Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1880

[p. 43]

Levensbericht van Herman Fangman.

Toen ik Fangman leerde kennen, was hij een goede zestiger, bijna eens zoo oud als ik. Dit verschil van leeftijd belette evenwel niet, dat ik mij van den beginne zeer door hem aangetrokken gevoelde. Hij deelde niet in het zwak van sommige ouderen, dat zij gaarne het gewicht hunner jaren aan jongeren doen gevoelen, zich gaarne zeker vaderlijk gezag over hen toeeigenen, bij voorkeur op zekeren hoogen toon met hen omgaan: Fangman, steeds jeugdig van hart, wist ook jong met de jongeren te zijn. Hij was de minzaamheid, de vriendelijkheid, de welwillendheid in eigen persoon. Nog zie ik hem voor mij met dat open gelaat en dien gullen blik, waaruit steeds een zonnetje straalde dat mij althans liefelijk aandeed. Hoe kon echter dat zonnetje zich verbergen, hoe boos kon hij zien, wanneer hij, zooals in den strijd der kerkelijke partijen, getuige was van of bekend werd met een daad, die hij niet anders dan als schromelijk onrecht kon beschouwen.

[p. 44]

Al was Fangman sinds 1833 tot 1879 lid van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, toch heeft hij zich niet als beoefenaar van dat vak doen kennen. Hij las veel, maar meest Latijnsche schrijvers. Met hoeveel belangstelling hij zich in hun werken verdiepte, blijkt hieruit, dat hij geregeld opschreef wat hij onder 't lezen vond op of aan te merken. Op deze wijze heeft hij zich, nog in het laatst zijns levens, beziggehouden met Caesar de bello Gallico, Erasmi colloquia en Senecae philosophi opera. Maar wat hij dan opschreef, bestaat niet meer. Ook was hij geruimen tijd lid van een gezelschap, waarin bij voorkeur onderwerpen van letterkundigen aard behandeld werden en ieder op zijne beurt zijne bijdrage leverde. Maar in de rij der Nederlandsche Letterkundigen is hij niet te plaatsen; als zoodanig zou hij geen aanspraak hebben op eenig levensbericht. Toch verdient de gedachtenis zijns naams, als kerkelijk persoon, meer algemeen bewaard te blijven; want het zegt niet weinig, gedurende een halve eeuw het predikambt met eere bekleed te hebben en jarenlang als voorzitter van het Classicaal Bestuur alhier werkzaam geweest te zijn. Daarom moge ook in deze bladen opgenomen worden wat wij aangaande Fangman weten, al ware het ter wille der beoefenaren van de vaderlandsche kerkgeschiedenis, voor wie de kennis van vroegere of latere kerkelijke personen nooit onverschillig is te achten.

Herman Fangman werd 24 Maart 1793 te Hoorn geboren. Als knaap heeft hij zich op de Latijnsche school aldaar voor de Academie voorbereid. Op achttienjarigen leeftijd werd hij te Leiden als student in de theologie ingeschreven 21 Sept. 1811, nog onder Napoleon; onder Willem I bij vernieuwing 24 Oct. 1814. Zijne theologische studiën heeft hij volbracht onder leiding der hoogleeraren Van Voorst, Borger, Clarisse en Suringar. Dat zijne belangstelling in de Oude Letteren reeds van zijn studenten-

[p. 45]

tijd dagteekende, bewijst zijn rang van Candidaat in dat vak, toen door hem behaald. In 1817 werd hij proponent bij de vaderlandsche Hervormde Kerk.

Nog vóor zijn proponentsexamen ontving hij toezegging van beroep naar Hemmen. De toezegging mocht weldra in een wettig beroep veranderd worden, en 17 Aug. 1817 deed hij aldaar zijne intrede. Hij trad toen ook in den echt met Mejuffrouw P.A. van Assendelft, in wier bezit hij zich nauwelijks een jaar mocht verheugen. Van Hemmen vertrok hij in 1821 naar Edam, voorts in 1822 naar Schiedam, in 1831 naar Middelburg, en in 1833 naar Leiden. Tijdens zijn verblijf te Schiedam hertrouwde hij, in 1829, met Mejuffrouw W. Noorduijn, die hem in 1843 ontviel. Als predikant te Leiden ging hij, in 1850, een derde huwelijk aan met Mevrouw de Wed. Lisman, die hem in 1858 weer als weduwenaar achterliet. Hij heeft, na ruim vijftigjarigen dienst, zijne betrekking 24 November 1867 nedergelegd. Hier ter stede is hij dus 34 jaar werkzaam geweest. Toch was zijn lust in het prediken nog zoo weinig uitgedoofd, dat hij een jaar na zijn gouden jubilé, in 1868, nogmaals voor de gemeente van Hemmen, zijne eerste standplaats, optrad. Twee bijzonderheden uit zijn predikantsleven verdienen nog opzettelijke vermelding. Op Zondag 14 Oct. 1849 vierde hij het tweehonderdjarig bestaan der Marekerk alhier met een feestrede, die ook in druk is verschenen, over Ps. 26: 8: ‘Heer, ik heb lief de woning uws huizes.’ Op Zondag 15 Aug. 1858 vervulde hij de voormiddagbeurt in de Pieterskerk, terwijl nu wijlen onze Prins van Oranje daar voor het laatst, als Academieburger, de godsdienstoefening bijwoonde. Toen heeft Fangman den Prins toegesproken, op zulk een wijze dat H.M. nu wijlen onze Koningin hem bij herhaling hare ingenomenheid betuigde en hem bij gelegenheid van zijn jubilé een gelukwensching deed toekomen.

[p. 46]

Ik heb Fangman als prediker niet in zijne kracht gekend. Dit weet ik, dat hij steeds met zijn tijd medeging, zonder ooit een slaafsch volgeling van den tijdgeest te zijn. Ook weet ik, dat hij zich persoonlijk onderscheidde door zekeren kinderlijken eenvoud, gemoedelijken ernst en wetenschappelijken zin. Van zijn degelijk streven op godsdienstig gebied heeft hij onder anderen blijken gegeven in de vertaling van een werk van den Straatsburger hoogleeraar J.F. Bruch: Etudes philosophiques sur le Christianisme. Deze vertaling is verschenen te Leiden bij D.J. Couvée, in 1851, dus toen Fangman reeds zijn achtenvijftigste jaar bereikt had. Zoowel het feit, dat hij dit werk aan zijne landgenooten trachtte bekend te maken, als de voorrede, waarmede hij het bij hen inleidde, strekt hem tot eer.

Fangman had van nature een gezond, sterk gestel, nog versterkt door een kalme, opgeruimde gemoedsgesteldheid. Hij heeft den ouderdom van zesentachtig jaren en vijf maanden bereikt. Juist tweeënzestig jaren na zijn aanvaarding van het predikambt, 17 Aug. 1879, stierf hij te Oosterbeek, bij Arnhem, waar hij de zomermaanden dacht door te brengen: volgens zijn verlangen is hij hier te Leiden begraven. Het bericht van zijn dood kwam voor velen, ook voor mij, nog zeer onverwacht. Naar den mensch gesproken had hij best nog eenige jaren kunnen leven: hij was het leven niet moede, en zijne betrekkingen en vrienden waren hem niet moede. Lang zal bij hen zijn nagedachtenis in zegening zijn.

Leiden, April 1880. W. Scheffer.