Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1848

[p. 33]

[Levensbericht van Jacobus van Wijk Roelands Zoon]

5. Jacobus van Wijk Roelands Zoon, sints 1835 Lid onzer Maatschappij en op den 25 September 1847 als Kostschoolhouder te Kampen overleden, verdient, zoo iemand, eene eervolle vermelding.

Te Woerden op den 28 Januarij 1781 geboren, werd hij opgeleid voor eenen stand, van welken hij geen' luister ontleende, maar dien hij zelf vereerd en verhoogd heeft. Reeds op dertienjarigen leeftijd werd hij ondermeester op de Stadsschool te Oudewater, maar had het geluk, op zijn vijftiende jaar onder de Kweekelingen te worden aangenomen der toen juist door het Amsterdamsche Departement der Maatschappij tot Nut van het Algemeen opgerigte Kweekschool voor Onderwijzers. Hier vooral legde hij de grondslagen voor hetgeen hij later geworden is. Eerlang werd hij ook hier ondermeester, en kort daarop als Hoofdonderwijzer geplaatst bij eene door het genoemde Departement ingerigte School voor Jongelingen. In 1809 werd hij, op verzoek der Amsterdamsche Vrijmetselaars-loges stichter van het eerste Instituut voor Blinden. De meerdere uitbreiding echter, welke dit Instituut verkreeg, noopte hem zich uitsluitend weder tot zijne eigene school te bepalen. Doch, ziet, in het ongelukkig tijdsgewrigt, dat nu volgde, werd het Departement door gebrek aan fondsen genoodzaakt, deze school te vernietigen, en van Wijk, sedert 1800 met Amelia Godefrida Brunner gehuwd, geraakte met zijn gezin zonder bestaan. Nu nam hij een tijd lang in zijne vaderstad, als Voorlezer, de kerkedienst waar, werd kort daarop huisonderwijzer bij eene aanzienlijke familie, en liet zich, na de herstelling des vaderlands, door den Kapitein ter Zee H.M. Dibbetz, overhalen, om, als Gouverneur van diens zoon, met hem eene reize naar de Middellandsche Zee te ondernemen. Met de Kenau Hasselaar verliet hij in het najaar van 1814 het Vaderland, bezocht de voornaamste Spaansche en Italiaansche zeehavens, nam aan boord ook den post van Godsdienst-Leeraar waar, en keerde in 1816 behouden terug; niet zonder indrukken met zich te brengen, die op zijne latere zucht voor aardrijkskundige studiën van invloed gebleven zijn.

Zijne oorspronkelijke bestemming echter verloor hij niet uit het

[p. 34]

oog. Reeds een jaar na zijne terugkomst, stond hij het moeijelijke examen door, waarmede hij den eersten onderwijzers-rang zich met eere verwierf; werd in 1817 kostschoolhouder te Hattem, en in 1828 te Kampen, waar hij de twintig laatste jaren zijnes levens, in onvermoeide werkzaamheid en tot uitgebreid nut, ook voor de wetenschap, doorbragt.

Aan zijne roeping getrouw, heeft van Wijk vooral aan het school-onderwijs, door eene menigte van geschriften, groote diensten bewezen. Maar niet minder groot was zijne lust inzonderheid voor aardrijkskundige studie. Zijn Algemeen Aardrijkskundig Woordenboek (Dordrecht 1821-1826. 7 Deelen 8^o), gevolgd door een Supplement, in 4 deelen (Amsterdam, 1835-1842), zijne met aanm. en bijv. voorziene overbrenging van Vollrath Hoffmann's Aarde, en hare bewoners 3 dn. (Amst. 1835-1839) en zijne, in gemeenschap met Dr. R.G. Bennet geschrevene, en in 1828 bij het Provinciaal Utrechtsche Genootschap bekroonde Verhandeling over de Nederlandsche Ontdekkingen, waren daarvan belangrijke uitvloeisels.

Ook als mensch en bijzonder als opvoeder blijft van Wijk in gezegend aandenken bij velen. Hij zelf vond hier, ook in grievend leed, zijne opvoeding voor eene betere wereld. Vooral bij den dood van zijn uitmuntenden Zoon, R. van Wijk Jz., Rector van het Gymnasium te Kampen, werd zijn hart van een gereten. Zijne verdiensten werden, behalve door onze, ook door andere Maatschappijen erkend, en in 1842 benoemde Z.M. hem tot Broeder der Orde van den Nederl. Leeuw.

Reeds heeft De Tijd (VI. Deel bl. 340 vv.) ook door het plaatzen zijner fraaije afbeelding, zijne verdiensten gehuldigd; terwijl, naar ons daar wordt gemeld, de neef des overledene, de Heer R. van Wijk Az., Boekhandelaar te Zwartsluis, zich heeft voorgenomen, zulks nader en meer uitvoerig te doen.