden, zonder ongelukken. Hij bleef bij de familie Dedel, eerst in Spanje tot aan de terugroeping

[p. 198]

van den ambassadeur, later in Nederland totdat zijn pupil na goed afgelegd examen de lessen aan de Koninklijke militaire academie te Breda volgen ging.

Den 1^en April 1836 werd Noordziek aangesteld tot amanuensis bij de Koninklijke bibliotheek te 's-Gravenhage en in Mei 1840 bevorderd tot onder-bibliothecaris. Inmiddels bleef hij voortgaan met het geven van privaat onderricht in de latijnsche en grieksche talen, hetgeen de aanleiding was dat hij, na bekomen verlof van den Minister van Binnenlandsche zaken, zijn pupil vergezelde in 1843 op eene reis door Frankrijk, Italië en Sicilie, en in 1846 op eene reis door Engeland, Schotland en Ierland.

In 1846 trad Noordziek in het huwelijk en een jaar later verliet hij de Koninklijke bibliotheek, daar hij bij Koninklijk besluit van 5 April 1847 werd aangesteld tot redacteur der Nederlandsche Staatscourant, meer bepaaldelijk belast met het leveren van verslag van de handelingen der Staten-Generaal. Dit verslag vormde tot 17 October 1847 een deel van die Courant, maar werd van dien datum af een Bijblad tot die Courant. Nadat bij de wet van 24 September 1849 bepaald was dat ‘er behoefte bestaat aan het gebruik maken van de stenographie tot verbetering en bespoediging der openbaarmaking van het verhandelde in de beide Kamers der Staten-Generaal’, werd Noordziek aanvankelijk aangewezen als revisor bij de nieuwe inrichting, welke functie hij in 1854 verwisselde voor die van directeur van het Bijblad, of, zooals later bepaald werd, van directeur der stenographische inrichting. Deze betrekking, waaraan in 1867 de titel van referendaris verbonden werd, vervulde Noordziek tot zijn dood.

Maar daarmede vereenigde hij nog andere functiën in dienst van de Staten-Generaal. Zoo werd hij in 1855 be-

[p. 199]

noemd tot bibliothecaris van de Tweede Kamer, in welke hoedanigheid hij de reeds omvangrijke boekverzameling ordende, uitbreidde en catalogiseerde.

Toen er sprake was de handelingen van de Staten-Generaal vóór 1847 uit te geven, was voor de stenographische commissie Noordziek de aangewezen man om dien arbeid te ondernemen. Een tal van jaargangen, zeker die welke den meesten arbeid gekost hebben, heeft hij bewerkt maar het einde van zijn arbeid mocht hij niet beleven.

Behalve die officieele werkzaamheden, die Noordziek steeds kennen deden als een bekwaam en buitengewoon ijverig en werkzaam ambtenaar, wist hij nog steeds den tijd te vinden voor andere bezigheden.

In 1846 vatte hij met andere vaderlandslievende mannen het voornemen op een gedenkteeken voor Laurens Janszoon Koster op te richten. Noordziek heeft ongetwijfeld het leeuwendeel gehad van de werkzaamheden die de uitvoering van dit plan vorderde. Na tien jaren moeitevollen arbeid zag hij zijn denkbeeld verwezenlijkt. Kosters standbeeld verrees binnen Haarlem en werd 15, 16 en 17 Juli 1856 feestelijk onthuld. Zij, die het voorrecht hadden Noordziek meer van nabij te kennen, weten hoezeer hij ontstemd werd toen eenige jaren na die onthulling van het standbeeld Dr. Van der Linde de aanspraken van Haarlem en van Koster op de eer der uitvinding van de boekdrukkunst betwistte. Jammer daarom vooral dat eerst na Noordziek's overlijden de heer Hessels te Cambridge is opgestaam om de aanspraken van Haarlem op de eer der uitvinding te handhaven en het door Dr. Van der Linde uitgegeven werk aan eene ernstige kritiek te onderwerpen.

Ook in de Orde van Vrijmetselaren heeft Noordziek

[p. 200]

eene belangrijke en vooral hoogst werkzame rol gespeeld. Juist aan zijne kennis en studie van archief- en bibliotheekwezen had hij in 1854 de opdracht te danken om een rapport samen te stellen over het archief van het Groot Oosten der Nederlanden, dat rijk is aan allerlei historische documenten. Ten blijke hoezeer men dien arbeid waardeerde diene, dat Noordziek korten tijd later geroepen werd deel van het hoofdbestuur uit te maken. Als zoodanig heeft hij gedurende meer dan een kwart eeuw veel tijd en moeite aan de belangen der Orde gewijd. Aan Noordziek's onvermoeide zorgen mag het ongetwijfeld ook toegeschreven worden dat de bibliotheek van wijlen Dr. Klosz, die buitengemeen merkwaardige schat van handschriften en boeken op het gebied der Vrijmetselarij, door Prins Frederik der Nederlanden werd aangekocht. Later werd die boekenschat, waarvan het bezit ons door Duitschland steeds benijd wordt, door Prins Frederik aan het Groot Oosten der Nederlanden ten geschenke gegeven. Het bezit van die rijke en misschien eenige verzameling was voor Noordziek steeds een wellust en met genoegen herinner ik mij den tijd toen wij te zamen den catalogus der Klossiaansche bibliotheek bewerkt hebben, waarvan in 1880 het eerste deel, de handschriften, in druk is uitgegeven, terwijl het tweede deel, de boeken, in handschrift gereed ligt.

In vereeniging met eenige letterkundige en belangstellende leden der Orde heeft Noordziek een aantal jaargangen bewerkt van het Jaarboekje voor Vrijmetselaren en van het Bulletin van het Nederlandsch Groot Oosten.

Noordziek ontving herhaardelijk openlijke blijken van onderscheiding. Bij de onthulling van het Koster's standbeeld werd hij benoemd tot ridder van de eikenkroon. In 1874 werd hij vereerd met de benoeming tot ridder

[p. 201]

van den Nederlandschen leeuw en in 1881 tot Officier der Leopoldsorde, beide waarschijnlijk als eene hulde voor de uitgave der handelingen van de Staten-Generaal vóór 1847. In 1868 was hem ook de orde van de Poolster geschonken.

Tevens was Noordziek lid van eenige binnen- en buitenlandsche geleerde genootschappen.

Hij overleed te 's-Gravenhage 14 Juli 1886.

Den Haag.

J. Boudewijnse.

[p. 202]

Lijst der geschriften van J.J.F. Noordziek.

Erasmus. Eene voorlezing. 1841.

Grenada en Alhambra in 1492. Voorlezing 1842.

Iets over de rederijkers. 1843.

Fragmenten uit een reisboek, gehouden op een togt door Italië en Sicilië, 1844.

Ierland in 1846.

Italië 1847.

Het leven van H. Boerhave; uit het Engelsch van Dr. Johnson.

Iets over het archiefwezen. Letterbode 1848, 1849, 1850 en 1852.

Over het uitgeven van onbekende oorkonden der geschiedenis van Nederland. 1847.

Archiefwezen van 1826 tot 1852.

Iets over de boekdrukkunst. Letterbode, 1840, 1848 en 1853.

Berigt wegens een exemplaar van den Speculum Humanae Salvationis op de G.H. Bibliotheek te Florence. Letterbode 1844.

Iets over de principia typographica van Sotheby. Nieuwsblad van den boekhandel 1855.

Oproeping aan Nederland om de eer des Vaderlands te handhaven. Juli 1847.

Iets over de vorderingen aan het nieuwe beeld van L.J. Coster. Dagblad 1852.

Eclaircissements sur l'invention de l'imprimerie. 1843. Vertaling van het werk van A. de Vries.

Arguments des Allemands en faveur de leur pretention à l'invention de l'imprimerie. 1845. Vertaling van het werk van A. de Vries.

Beschrijving van twee prachtexemplaren over de uitvinding der boekdrukkunst, in het bezit van Schinkel.

Geschilstuk betrekkelijk de uitvinding der boekdrukkunst. 1848.

[p. 203]

Uitvinding der boekdrukkunst. 1854.

Gedenkboek der Costersfeesten. 1858.

Teregtwijzing aan de Arnh. Courant betrekkelijk de Kon. bibliotheek te 's Gravenhage. Handelsblad 12 Maart 1841.

Iets over het N. Amerik. tijdschrift: The Boston Quadruple Notion. Letterbode Sept. 1843.

Iets over de Kon. bibliotheek te Brussel en den baron de Reiffenberg. Handelsblad 7 Febr. 1842.

Brief aan den opsteller van het Belgisch Museum, den heer Willems. Handelsblad 26 Maart 1845.

Brief aan Prof. Tydeman over Leycesters verblijf in de Nederlanden. Letterbode 1848.

Dankadres van de stad Hamburg in 1844. Geillustreerde Courant 1844 n⁰. 19.