Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1849

[p. 106]

Levensberigt van Wopko Cnoop Koopmans.

De vorige hooggeëerde Voorzitter onzer Maatschappij heeft, bij zijne laatste aanspraak, ter opening van hare jaarlijksche Vergadering gehouden (1847), hare leden te regt in twee klassen onderscheiden, in opzettelijke beoefenaars der nederlandsche letterkunde, en in geleerden, die meer zijdelings den bloei van dezelve bevorderen. Tot deze laatste behoorde ook Wopko Cnoop Koopmans, in leven Hoogleeraar aan het Seminarium der Algemeene Doopsgezinde Societeit te Amsterdam. Hij was een Theoloog, en had zich tot de taak zijns levens gesteld, dien veelbeteekenenden naam eenmaal niet geheel onwaardig te dragen; maar hij zette naar het voorbeeld van een' Clarisse, de grenzen zijner Wetenschap zóó ver uit, dat hij al wat tot ware humaniteit behoort, daarin opnam, en onder andere ook de studie der taal in 't algemeen, met name der taal en letterkunde van zijn Vaderland er in besloot. De grondige philologische studiën, waardoor hij, onder het geleide van mannen als Hamaker en van Lennep, zich tot zijn eigenlijk vak had voorbereid, bragten hem van zelf tot de gezette beoefening der oud-nederlandsche letterkunde, terwijl zijne friesche afstamming van vaders- en moederszijde, zijn vroegtijdig en langdurig jaarlijksch verblijf in 't hart van het friesche dorpsleven, gepaard aan eigen lust hem eene, zelfs in Friesland niet gewone, kennis verschaften van de oude en hedendaagsche taal, zeden en gewoonten en het karakter van de bewoners dier provincie. Reeds dit wettigde zijne benoe-

[p. 107]

ming tot lid van onze Maatschappij in den jare 1828. Hij heeft hare gedenkschriften wel niet met bijdragen van zijne hand verrijkt, maar hij toonde onder andere in eene uitvoerige beoordeeling van het werkje, door Dr. J.H. Halbertsma uitgegeven onder den titel: Letterkundige Naoogst (Gids 1841, N^o. 10, 11 en 12), dat hij onder de geleerde kenners van het nederduitsch verdiende geteld te worden.

Dergelijke taalstudiën en letterkundige spelingen op vaderlandschen en op vreemden grond, waren echter enkel uitstappen, wel niet buiten zijn eigenlijk gebied, maar naar meer afgelegene plaatsen van hetzelve, waarvan de Theologie het middelpunt bleef uitmaken. Tot deze wetenschap, door hem als de koningin van alle vereerd, had hij zich den toegang gebaand langs den weg der strenge philologie en historische kritiek, gelijk hij in zijne voortreffelijke redevoering, gehouden (8 October 1828) bij de aanvaarding van het Hoogleeraars-ambt: de Theologiae disciplina, prorsus litteraria, overtuigend bewees. Dat kan mede blijken uit zijne disputatio historico-critica de Sardanapalo, die hij in negentienjarigen leeftijd, onder voorzitting van den Hoogleeraar van Lennep, aan het Athenëum te Amsterdam, openlijk verdedigde, waardoor hij zijnen naam voor altoos op eene eervolle wijze hechtte aan het duister vraagstuk omtrent den genoemden Assyrischen Koning in de oude geschiedenis. Dezelfde grondigheid en uitgebreidheid van kennis, verbonden met scherpte van kritiek, welke dit proefschrift van zijn jeugdigen leeftijd, zelfs in 't oog van ervaren binnen- en buitenlandsche philologen, zoo gunstig onderscheidde, kenmerkte, alleen in hooger mate, ook zijne latere theologische studiën. Hij begon en volbragt dezelve onder het geleide van zijnen voortreffelijken vader en voorganger en van den beroemden van Hengel, destijds nog aan het Amsterdamsch Athenëum verbonden. Maar Koopmans gevoelde, dat hij, na het volbrengen van zijne studiën, nog maar op den drempel van het heiligdom zijner wetenschap stond, en dat er voor den Theoloog aan geen rusten te denken

[p. 108]

valt. Bezield met brandenden ijver, om de Theologie in hare uitgebreidheid en diepte, niet alleen te kennen, maar haar als eene practische wetenschap op zich zelven en zijn leven toe te passen, bleef hij steeds gelijken tred houden met hare verbazende vorderingen in zijnen leeftijd, zonder zich te laten wegslepen door de stoute en helaas! maar al te dikwijls onbesuisde vaart van sommige harer hedendaagsche beoefenaars, en zonder de kalmte en bezadigdheid te verliezen, om de veelvuldige en telkens afwisselende verschijnselen op haar gebied naar eisch te beoordeelen en ten zijnen nutte aan te wenden. Dat bewezen zijne lessen die in den waren zin des woords ‘hooger onderwijs’ mogten heeten en die zoo geschikt waren, zijne toehoorders in den zeer wijden kring der Theologie rond te leiden en hen op de hoogte dier wetenschap te brengen; dat bewees geheel zijn leven.

Schaarsch zijn helaas! de geschriften, in druk uitgegaan, die de regtmatigheid van deze lofspraak kunnen staven; alleen het uitvoerig opstel over het kleine geleerde werkje van wijlen den beroemden Deenschen Bisschop Munter: Der Stern der Weisen (Godgel. Bijdragen 1828) kan eenigzins tot eene blijvende proeve verstrekken, hoezeer hij, reeds voor meer dan twintig jaren, op het gebied der Theologie t'huis was. Dat er niet meer, althans niet meer bekende, proeven van zijne ongemeene gaven en groote geleerdheid in druk voorhanden zijn, zal niemand meer betreuren, dan die hem gekend heeft en in staat geweest is te beoordeelen wat hij zou hebben kunnen leveren ter verrijking der Wetenschap; maar niemand zal ook meer gereed zijn de reden hiervan te zoeken in de hooge eischen, welke de afgestorvene deed aan den beoefenaar der Theologie, die het onderneemt hare grenzen in den tegenwoordigen tijd naar waarheid uit te zetten; hij zal die reden vinden in kleinen dunk van zichzelven en in onvoldaanheid met eigen werk, bij een vruchteloos streven naar iets, dat eenigzins een κτημα ες αει verdient te heeten. Doch hoewel geen tal van geleerde geschriften zijne verdiensten na zijnen

[p. 109]

dood vermeldt: zijne leerlingen die in zijnen geest zijn ingedrongen, zullen hem in dankbare gedachtenis houden, en door getrouwe en ijverige werkzaamheid voor de Wetenschap, in de dienst van het Christendom, bewijzen, dat zij het voorregt blijven waarderen van door hem gevormd en opgeleid te zijn tot de allerheiligste bediening. 't Is hem vergund geweest, de vruchten van zijn geleerd onderwijs te zien in den wetenschappelijken arbeid van enkelen hunner, en ware hij langer gespaard gebleven: bij zou aan de diepe en heldere navorschingen van anderen op 't gebied der Christelijke Wetenschap het bemoedigend geloof hebben ontleend en het op zijnen doodsweg hebben meegenomen, dat God zijn werk, in de vreeze van Hem volbragt, met Zijnen zegen bekroont.

Koopmans was geboren te Amsterdam den 23^sten September 1800, en overleed er den 4^den Maart dezes jaars (1849).

Uitvoeriger berigten omtrent hem zijn vervat in het ‘Iets ter gedachtenis van Wopko Cnoop Koopmans, door mij medegedeeld aan den Redacteur van de Algemeene Konst- en Letterbode’ (1849, N^o. 30, 31 en 32.).

S. Muller.