Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1872

[p. 59]

Levensschets van Heinrich Mathias Friedrich Landolt.

Gaarne voldoe ik aan de uitnoodiging van het bestuur onzer Maatschappij, om een woord te wijden aan de nagedachtenis van een onzer medeleden, tevens mijn wapenbroeder en vriend, die zich een gunstigen naam had verworven op militair-literarisch gebied, en die, ware hij niet zoo vroeg door den dood weggerukt, ongetwijfeld nog menigen nuttigen arbeid zou geleverd hebben.

Heinrich Mathias Friedrich Landolt was de oudste zoon van Heinrich Landolt en Theresia Mathia Leutner en werd geboren den 29 November 1828 te Breda. Zijn vader, een Zwitser van geboorte, trad, na met groote onderscheiding de veldtogten van het eerste keizerrijk te hebben medegemaakt, in 1816 in Nederlandschen dienst als eerste luit.-adjudant bij het regiment Zwitsers van Ziegler en overleed in 1868, als gepensioneerd kolonel, te Venlo.

In weerwil van de veelvuldige garnizoens-veranderingen zijns vaders, die anders veelal ongunstig op de schoolstudiën der kinderen werken, ontwikkelde onze jeugdige vriend zich zeer goed en daar hij oorspronkelijk niet veel

[p. 60]

zin had om de loopbaan zijns vaders te volgen, werd hij in 1843 naar Constanz gezonden om tot ingenieur te worden opgeleid. Met de veranderlijkheid wel eenigszins aan zijn vluggen geest eigen, liet hij al spoedig dit plan varen, besloot om in militairen dienst te treden en werd in 1844 na een uitmuntend afgelegd examen, benoemd tot kadet aan de Koninklijke Militaire Akademie te Breda en in 1848 aangesteld tot tweede luitenant bij het 2^de regiment Infanterie.

Vier jaren later overgeplaatst bij het regiment Grenadiers en Jagers, bevond de jonge Landolt zich dus op 24jarigen leeftijd, met krachtige gezondheid en bruisende levenslust, in de residentie met hare verleidingen en te midden van een vriendenkring van jeugdige officieren, zijne tijdgenooten - flink in hunnen dienst, intelligent van geest en vrolijk van hart - die Landolt met vreugde als hun makker ontvingen.

Spoedig was hij geheel thuis onder hen; in lief en leed kon men op hem rekenen; bij de barste feesten was hij steeds vóórop, maar rezen er moeielijkheden, ook dan was hij steeds te vinden. Een saletjonker was hij niet en soms waren zijne vormen in de zamenleving zelfs wel eens wat ruw, maar hij had een regtschapen gemoed en een goed hart, en werd door allen beschouwd als een trouw kameraad, hetgeen onder officieren de grootste loftuiting is, die gegeven kan worden.

Er behoorde voorzeker wilskracht toe, om zich onder die omstandigheden bezig te houden met letterkundigen arbeid en welligt zou hij nog lang daarvan weerhouden zijn geworden, zoo niet toevallig in 1854 het 25jarig bestaan van het regiment Grenadiers en Jagers gevierd stond te worden. Een hooggeplaatst officier, die zich bijzonder aan die feestviering liet gelegen leggen, overreedde den jongen Landolt, wiens vlugge pen reeds bekend was geworden door eenige kleine artikels en stukken, om voor

[p. 61]

die gelegenheid eene geschiedenis van het regiment zamen te stellen.

Hij voldeed hieraan en slaagde er gelukkig in, alhoewel het geene geringe taak was, over een regiment dat slechts zoo kort bestaan had en niets dan Brussel en den tiendaagschen veldtogt in zijn vaandel had, een boek van bijna 200 bladzijden te schrijven zonder in vleijerijen te vervallen of onbeduidend te worden, hetgeen nog te moeijelijker viel, wanneer men in aanmerking neemt, dat nagenoeg al de werkende personen van zijn verhaal nog in leven waren. Hij heeft al die klippen goed weten te vermijden en - chose rare - al de personen die in zijn boek genoemd werden, waren toch tevreden.

Dit werk verscheen onder den titel van Geschiedkundige herdenking aan het vijf-en-twintig jarig bestaan der bataillons Grenadiers en Jagers , door H.M.F. Landolt, eerste luitenant der Grenadiers, (Leiden, Noothoven van Goor, 1854), en bezorgde den schrijver het ridderkruis van de Eikenkroon, dat hem op een feestmaal van alle officieren en oud-officieren van het regiment, op het huis ten Bosch, den 7 Juli 1854, door Z.K.H. den Prins van Oranje, namens Z.M. den Koning, werd overhandigd.

Dit eerste succes spoorde Landolt aan om meer voor de pers te werken. In 1855 of 1856 leverde hij voor de Volksbibliotheek , uitgegeven bij H.W. Weijtingh te Amsterdam, eene Nederlandsche Krijgsgeschiedenis , eene Geschiedenis van het Nederl. zeewezen en eene Geschiedenis des Vaderlands , korte schetsen en eenvoudige uittreksels uit grootere werken, zonder wezenlijke historische waarde, maar in ongeloofelijk korten tijd vrij naauwkeurig zamengesteld en getuigende van des schrijvers vlugheid en talent van compilatie.

Zijn verlangen om meer van de wereld te zien was steeds groot geweest, en een aanzoek door hem bij het Ministerie van Oorlog gedaan, om bij voorkomende gelegenheid een

[p. 62]

detachement suppletietroepen voor het Oost-Indische leger naar Java te mogen brengen, werd weldra toegestaan. In December 1854 vertrok hij uit Nieuwe Diep naar Indië, alwaar hem door het bestuur welwillend de gelegenheid werd gegeven eene reis over Java te maken, zoodat hij door eigen aanschouwing veel leerde en veel van Oost-Indische militaire toestanden zag, dat hem later uitmuntend te pas kwam.

In Februari 1858 met eene eenigszins geschokte gezondheid in Nederland teruggekeerd, hervatte hij zijnen dienst te 's Gravenhage en hield hij zich daarenboven bezig met het vertalen van Rüstow's Militair Woordenboek (uitgegeven te Leiden bij Sijthoff, 1859-1862), een nuttig vade-mecum voor militairen, zeer goed door hem vertaald en naar de behoeften van Nederland bijgewerkt en toegelicht, terwijl hij daarenboven nog in 1859 eene vertaling leverde van een werkje van den Belgischen generaal Renard: Beschouwingen over de taktiek der Infanterie in Europa (uitgave van H.W. Weijtingh te Amsterdam).

Gedurende de jaren 1861, 1862 en 1863 was hij hoofdredacteur van den Militairen Spectator (uitgave van Broese en C^ie te Breda) en verrijkte die jaargangen met eene menigte verdienstelijke artikelen van zijne hand.

Intusschen was Landolt in 1861 tot kapitein bevorderd en overgeplaatst bij het 7^de regiment Infanterie in garnizoen te Haarlem en later te Amsterdam, terwijl hij in 1862 in den echt trad met mejufvrouw Francina Margaretha Alida van Kooten. De onstuimige luchthartige jongman was nu weldra herschapen in een eerzaam en echt huiselijk echtgenoot, en hij liet daarbij zijne pen niet rusten, daar hij na het nederleggen van zijn redacteurschap van den Militairen Spectator in 1863, zijn Dictionnaire polyglotte de termes techniques militaires et de marine (uitgave van E.J. Brill te Leiden) begon. Deze dictionnaire in vier talen (Nederlandsch, Fransch, Duitsch en

[p. 63]

Engelsch), die in vier deelen verscheen, van 1865 tot 1870, - en waarvan nog een aanhangsel als vijfde deel, naar zijn nagelaten manuscript bewerkt, na zijn dood het licht zag - is het belangrijkste werk van Landolt en van blijvende waarde, zoodat het in geene militaire bibliotheek gemist kan worden. Deze arbeid verschafte hem dan ook veel satisfactie en o.a. twee ridderorden, die van den Rooden Adelaar en van Leopold, welke hem respectievelijk door de koningen van Pruisen en België geschonken werden.

Behalve de bewerking van deze dictionnaire wist Landolt nog tijd te vinden tot het leveren van eene vertaling van Hozier's brieven van den correspondent van de Times over den oorlog van 1866 (uitgave van J.K. Steenhoff te Leiden, 1869) en tot het schrijven van een handboekje over de Wapenleer ten dienste der adspirant-officieren der infanterie en cavalerie (uitgave van J.K. Steenhoff te Leiden, 1869), welk laatste werkje echter niet onvoorwaardelijk geprezen kan worden. Het gedeelte dat over de artillerie handelt, is namelijk hier en daar gebrekkig, dat betreffende de draagbare vuurwapenen is beter en volgens des schrijvers eigen verklaring gecompileerd uit de beste werken, die daarover handelen.

In 1869 trof hem een gevoelige slag door het overlijden van zijne echtgenoot, die hem geene kinderen naliet en kort daarna vroeg hij, uithoofde zijner reeds vroeger geschokte en nu geheel ondermijnde gezondheid, om op nonactiviteit gesteld te worden: Hij vestigde zich te 's Gravenhage en kon zich toen geheel wijden aan de zorgen voor zijn herstel. Reeds in 1869 had hij vruchteloos eene badkuur te Kreutznach gedaan, maar beproefde zulks opnieuw in 1870 te Wildungen en vond daar meer baat, zoodat hij in het laatst van dat jaar in zooverre hersteld was, dat hij de vertaling op zich nom van Rüstow's geschiedenis van den Fransch-Duitschen oorlog van 1870/1871 (uitgave van de Erven Bohn te Haarlem), een arbeid dien

[p. 64]

hij slechts gedeeltelijk heeft kunnen volbrengen en die na zijn dood werd voortgezet door den heer E.H. Brouwer, bibliothecaris der Koninklijke Militaire Akademie.

In het begin van den zomer van 1871, vertrok hij op dringenden raad zijner geneesheeren nogmaals naar Bad Wildungen, maar helaas, zijn toestand verergerde al spoedig en hij overleed aldaar den 22 Junij 1871. Zijne assche rust onder eene eenvoudige grafzerk op het protestantsche kerkhof te Nieuw-Wildungen en hij wordt door velen betreurd, want hij had een onafhankelijk en eerlijk karakter, hij was een liefhebbend zoon, echtgenoot en broeder, een vrolijk en loyaal kameraad, een oprecht vriend. Zijne bekwaamheid als officier, zoowel practisch als theoretisch, werd algemeen erkend en de militaire literatuur verliest in hem, zoo al geen ster van de eerste grootte, dan toch een schrijver, die met ijver, helder oordeel en scherpzinnigheid begaafd, menigen nuttigen arbeid het licht heeft doen zien en die daardoor ook volkomen de onderscheiding waardig is geweest, die hem te beurt viel, toen hij in 1861 tot lid van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden benoemd werd.

Deventer, 17 Februari 1871.

P.M. Netscher.