Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1886

[p. 193]

Levensbericht van August Mattheüs Lodewijk Rümke.

In de hoogste mate vriendelijk, welwillend en arbeidzaam was de man, wiens naam aan het hoofd van dit bericht staat. Hij werd 20 Juli 1836 te Amsterdam geboren. Na aldaar de lagere school doorloopen en ter voorbereiding voor de Academische lessen het Gymnasium bezocht te hebben, deed hij in 1854 admissie-examen te Utrecht en werd 25 September daaraanvolgende als student in de theologie ingeschreven, eerst aan het Athenaeum Illustre, daarna aan het Evangelisch Luthersch Seminarie. Reeds binnen een maand daarna legde hij zijn examen in de Mathesis aan de Hoogeschool te Leiden af, ruim anderhalf jaar later zijn propaedeutisch examen, en wederom anderhalf jaar daarna was hij candidaat in de theologie. Kort daarop deed hij in de Nieuwe Kerk te Amsterdam zijn eerste voorstel, naar aanleiding van Lukas X:38-42, en binnen een half jaar in de Oude Kerk zijn tweede over Johannes XII:45. Nadat hij 5

[p. 194]

October 1859 zijn proponents-examen had afgelegd, werd hij tot hulpprediker te Amsterdam benoemd, en bleef hij als zoodanig werkzaam, totdat hem in 't begin van 1862 eene beroeping naar Monnikendam gewerd. Weldra (25 Mei 1862) deed hij zijne intrede in deze gemeente met eene leerrede over Philippensen I:8-11. Eenige weken te voren was hij in den echt getreden met Mejuffrouw Margaretha Angélique Johanna Horstmann. Uit dezen echt zijn vier kinderen voortgesproten: Christian Ludwig (31 Maart '63), Philipp (23 Mei '64), Catharina Margaretha (25 Januari '66) en August Margaretha (12 April '68).

De laatste werd geboren te Leiden, werwaarts Rümke 25 Juli 1866 beroepen werd. Met groot leedwezen vernam de Monnikendamsche gemeente dit beroep. Zij had hem zoo lief: in de vier jaren zijner ijverige werkzaamheid in haar midden had hij aller harten gewonnen. Maar de promotie was te groot om haar af te wijzen. Hij nam het beroep aan en vertrok naar Leiden, alwaar hij 11 November 1866 zijne intrede deed. Hier vond hij een ruimeren werkkring, die hem in staat stelde aan zijne zucht tot practische werkzaamheid te voldoen.

Want juist daarin was Rümke's kracht gelegen. Ofschoon van nature een vrijzinnig man, die zich als een echte volgeling van Luther door geen kerkelijk gezag liet weerhouden zijn geweten te volgen, heeft hij toch eerst te Leiden de moderne beginselen leeren kennen en liefhebben. Van zijne veranderde gevoelens maakte hij geen geheim. Hij getuigde daarvan in zijne prediking voor de gemeente en overal waar het te pas kwam. Maar zijne eigenlijke kracht lag in de practische richting zijner natuur. Dit begreep het Departement Leiden der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, toen het hem in 1871 tot bestuurslid benoemde: en het Bestuur begreep het, toen het hem in hetzelfde

[p. 195]

jaar tot secretaris verkoos. Wie Rümke's ijverige werkzaamheid in dit opzicht wil leeren kennen, sla de Notulenboeken op, en zie hoe zij getuigen van een nauwgezetheid, een zorg, een netheid, die moeilijk overtroffen kunnen worden.

Het duurde niet lang of hij werd ook lid van de Commissie voor Volksbijeenkomsten. Vooral de werkzaamheden, hieraan verbonden, hadden zijne volle sympathie. Nooit was het hem te veel zijn tijd en zijne krachten te geven aan het organiseeren van die bijeenkomsten, waarin bekwame volksredenaars optraden of tentoonstellingen van bloemen en planten, door den werkman gekweekt, werden gehouden of muziek werd gemaakt, Wie hem dan zag en hoorde, bemerkte klaar, dat hij er met zijne gansche ziel bij was.

Zoo bleek ook zijne liefde voor de kinderen des volks, toen hij zitting genomen had in het Bestuur der Vereeniging tot bevordering van geregeld schoolbezoek, van welk Bestuur hij in den laatsten tijd voorzitter was. Men moest hem zien, als hij den jaarlijkschen feesttocht naar Katwijk's strand en duinen medemaakte met de leerlingen der openbare en bijzondere scholen, die zich tot hun 12^de jaar door getrouw schoolbezoek hadden onderscheiden. Dan speelde en stoeide hij met de kinderen: dan getuigden zijne eenvoudige en hartelijke toespraken van een warm kinderhart. Ook in andere genootschappen was hij met ijver werkzaam: in de Hollandsche Maatschappij van Fraaie Kunsten en Wetenschappen, het Zendelinggenootschap, de Vereeniging tot verspreiding van Stichtelijke Blaadjes, enz. In 1875 werd hij benoemd tot lid der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde. Maar niets trok hem zoozeer aan als hetgeen met het volk in onmiddellijk en rechtstreeksch verband staat.

[p. 196]

Zoo vatte hij zijne levenstaak op als een streven om nuttig te zijn. Niet in de eerste plaats voor zich zelven, voor anderen leefde en arbeidde hij. Daartoe drongen hem zijne kinderlijke vroomheid en de warmte van zijn liefhebbend hart.

Van nature opgeruimd en vroolijk van aard, heeft hij de smarten des levens met kalme gelatenheid en stille onderwerping gedragen. Menige ernstige ziekte heeft hij doorgestaan. Niet lang na zijne komst te Leiden werd hij door een hevigen typhus aangetast. Eenige jaren daarna verhinderde eene langdurige oogziekte hem naar den lust zijns harten te arbeiden. Intusschen stierf zijn vader met wien hij één hart en ééne ziel was, en werd hem zijn geliefde Philipp op tienjarigen leeftijd door den dood ontnomen. Niet minder smartelijk trof hem het verlies van zijne dierbare moeder, eene waardige vrouw, die met zijne door hem zoo innig geliefde echtgenoote en kinderen gedurende vele jaren zijn recht gelukkig gezin vormde.

Voor dat gezin is zijn heengaan een onherstelbaar verlies. Want hij behoorde niet tot die mannen, die voor anderen alles en voor hunne huisgenooten zoogoed als niets zijn. Een trouwhartig echtgenoot was hij, een teeder minnend vader. Ach! met welk een angst zagen vrouw en kinderen en vrienden hem in den laatsten tijd merkbaar achteruitgaan in krachten! Hoe hoopten zij, dat een verblijf in Lochem's gezonde lucht hem, na het ondergaan van eene gelukkig geslaagde operatie, goed zou doen! Hoe bleek alras, dat die hoop wreed zou teleurgesteld worden! En hij zelf … ja, hij vermoedde het wel en verlangde naar de stad zijner inwoning terug te keeren om hier, omringd van de zijnen, het laatste oogenblik af te wachten. Tragische samenloop van omstandigheden! Op denzelfden dag, waarop hij doodzwak werd teruggevoerd

[p. 197]

naar Leiden, verlieten de feestvierende schoolkinderen de stad om zich aan Katwijk's strand te vermaken. Zijne afwezigheid wierp een droevig waas over de feestviering. Niet lang daarna, 29 Augustus 1885, ontsliep hij, ruim 49 jaren oud. En toen de sombere dag der begrafenis gekomen was, mengden veler tranen zich met die der diep bedroefde weduwe en kinderen, terwijl tal van kransen en vele hartelijke toespraken aan de geopende groeve getuigden, dat er een braaf en door velen oprecht bemind man was henengegaan.

Dr. H.G. Hagen.