Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1850

[p. 92]

Levensberigt van Mr. Johan Arnold Brand.

Op den 19^den Augustus 1849, overleed op zijn buitenverblijf Hoogwerf, onder Loosduinen, de Heer M^r. Johan Arnold Brand, President van het Provinciaal Geregtshof in Zuid-Holland. Hij was uit ouders geboren, gesproten uit en behoorende tot de fatsoenelijkste geslachten; zijn Vader, M^r. Carel Frederik Brand, Ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw, Raad en Rekenmeester der Domeinen, enz. was gehuwd met Vrouwe Bartholomea Hermanna Braat, en mogt uit zijnen echt, behalve eene dochter, twee zonen erlangen, waarvan de jongste, onze Brand, ten jare 1786, te 's Gravenhage het licht zag, en niet alleen zijne ouders maar ook zijnen broeder en zuster heeft overleefd. In zijne vroege jeugd reeds genoot hij eene beschaafde opvoeding, werd al spoedig voor de hoogere studiën bestemd en opgeleid, en begaf zich in het begin dezer eeuw naar de Leidsche Hoogeschool, ten einde zich in de Regtsgeleerdheid te bekwamen, en, ofschoon dan ook dit het hoofddoel zijner studiën was en bleef, zoo betoonde hij zich tevens een ijverig beminnaar en beoefenaar der schoone letteren en fraaije wetenschappen. De vriendschap en omgang met zijnen jeugdigen vriend Lens (later als Predikant te 's Gravenhage meer bekend), vuurde zijnen lust in de studie der oude talen en geschiedenis grootelijks aan, en was hem daarbij bevorderlijk, terwijl de welwillende en hem zoo vriendelijk te gemoet komende ontvangst, ten huize van den Hoogleeraar Brugmans, en diens leerrijke gesprekken en raad, hem al spoedig tot de beoefening

[p. 93]

der Natuurkundige Wetenschappen en Wijsbegeerte bragten; alles met het gelukkig gevolg, dat hij ten jare 1810 bij het verlaten der Hoogeschool, bij twee publieke promotiën op éénen dag werd bevorderd tot Artium Liberalium Magister et Philosophiae Doctor, en tot Juris utriusque Doctor. De titels dezer stukken luiden aldus: Specimen philosophicum, theses aliquot (75) continens ex variis guae ad philosophiam pertinent disciplinis, selectas; en Spec. jurid., theses aliquot (mede 75) exhibens ex nonnullis, quae ad jurisprudentiam faciunt, disciplinis depromtas.

Zoo gevormd en toegerust trad Brand in het werkdadig leven op, oefende gedurende ruim 18 jaren te 's Gravenhage als Advokaat de praktijk uit, en menige doorwrochte en welsprekende pleitrede getuigde van zijne regtskennis, scherpzinnigheid, taalkennis en wetenschappelijke vorming; doch zijne levendige en werkzame geest bepaalde zich tot dien werkkring niet alleen; de beoefening der wetenschappen en letteren waren zijne uitspanning. Vele verhandelingen en voorlezingen, zoo van letterkundigen aard, als over geschiedenis en natuurkunde, door hem in de Maatschappij Diligentia, en in het Departement aldaar der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen gedaan en gehouden, gaven daarvan de gunstigste blijken, en werd eene daarvan, behelzende een antwoord op de door deze laatste Maatschappij uitgeschreven prijsvraag, Een nadrukkelijk betoog van de voortreffelijkheid van den mensch, in hare algemeene vergadering in Oogstmaand 1813, met de gouden medaille bekroond. Niet vreemd dan ook, dat het Natuur- en Scheikundig Genootschap te Groningen hem in 1814 het honorair lidmaatschap opdroeg, en hij in 1820, het lidmaatschap der Hollandsche Maatschappij van fraaije Kunsten en Wetenschappen verwierf.

Inmiddels arbeidde hij aan een onderwerp, gekozen uit de Vaderlandsche Geschiedenis, en, hetzelve voltooid zijnde, onderwierp hij 't vóór de uitgave aan de beoordeeling van het Koninklijk Nederlandsch Instituut van Wetenschappen, Letteren en schoone Kunsten; diens tweede klasse spoorde hem,

[p. 94]

onder toezending van een verëerend getuigschrift, tot de uitgave aan; daardoor bemoedigd, gaf hij dan ook in 1827, zijne Hulde aan de Ruiter in het licht, een werk, met algemeen genoegen en gunstig ontvangen, en getuigende van zijne warme liefde voor Vaderlandsche letteren en geschiedenis; gelijk hij dan ook in het volgend jaar (1829) zich tot Lid der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde benoemd zag.

De beoefening nu zijner geliefkoosde studiën, verhinderden hem intusschen evenmin als de waarneming van zijne beroepsbezigheden, om ook op andere wijze nuttig te zijn, maar stond hij daarbij, de stad zijner inwoning, jaren lang, en wel tot in 1828 als Lid van den Stedelijken Raad en Lid van den Militie-raad, ten dienste, ja wist tijd te vinden ook die betrekkingen naauwgezet, ijverig en met eere te vervullen, zooals hij vroeger in den jare 1815, bij den toenmaals gevoerden waren vrijheids-strijd, zijne pligten als Luitenant bij het corps Kavallerie der Haagsche Schutterij had volbragt, en mede, krachtens Z.M. besluit van d. 11 Nov. 1817 was vereerd geworden met den gedenkpenning voor degenen, die op d. 17 Nov. 1813 de herleving der Nederlandsche vrijheid gewapenderhand hebben helpen bevorderen.

Had Brand zich alzoo in dit achttienjarig tijdperk van zijn maatschappelijk leven en bedrijf doen kennen, dan zal het niemand bevreemden, dat hij weldra tot bedieningen bij de Regterlijke magt werd geroepen, en, zal ik hier niet behoeven te vermelden, wat algemeen bekend is, dat hij in 1828 als Officier bij de voormalige Regtbank van eersten aanleg te Leiden optrad, in 1833 tot Raadsheer in het voormalig Hoog Geregtshof werd benoemd, daarna als zoodanig bij 't Provinciaal Geregtshof in Holland, werkzaam was, bij de splitsing van dat gewest in het Provinciaal Geregtshof in Zuid-Holland (1842) als Raadsheer verbleef, tot Vice-President (1839), en eindelijk (Mei 1844) tot President daarin, werd bevorderd. De vervulling van alle deze dikwerf moeijelijke betrekkingen namen zijnen meesten en besten tijd weg; hij vervulde die toch met grooten ijver,

[p. 95]

kracht en lust en onverdeeld; hij vervulde ze met ernst, scherpzinnigheid, vastheid van karakter, onkreukbare trouw en eerlijkheid (de Ridderorde van den Nederlandschen Leeuw hem in 1831 geschonken, was waarlijk door hem verdiend); krachten en gezondheid spaarde hij niet bij zijne dikwerf zware taak, en dit legde dan ook de zaden der ongesteldheid, welke hem, na veel lijdens, tot droefheid van die hein, wèl kenden, ten grave sleepte.

Mr. P. Buyskes.