Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1848

[Levensbericht van Pieter Verkade]

10. Gelijk van Harderwijk na weinige dagen in de eeuwige ruste gevolgd werd door zijne gade, zoo stierf, niet minder treffend, op den tweeden Januarij jongstleden, onze muntkenner, Pieter Verkade, sedert 1834 ons medelid, - nadat hij slechts twee dagen vroeger de trouwe levensgezellin had verloren, met welke hij tweeenvijftig jaren lang in een' gelukkigen echt verbonden geweest was.

Hij werd in tet jaar 1767 te Nootdorp geboren; verkreeg in 1789, op voorspraak van den Advokaat Woordhouder te Rotterdam, op wiens kantoor hij, na het vroegtijdig verlies zijner ouders, zijne opleiding ontvangen had, eene bediening als Klerk ter Secretarie te dier stede; werd, na de omwenteling van 1795, bevorderd tot Se-

[p. 50]

cretaris der Stad Vlaardingen; verwisselde tijdens de Fransche Overheersching deze betrekking met den post van Notaris in dezelfde stad; was tevens Burgemeester der Gemeente Zouteveen en Vlaardingerambacht; en bekleedde deze verschillende betrekkingen met den meesten ijver en trouw, en in het genot der achting van zijne medeburgers, tot op zijn afsterven, 't welk, schoon in een' ouderdom van bijna eenentachtig jaren, nog onverwachts plaats vond.

Schoon niet voor de beoefening van Geschiedenis of Letteren opgeleid, deelde hij reeds vroeg, met velen onder onze Landgenooten, in de zucht, om vaderlandsche of vreemde gedenkpenningen en munten te verzamelen. Hij deed zulks aanvankelijk slechts ter zijner verpoozing, en dus zonder eenig bepaald wetenschappelijk doel. Door zijne maatschappelijke betrekkingen echter, meer dan anderen in de gelegenheid, om vooral meer of min zeldzame Nederlandsche muntsoorten magtig te worden, nam zijne verzameling in dit opzigt al meer en meer, gelijk in uitgebreidheid, zoo ook in belangrijkheid toe. Zoo trok zij dan ook de aandacht van anderen tot zich, en daaronder van zulken, die hem aanspoorden, om van zijnen bijeengebragten schat partij te trekken in het belang der wetenschap, door bepaaldelijk eene zoo veel mogelijk volledige verzameling der munten, sedert de grondlegging van ons Gemeenebest in de verschillende Nederlandsche Gewesten en Steden geslagen, bijeen te brengen, die af te beelden en door den druk gemeen te maken. Het was deze, nog door niemand beproefde, belangrijke, maar niet minder hoogst moeijelijke arbeid, welken Verkade nu met ijver op zich nam. Zijne eigene verzameling leverde hem natuurlijk in de eerste plaats hiertoe de bouwstoffen, en zij was ook rijk genoeg om, bij de Provinciale en Stedelijke indeeling, welke hij volgde, in tamelijke volledigheid, hem althans eene schets van zijn geheele plan te doen overzien. Zoo begon hij met de beschrijving en eerlang ook met de afbeelding der stukken in zijn bezit; waaraan vervolgens sommige aanzienlijke verzamelingen in zijne nabijheid, vooral het Koninklijk Penning-Kabinet te 's Hage, die van den Heer van Dam te Rotterdam, Smidt van Gelder te Zaandam, en andere hare bijdragen toevoegden.

Doch hierbij ging het hem, gelijk het bij elke wetenschappelijke

[p. 51]

nasporing gaat; hoe meer hij vond, des te meer raakte hij ook op het spoor van het hem nog ontbrekende. Het raadplegen der oude Muntbeeldenaars, Provinciale of Stedelijke Ordonnantiën en Muntplaccaten enz. kwam hem zeker hierin veel te stade. Doch deze bronnen helpen meestal slechts voor eene bepaalde plaats en alleen voor het vroegere tijdvak. Het blijkt daaruit ook niet steeds, welke stukken slechts ontworpen, en welke integendeel werkelijk geslagen en uitgegeven geweest zijn. In allen gevalle de stukken zelf te zien, en die naar het oorspronkelijke te beschrijven en af te beelden, moest wel het doel van zijn streven uitmaken. Het is hierop dan ook, dat Verkade met onvermoeiden ijver zich toelegde. Nadat hij eenmaal den grondslag voor zijne beschrijving en afbeelding aller Nederlandsche Munten gelegd had, reisde hij daarmede schier geheel het Koningrijk door, in elk gewest en in elke plaats de grootere of kleinere muntverzamelingen doorzoekende, wier bestaan slechts ter zijner kennis gekomen was, ten einde telkens te beschrijven en later te doen afbeelden die stukken, welke aan zijne verzameling nog ontbraken. Hoe aangenaam was het hem, bij het eene en andere steeds de meeste voorkomendheid en bereidwilligheid der verschillende Verzamelaars te mogen ondervinden! Zoo kwam Verkade's Muntboek tot stand, waarvan de eerste Afdeeling, onder den titel: Muntboek bevattende de namen en afbeeldingen van Munten, geslagen in de zeven voormalige Vereenigde Nederlandsche Provinciën, sedert den vrede van Gent tot op onzen tijd; door P. Verkade te Vlaardingen. Eerste Aflevering, Munten der Provintie Gelderland; in 1831 te Delft, bij de Erven Adr. Sterck, in groot 4^o formaat verscheenen is, en waarop tot in 1838 nog elf Afleveringen, de verschillende overige Gewesten betreffende, gevolgd zijn. Zij bevatten vrij goede, hoewel niet in keurigheid uitmuntende, afbeeldingen van alle Munten, sedert de Gentsche Pacificatie tot op onzen tijd toe, in de Vereenigde Nederlanden geslagen, met eene daarbij gevoegde zeer korte verklaring.

Het spreekt wel van zelf, dat, hoe groot ook de ijver en zorg waren, door Verkade aangewend, om zijne verzameling geheel volledig te maken, evenwel telkens, na de uitgave der munten van

[p. 52]

ieder gewest, munten of varieteiten zich voordeden, die tot nog toe hem geheel onbekend gebleven waren. Hoe verheugde hem telkens zulk eene nieuwe ontdekking! Wat had hij niet over, om, waar hij zulke op het spoor was, die magtig te worden! Met de bijeenverzameling, de beschrijving en afbeelding ook dezer nasprokkelingen hield hij, als een toevoegsel tot zijn werk, zich bezig. Vooral echter beoogde hij eene eigenlijke Munt-geschiedenis onzer Republiek, waarin namelijk de oorsprong, de benaming en lotgevallen van iedere muntsoort in vele bijzonderheden zou worden uiteengezet. Eerst hiermede zou hij zijnen arbeid voltooid achten. Gelukkig! het werk, daaraan te besteden, mogt de grijsaart voleindigen. Zelfs zag hij er reeds eenige bladen van afgedrukt. Maar de geheele voltooijing van den druk zijns arbeids, vooral de bewerking der platen, welke hij tot na den afdruk had uitgesteld, beleefde hij niet. Daar hij echter zijn werk voor eigene rekening uitgaf, verheugt het ons, met allen die de Nederlandsche Munt- en Penningkunde liefhebben, dat zijne achtergelaten betrekkingen na deze zijne taak zullen op zich nemen, en alzoo een werk voltooijen, waardoor Verkade, ook bij het nageslacht, zich verdienstelijk zal gemaakt hebben.

De Heeren J. de Vries Jz. en J.F.G. Meijer, gene in de Letteroefeningen 1848 N^o 3, deze in de Algem. Konst- en Letterbode 1848 N^o 18, hebben ons Verkade reeds in zijne waarde doen kennen.