Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1872

[p. 141]

Levensbericht van A.J. Molenaar.

Indien erkende verdiensten op het gebied van Nederlandsche taal- en letterkunde een onmisbaar vereischte waren om van de afgestorvene leden onzer Maatschappij een levensbericht te geven, Ds. A.J. Molenaar zou, zoomin als menig ander, daarop aanspraak kunnen maken. Kan het echter voor den toekomstigen schrijver der vaderlandsche kerkgeschiedenis onzer dagen zijne nuttigheid hebben, eenige bijzonderheden te kennen aangaande een man, die, zonder bepaald zijne studie gemaakt te hebben van de litterae humaniores, een voorbeeld van humaniteit mag worden genoemd, dan is het goed de gedachtenis te bewaren van Anne Johannes Molenaar.

Te Nieuw-Loosdrecht, alwaar zijn vader, Dirk Molenaar, destijds predikant was, werd hij geboren 26 Februari 1817. Zijne moeder heette Johanna Verschuur. Na het gewone lager onderwijs doorloopen te hebben, kwam hij op twaalfjarigen leeftijd te 's Gravenhage, werwaarts zijn vader in 1822 beroepen was, en genoot op de Latijnsche school het onderricht in de oude talen van de heeren Lussanet De

[p. 142]

la Sablonière als praeceptor, Bax als conrector en Kappeyne van de Coppello als rector. Hij volbracht hier met veel lof zijne studiën en behaalde verscheidene prijzen. Ruim 17 jaren oud ging hij naar Leiden en studeerde daar in de propaedeutische vakken onder de hoogleeraren Bake, Hofman Peerlkamp en Van der Palm. Zijne theologische studiën volbracht hij onder de leiding van de hoogleeraren Clarisse, Van Hengel en Kist. Den 8 Augustus 1839 werd hij geëxamineerd door het Provinciaal Kerkbestuur van Noord-Holland te Amsterdam en tot den predikdienst toegelaten.

Nauwelijks vier maanden daarna, 15 December van hetzelfde jaar, werd hij te Zouteland als predikant bevestigd door zijn vader. Kort te voren, 28 November, was hij in den echt getreden met Anna Maria Catharina Rebel. Zijn huwelijksgeluk was evenwel niet van langen duur. Nog geen drie jaren later bracht hij zijne echtgenoote grafwaarts. Acht maanden na deze smartelijke ervaring verliet hij zijne eerste gemeente en deed 9 Juli 1843 zijne intrede te Beest. Daar hertrouwde hij 2 Mei 1844, en wel met de zuster zijner overledene vrouw, Wilhelmina Johanna Rebel. Na drie jaren op zijne tweede standplaats te hebben doorgebracht, volgde hij een beroeping op naar Scheveningen, alwaar hij 1 November 1846 zijn intrede deed. Tien jaren later verwisselde hij deze standplaats met die van Harderwijk. Reeds in het volgende jaar werd hij door de Classicale Vergadering van Harderwijk tot scriba en questor van het Classicaal Bestuur benoemd. Ongeveer zeven jaren was hij hier werkzaam, toen hij wederom in diepen rouw werd gedompeld door den dood zijner tweede vrouw, met wie een bijna twintigjarige huwelijksband hem innig had vereenigd.

Intusschen had de kerkeraad der hervormde gemeente van Leiden, ofschoon geheel uit vrijzinnige mannen samengesteld, besloten gehoor te geven aan den wensch van een

[p. 143]

groot deel der gemeente naar het bezit van een rechtzinnig leeraar. Het oog viel op Molenaar. Zijn naam had een goeden klank; de roem zijner rechtzinnigheid was groot; grooter evenwel nog de roem zijner vredelievendheid en humaniteit. Hij werd beroepen, en tot blijdschap van kerkeraad en gemeente nam hij deze beroeping aan.

Maar niet lang mocht de gemeente Leiden zijne werkzaamheid genieten, slechts 4 1/2 jaar; lang genoeg evenwel om hem te leeren waardeeren in zijne zucht naar vrede en zijn streven naar verzoening. Zijne theologische meeningen verloochende hij nooit; maar zij waren bij hem geen hoofdzaak. Hij toonde te weten, dat hij in en om zijne richting te Leiden beroepen was; maar een kerkelijk drijver was hij niet. Hierin stond hij beneden of boven zijn vader, die terecht de eenige consequente hervormde leeraar is genoemd. De natuur ging bij hem boven de leer. In zijne predikatiën, die steeds door een talrijke schare werden aangehoord, stelde hij, zooals hij het zelf noemde, een practisch Christendom op den voorgrond en drong veel meer aan op een rein leven dan op de zuivere leer. Zijn eenvoud, natuurlijkheid, opgeruimdheid en hartelijkheid verwierven hem vele vrienden onder elken stand en onder mannen van de meest uiteenloopende richtingen. Door allen werd hij gewaardeerd. - In 1868 werd hij tot lid van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde benoemd.

Vruchten zijner pen heeft hij weinig of niet in 't licht gegeven. In 1853 en 54 heeft hij medegewerkt aan een Huis- en handboek voor Christenen, onder den titel: Stichtelijke morgen- en avondoverdenkingen . Hij was mede-arbeider van een Preekbundel: Één Heer, één Geest, één Geloof ; en hij schreef een inleidend woord voor het werk zijns vaders: Gedachten van een bijna tachtigjarigen grijsaard over sterven en sterfbedden naar den Bijbel .

In het laatst van 1870 begon de hartziekte zich te ontwikkelen, die een einde aan zijn leven maakte. Zijne

[p. 144]

drukke bezigheden, vooral zijne menigvuldige catechisatiën lieten hem weinig rust. Hij bleef aan den arbeid zoolang hij kon. Eindelijk moest hij dezen door anderen laten waarnemen. Dat kostte hem hevigen strijd. Aan het scribaat van het Classicaal Bestuur van Leiden, in welke betrekking hij met 1^o Januari 1871 moest optreden, heeft hij niet veel kunnen doen. Zijne pijnen en benauwdheden namen van dag tot dag toe. Den 5^den Mei ontsliep hij. En toen hij begraven werd, getuigden scharen van menschen langs grachten en straten, waar de sombere lijkkoets voorbijtrok, en een onafzienbare menigte op het kerkhof, hoedanig een vriend er werd beweend, en welk zwaar verlies de hervormde gemeente van Leiden geleden had.

Leiden, 1 Juni 1872.

H.G. Hagen.