Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1865

[p. 57]

Levensschets van Jhr. Mr. Willem Cornelis Karel Evertsen de Jonge van Campensnieuwland.

Willem Cornelis Karel de Jonge werd op den 7^den Maart 1814 te 's Gravenhage geboren, uit het huwelijk van Marinus Willem de Jonge van Campensnieuwland en Magdalena Maria Evertsen, welke de laatste afstammeling was van het geslacht, dat zoo vele roemrijke zeehelden aan het vaderland heeft opgeleverd. Om die reden verzocht en verkreeg zijn vader, van Z.M. den Koning, de vergunning voor den jonggeboren zoon tot het dragen van den naam van Evertsen de Jonge.

Reeds vroegtijdig, toen Evertsen de lessen op de Latijnsche school te 's Gravenhage bijwoonde, gaf hij blijken, dat hij begaafd was met meer dan gewonen aanleg. Zijne Akademische loopbaan, die omstreeks het jaar 1832 te Utrecht aanving, nam een groot deel van zijn leven in, en had op

[p. 58]

de verdere ontwikkeling daarvan een niet onbelangrijken invloed. Hij hechtte veel, te veel mischien, geloof aan de vriendschapsbanden, die men aan Akademiën aanknoopt, of dikwijls ook slechts gemeend heeft aan te knoopen. Van zijn kant zeker was de vriendschap, die Evertsen destijds schonk, opregt en zonder achterdenken, maar helaas! niet altijd voorzigtig en gelukkig gekozen. De teleurstellingen, die daaruit voor hem voortsproten, bragten er hem welligt toe, om in lateren tijd tot een ander uiterste over te slaan en zich in eenzaamheid terug te trekken. Nimmer evenwel ontglipte aan Evertsen één woord ten nadeele van vorige bekenden en vrienden; eene groote verdienste voorwaar, te grooter naarmate het spreken en de achterklap over afwezigen een meer algemeen gebrek in de conversatie van velen pleegt te zijn. Evertsen bezat echter in alle tijden zijns levens te veel zin voor wetenschap en studie, om niet ook tevens het verkeer te zoeken van degelijke mannen, en zoodanigen vond hij in Birnbaum, Lintelo de Geer, van Heusde, Vreede en anderen, die hem aanspoorden tot krachtige en grondige studie, en die ongetwijfeld door hunnen heilzamen invloed hebben uitgewerkt, dat Evertsen, door alle de wederwaardigheden zijns levens heen, niet heeft opgehouden de wetenschap met liefde te beoefenen. - Niet zelden trad hij te Utrecht bij gelegenheid van publieke promotiën als opponent op, en dan sprak hij met uitstekende latiniteit en eene zeldzame copia verborum, veelal aangenamer voor het talrijk auditorium, dan voor den, in het naauw gebragten, doctorandus.

Toen hij in November des jaars 1845 de Hoogeschool voor goed vaarwel zeide en tot doctor in de beide regten bevorderd werd, was het dan ook geenzins na verdediging van eenige tot dissertatie bijéén geregen vellen druks, voor niemand dierbaar en kostbaar dan alleen voor den vader des doctorandus, maar na verdediging van een groot en grondig bewerkt Akademisch proefschrift van blijvende waar-

[p. 59]

de, hetwelk vervat was in twee lijvige boekdeelen. Het was eene ‘Disputatio de delictis contra rempublicam admissis ac praecipue de horum maleficiorum conatu.’ Het onderwerp zelf reeds boezemde velen belangstelling in, omdat het aantal werken over het strafregt als wetenschap, welke in ons vaderland verschijnen, niet groot is; maar bovendien, omdat men wist, dat de dissertatie van Evertsen de vrucht was van eene studie, gedurende meer dan drie jaren uitsluitend aan het onderwerp gewijd. De schrijver had na eene praefatio en een proëmium zijn werk verdeeld in drie deelen, een literarisch-juridisch, een zuiver juridisch en een philosophisch-juridisch gedeelte. Hoewel de leer der staatsmisdrijven volgens het Romeinsche regt verreweg het grootste gedeelte van het boek had ingenomen, werd het niettemin besloten met eene korte uitéénzetting en opsomming van de bepalingen over de staatsmisdrijven in eenige rijken van Duitschland, terwijl er bovendien eene rijke en volledige literatuur van hetgeen over deze soort van misdrijven geschreven is, in wordt aangetroffen. De kritiek hier te lande was van oordeel, dat Evertsen eene te groote en niet altijd gelukkig verdeelde uitgebreidheid aan de behandeling van zijn onderwerp had gegeven; doch zij erkende tevens de groote verdiensten van het werk en des schrijvers bewonderingswaardige belezenheid. Dat het overigens als een zoogenaamd standwerk mag beschouwd worden, en geraadpleegd wordt door ieder, die hetzelfde onderwerp te behandelen heeft, getuigen de loffelijke vermeldingen, welke er sedert buitenslands aan te beurt vielen, als o.a. door den Hoogleeraar Nijpels, in zijne Bibliothèque choisie du droit criminel, No. 1145, en door Mittermaier in zijne veertiende uitgave van Feuerbach's Lehrbuch des Peinlichen Rechts (Giessen, 1847 § 162 en 163, 168-170 etc.).

Inmiddels was Evertsen na zijne promotie, te 's Hage als advokaat voor den Hoogen raad opgetreden, en nu deed zich het zonderlinge toeval voor, dat terwijl de vader als

[p. 60]

minister het beleid der justitie in handen had, en veel te lijden had van de uitspattingen van eenige destijds bestaande dagbladen, de zoon in 1846 ex officio, met meer andere advokaten, werd toegewezen als verdediger aan de beruchte bende van Meeter C.S., in de zaak van de ‘Ontwaakte Leeuw,’ ‘Ooijevaar’ en meer diergelijke schandblaadjes.

Welligt gaf de behandeling dier zaak aan Evertsen aanleiding, om meer bijzonder ook de persdelicten als een gedeelte der regtswetenschap tot een onderwerp zijner naauwgezette studie te maken; ten minste in 1847 zag een nieuw werk van hem het licht, getiteld: ‘Bijdrage over de leer der zoogenaamde délits de la presse,’ hetwelk in 1855 door eene tweede bijdrage over hetzelfde onderwerp gevolgd werd.

De studiën van Evertsen hadden zich intusschen niet tot het strafregt bepaald, maar ook uitgestrekt tot het internationale regt. De vruchten dier studiën bestonden vooreerst in een uitgebreid werk, hetwelk in 1850 verscheen: ‘Over de grenzen van de regten der gezanten’ enz. en ten anderen in 1853, in eene vrij omvangrijke ‘Verhandeling over de regten van schrijvers en kunstenaars op hunne werken, voornamelijk uit het oogpunt van het internationale regt.’

De beschouwingen van Evertsen over de délits de la presse, vonden bij R. van Mohl in zijne ‘Literatur der Staatswissenschaften’ eene loffelijke vermelding, terwijl hier te lande de Hoogleeraar M. des Amorie van der Hoeven, in het tijdschrift de Gids van 1853, een overzigt leverde van de verhandeling over de regten van schrijvers en kunstenaars, en bij die gelegenheid aan de groote belezenheid en werkzaamheid van Evertsen regtmatige hulde toebragt.

Te midden van al den arbeid, welken deze uitgebreide werken moeten geëischt hebben, gaf ook nog een proces, hetwelk te 's Hage tegen een notaris werd gevoerd, aan Evertsen de aanleiding, om zijne opmerkingen in geschrift te stellen over de misdaad van valschheid. Het betoog des

[p. 61]

schrijvers was in de eerste plaats gewijd aan eene ontwikkeling van de leer omtrent faux, en eindigde met eene toepassing van die leer op bovengemeld regtsgeding. In den vorm eener beoordeeling van twee, in de jaren 1846 en 1854 verschenen, dissertatiën leverde Evertsen de Jonge eenige nadere opmerkingen over het begrip van valschheid en bedrog, in de Nieuwe Bijdragen van den Tex en van Hall, Jaarg. 1854.

Het was, naar 't schijnt, in het tiental jaren tusschen 1845 en 1855, dat Evertsen de grootste bedrijvigheid en lust tot openbaarmaking van de uitkomsten zijner studiën gevoelde, want behalve de vele reeds opgenoemde geschriften plaatste hij in 1854 in een ander regtsgeleerd tijdschrift, de Themis, nog een hoogstbelangrijk artikel ‘Over de vervolging en strafbaarheid van beleedigingen begaan door leden der Volksvertegenwoordiging in de uitoefening hunner betrekking.’

De studiën van Evertsen bewogen zich, zoo als uit zijne werken blijkt, hoofdzakelijk op het gebied van het staats- en van het strafregt; toch strekte zijne begeerte naar wetenschap zich ook nog over vele andere vakken uit, en uit zijne onderhoudende gesprekken bleek het genoegzaam, dat zijne belezenheid niet minder groot was op het terreinvan geschiedenis en literatuur. De Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde erkende de verdiensten van Evertsen ook op haar gebied, door hem in 1855 tot haar medelid te verkiezen.

Lezen en studeren was dan ook voor Evertsen eene behoefte geworden, en gelukkig voor hem vond hij daarin voortdurende uitspanning, ook zelfs toen ziekte en lijden in de laatste jaren zijns levens zijn deel waren geworden. Met zekere stoïcijnsche gelatenheid droeg Evertsen zijne krankheden, hij klaagde nimmer, noch over zijn lijden, noch over de menschen, die in de dagen van tegenspoed niet altijd even welwillend en toegevend zich jegens hem betoond hadden. In het einde nam echter het lijden de

[p. 62]

overhand en moest Evertsen zelfs zijne geliefkoosde studiën en lectuur laten varen, totdat hij op den 19^den Februarij 1863, nog zeer onverwacht, overleed, diep betreurd en hartelijk beweend door eene bejaarde moeder, die gehoopt had, vóór haren eenigen zoon, den eindpaal des levens te zullen bereiken.

's Gravenhage, April 1865.

J.K.J.d.J.