Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1853

[p. 39]

Levensberigt van F.W.F.T. Baron van Pallandt.

Frederik Willem Floris Theodorus Baron van pallandt, Heer van Keppel, Voorst, Barlham en Hagen, afstammeling van een geslacht, dat zoo roemrijk vermaagschapt is met de geschiedenis onzer staatkundige en godsdienstige vrijheid, werd den 21 September 1772 te Zutphen geboren. Zijn vader was Adolf Werner Carel Willem van Pallandt tot walfort, Heer van Keppel en Voorst, raad- en rekenmeester van Gelderland, drost van het ambt Bredevoort, landdrost van 't Graafschap Zutphen; zijne moeder Heylwich Charlotte Barbara van Heeckeren. Van zijne vroege jeugd af aan de wetenschappen toegewijd, verliet hij, wel toegerust, in 1789 de latijnsche scholen zijner geboortestad om zich aan de Leidsche hoogeschool, die ook in dit jaar den erfprins van Oranje (later Koning Willem I) onder hare burgers mogt opnemen, onder van der Keessel, Kluit en Pestel op de regten toe te leggen. In Augustus 1793 verliet hij, na het verdedigen van Theses de academie en werd terstond tot het bekleeden van hooge waardigheden geroepen. Reeds in hetzelfde jaar aanvaardde hij de waardigheid van Burgemeester van Doetinchem en het buitengewone lidmaatschap der Staten-Generaal en in 1794 nam hij, na het opzweren zijner kwartieren, zitting in de Ridderschap van het graafschap Zutphen. Hij woonde toen te Arnhem, waar hij zich op de rolle der advocaten had laten inschrijven en als zoodanig meermalen voor de balie verscheen.

[p. 40]

De omwenteling van 1795 ontzette hem van al zijn waardigheden en bewoog hem een langdurige reis door Duitschland te ondernemen. In het vaderland terug gekeerd, werden hem uit Gelderland verschillende eervolle betrekkingen aangeboden, die hij echter alle afsloeg. Later wilde de raadpensionaris Schimmelpenninck, dat hij, op een hem aangeboden wit papier, de post zou plaatsen, die hij wenschte te bekleeden; doch te vergeefs. Ook weigerde hij aan Koning Lodewijk het lidmaatschap van den raad van State en den Kamerheersleutel, dien de vorst vervolgens aan zijn neef van Pallandt van Eerde gaf. Hij liet zich echter de Koninklijke benoeming van administrateur en vervolgens van Commissaris-Generaal van 's Rijks waterstaat welgevallen en bewees in die betrekking, tijdens den rampzaligen watersnood van 1808 met onverpoosden ijver gewigtige diensten. Na de inlijving keerde hij tot het ambteloos leven terug, en kon niet besluiten den hem door Napoleon aangeboden post van Sous-prefect te Tiel, onder den toenmaligen prefect van Gelderland, Andringa de Kempenaer, te aanvaarden.

Naauwelijks had Willem I den vaderlandschen bodem betreden, of hij gaf aan van Pallandt de keus uit drie hoofddepartementen, dat van 's Rijks Waterstaat, 's Rijks domeinen en 's Rijks posterijen. Hij, wiens gezondheid als chef van het eerste veel geleden had, koos het laatste en werd alzoo het eerste algemeene hoofd van dit belangrijk departement in ons vaderland. Die werkkring was hem welgevallig en terwijl hij allengs in vele verkeerdheden voorzag, bragt hij een volledige hervorming van het postwezen tot stand; eene organisatie, die bij toenemende ontwikkeling met een gelukkig gevolg tot aan de wet van 1850 heeft gewerkt. Maar naauwelijks was dit werk verrigt, of Koning Willem I plaatste hem aan het hoofd der protestantsche, en andere eerediensten, uitgenomen de Roomsch-Catholieke. Drieentwintig jaren bleef hij in die betrekking werkzaam, genoot hij het vertrouwen des Konings, bewees hij belangrijke diensten en stond hij in hooge

[p. 41]

achting bij de leeraren. In het einde van 1840 zich, onder een nieuwe regering, te oud gevoelende, om een nieuw tijdperk in te treden, werd hij onder dankbetuiging voor bewezene diensten eervol ontslagen. Het is geenszins onze taak van Pallandts verdiensten in die betrekkingen, noch als Minister van Justitie, waartoe hij in 1830 ad interim benoemd werd, noch als staatsraad, noch in eenige andere politieke waardigheid, die hij mogt bekleed hebben, te schetsen. Genoeg zij het thans te melden, dat hij in dezelve de goedkeuring van zijnen Koning mogt wegdragen, die hem tot zijn Kamerheer en tot Commandeur der orde van den Nederl. Leeuw benoemde. Regtens kon hij ook het Commandeurs-kruis der Teutonische of Duitsche orde, balye van Utrecht dragen, welker vergaderingen te Utrecht hij jaarlijks getrouw bijwoonde.

Van Pallandt, was gelijk zijn voorouderen, een vurig aanhanger van het Huis van Oranje. Reeds als student stond hij aan het hoofd eener Oranje-gezinde partij onder zijne makkers; hij deelde na 1795 in al de rampen, die over de vrienden van dat huis werden uitgestort. Geheel zijn leven door, bleef hij getrouw aan dezelfde beginselen, ofschoon hij de behoeften van zijn tijd naar waarde schatte en later menige nuttige verandering tot stand hielp brengen. Al wat tot bevordering van het heil der menschheid, van het geluk zijner landgenooten, den bloei van nuttige stichtingen en inrigtingen kon strekken, vond in van Pallandt een krachtigen steun. Kunsten en wetenschappen moedigde hij aan. Voor de Heeren Ypeij en Dermout opende hij de noodige bronnen tot het zamenstellen hunner geschiedenis der Nederlandsche Hervormde kerk; aan mij verschafte hij de bouwstoffen voor mijn Floris I en II van Pallant en bekostigde een groot deel der uitgaaf van dit werk. Hij zelf was zeer ervaren in de geschiedenis en de heraldie, en vroeger met de hoogleeraren Kluit en te Water, en vooral met Baron van Spaen la Lecq en den Landcommandeur Snoeckaert over die vakken in briefwisseling. Sedert 1834 heeft hij onophou-

[p. 42]

delijk met mij over geschiedkundige en genealogische punten gedachten gewisseld. Ook beoefende hij de poëzy tot in zijn hoogen ouderdom, schoon er nimmer eenige dichtregelen van hem het licht zagen - Te regt benoemde hem de Maatschappij der Nederl. Letterkunde in 1826 tot haar lid!

Van Pallandt was een opregt Christen; hartelijk ingenomen met de godsdienst, waarvan hij belijdenis had afgelegd, en vervuld met innige liefde voor zijnen God en Zaligmaker Jezus Christus, ijverig in het bijwonen der openlijke eeredienst. Als mensch was hij allerbeminnelijkst, overal met hulp en raad gereed en niets schrikte hem af, niets was hem te veel, wanneer hij bijstand kon verleenen; hij was vriendelijk en minzaam jegens zijne onderhoorigen, een liefderijk echtgenoot en teder vader. In 1800 was hij gehuwd met Anna Jacoba Wilhelmina, dochter van Hans Willem van Aylva tot Waardenburg en Neerynen. Zij overleed den 11 September 1814, waarna hij 28 September 1825 hertrouwde met Maria Catharina, dochter van Christiaan Willem, Baron van Boetselaer, die den 24 Junij 1836 kinderloos stierf. Zijn eerste vrouw had hem vier zonen en ééne dochter geschonken. Bij deze en bij zijn eenigen broeder Jan van Pallandt, Heer van Walfort en Clarenbeek bragt hij zijne zomervacantien door. De levensavond van den eerbiedwaardigen grijsaard was kalm en rustig. In het midden zijner naaste betrekkingen, rustte hij, dan eens te 's Hage, dan eens in Gelderland van zijn werkzaam leven uit. Hij zag zijn geslacht in bloei, zijne zonen in aanzien, zijn kleinkinderen (hij had er 36) tot nuttige burgers van den Staat opgroeijen; werd geacht en bemind door allen die hem omringden, gezegend door hen, die hij gedurende zijn lange loopbaan had welgedaan. Na een langzame verzwakking, zonder eigenlijke ziekte, zonder lijden en ook zonder klagt, sliep hij den 14 Februarij 1853 in den ouderdom van bijna 81 jaren in.

Tilburg, Mei 1853.

Dr. G.D.J. Schotel.