Medicina, boek van medicinen

Van bloet te spuwene

Emoptoica passio. dats dat .1. mensche spuwet bloet dwelke comt in meneger manieren. Men slaet so den mensce dat hi bloet spuwet. Of hi roept so lude dattie adren ontdoen. Of bi veruulten van humoren bi welker vortecheit die adren ontdoen ende bi coutheiden. Ende si ontdoen bi hitten ende dor wies porossen dat siin der nauwe gaatkene so swetet dbloet. Ende onderwilen bi veruulten van humoren die onderwilen strecken so sere die adren dat si moeten scoren. & dan loepter dbloet vte. Ende onderwilen so siin die humoren so scarp dat si die adre ontdoen. Ende coutheit ontdoet die adren met datse tcoude so zere dwin\get,

[p. 89]

maer dat nes niet sonder in den nese ende jnt fondament alse spenen ¶ Hier so kent elc sonderlinge. Comet bi veruulten van bloede dwelke sweet dore die nauwe gaetkine & dat kent bi dat claer es ende puer root. & daer af so en comt niet al te vele & en quetst niet zere den zieken. & sijn adem die es warm. Ende onderwilen so comes vele bi der vorseider veruultheit dan so hebben si danschiin root. die ogen geswollen. die adren veruult ¶ Comet van scarpen humoren dats alst dbloet heet es & swart. of groenachtech entie zieke dorst heeft. of dbloet es etterachtech ¶ Ende es te wetene dat dbloet comt van vele steden. onderwilen van den tantulesche of vter caken. of vter kelen of vter longere. of vter crayen. of vter monde vander magen of vter bodeme of vter leueren. of vter melten. of vten adren daer die orine dore gaet vander leueren toter nieren die in latine heeten vene kilis ¶ Aldus so kent elke stede bi hare. Alst comt vten tanden of vten tantulesche. dats datmen wrijft of bijt. of dat hi siin tantuleesch suget ¶ Alst comt vten caken. dat kent bi dat hem die caken sweren. ende het comt vte sonder hoesten ¶ Alst comt vter kelen. so comet met hoestene & het es waterachtech ¶ Alst daelt vten herssenen. dan tintelt hem die huuf ende tpalage. dat es trooest van den monde ¶ Alst comt vten nese dats gerne snachts ¶ Alst comt vter borst. dat comt vut met hoestene & met zeerheit in die slinker side vander borst ¶ Als comt vander

[p. 90]

longeren dan es dbloet bleec ende scumet gerne Ende hi heeft wee onderwilen in die slinker borst. & onderwilen in die rechtere. Van den. welken ypocras seit welc tijt, so die mensche spuwet scumech bloet dat comt van der longeren ¶ Alst comt van dyafragma dat die craye heet. dan comet met hoestene & hem dunct dat hi wert gebonden met enen bande omtrent sine cortte rebben. & dat met zeerheit ¶ Alst comt vander magen. so comet met keerne. & het deert hem omtrent die .7. rebbe. Ende alst comt vten. bodeme van der magen. so comet met keerne. maer dbloet es swart & onderwilen groenachtech & Alst comt vander leueren. so comet met rootheiden van den ansichte. & met zeerheiden in die rechter zide. & het sciet hem onderwilen ten rechten nese gaten vte. ¶ Alst comt vander melten dat doet hem wee ane die slinker zide. ende het sciet hem onderwilen ten slinken nese gate vte. ende dbloet es geuarwt swartachtech & siin ogen siin geluachtech ¶ Als comt vten adren die heten kilis. dan heeft men wee in den rugge. Ende es te wetene dat dbloet comt vten herssenen dat onderwilen druppet optie longere. & onderwilen indie mage. Ende daerna so stekensijt vte ende scijnt als oft quame van rechts vander longen. of vander magen. Ende en doet met waerbi gijt moget bescedelijc kennen. want als comt vander longeren & niet van den herssenen so steket dan nature vut met hoestene ¶ Ende comet vander magen bi scoude van den herssenen dan so stinket dbloet & es vortech. ¶ Ende enege lieden siin dient comt vten monde. ende dats bi dat si hebben gedronken lieken & sine

[p. 91]

werdene niet geware. sonder dat si geuoelen dat sachte was dat si dronken. dewelke die hem vesten an die kele. & aldus comet dbloet vte ¶ Hier begint die raet der curen & elc sonderlinge. Alst comt van den herssenen of van de caken of vander kelen. so stelt den zieken bussen met scarpen in den hals of bloet laetten onder die tonge. of ter hooft adren in den arm ¶ Alst comt vten tantulesche dan geneset met pulvere van alune of dies gelike die macht hebben tantvleesch met te bedwingene ¶ Comet vander longere so doetem laten ter middeladren in welken arm dat ghi wilt ¶ Comet vten monde vander magen of vten bodeme. so stellet tusscen die scoudren venteusen. Comet vander leueren. so doetem laten ter leuere adren. Comet vander melten. doetem laten optie slinker hant tusscen den cleinen vinger enten fikkere Ende stelt hem bussen met scarpene optie melte ¶ Comet van kilis so doet laten onder den enckel binnens voets. ¶ Comet yemene bi dat hi was gewone te bloedene ten nese. & hi daer nemmer en bloedt. of bi spenen die verdroget siin. so pinne v dat si daer weder bloeden. Ende bi vortegen humoren, so gef hem drinken dit suuerende siroop ¶ Rp dragant. gomme van arabien. prunorum van damas. quator. semina frigidorum ana. partes equales fiat de cobe in qua colatura colature addatur cassia fistula. addatur mannen tamarindus. mirabolanorum. ana .o .2. reubarbe. .o .1. fiat cyrupus. hier af so drinke nuchtens & nauens .3. lepel vol met also vele wegebreden waters & comet van

[p. 92]

ongetemperden humoren. so gef hem drinken dit cyroop. alsoet es vorseit vanden andren Rp violetten. prumen. nenuphar. berberis. cassia fistula. tamarindus. [ci]. ana .o .1. reberbe quantum. satis. fiat inde cyrupus ¶ Comet van den herssenen of vander caken. so doet zieden in lood watere gallen. wortel. van confilien. rosebladren. dit gargarjzere menechwerf des dages. Gef hem daerna dies anderdages pillen te houdene onder die tonge. Rp mummie. gummi arabici adusti conficeantur cum rubea. &. fiat inde pillis sub linguis ¶ Noch doet dese pillen maken of ghi wilt si siin oec goet alse die vorseide siin. Rp. atanasia. fiat puluis. dese pillen siin goet oec jegen dbloet dat comt vander longeren. Nemt mummia. bloet van draken wegebrede saet van elken euen vele. dit puluere wel cleine & sichtet & tempert met wegebrede sape daer in gesmolten si dragant. hieraf maect pillen alse dade stenen. dese houde onder sine tonge al stille so lange dat si smelten te nieute. ¶ Verstaet dese leringe het gesciet menechwerf al geeft men hem dese pillen dat si nochtan niet en laten haer bloeden. ende dat si alst dbloet comt vander longeren. want dese dwingende pillen. ende doen te meer hoesten. waerbi het es geordineert bi den meesters van medicinen dat mense hem geue drinken getempert met watere daerin gesoden si dragant & gomme van arabien dit sal den zieken veruersscen ende beletten thoestene. ¶ Maect hem plaesteren hier af

[p. 93]

diemen legge optie zere steden. dat doet stelpen dbloet. Nemt puluer van verbernden achacien. verbernt vilt. haer van hasen. verbernt puluer van mummien. van bolen van armenien. wortel van confilien. dit minget met .1. luttel aysiins & .1. goet deels wits van den eye. dit legt optie zere stede. Ende wanen dbloet comt so legget daer op. dit saelt stremmen ¶ Comet vander leueren dbloet of vander magen of vander milten. of van kilis. so gef hem drinken atanasia getempert met sape van wegebreden. Jtem de steen die men in latine heet lapis ematites gepuluert ende getempert met sape van wegebreden es oec goet den zieken ¶ Comet van lieken. so maect .1. rooc van leuende sulphere. entie ontfaet ontplokens monts in die kele. Aysiin gesparset op bernde colen die doome es goet ontfaen in die kele. Ende daerna drinken aysiin geminct met soute. dus sal hi gelosen dbloet beide bouen & beneden. ¶ Dit onthout eist dat comt vander magen of vten darmen. die en mach niet lenge leuen omme die grote verspelinge diere in es.

Empima. dats dat die mensche spuwet etter welke ziecheit comt in meniger manieren. alse bi vele drinkene. bi vele manieren van reumen. bi periplimonien. bi pleuresiin. bi bloet spuwen. Ende het comt alse die humoren van opwert vallen in die longere. de welke wert gequetst van welker quetsingen comt etter. dat nature

[p. 94]

van hare stect met hoestene. want tfoetsel. dat der longeren es gesent bi naturen dat verkeert al in ettere. Ende dus so eist geseit empicus. dats etter spuwen. periplimonici ende pleuresi spuwen etter nochtan en siin si niet empicus. dats die ziecheit hebbende. want alse die apostemen comen te ettere & daerna breken. so comt die macht van der vutstekender naturen diet stect van hare ende aldus genesen si van den apostemen sonder te wordene empicus. Want die empicus es die spuwet stinkende etter met hoestene. ende wart dat hi speuwe in .1. vat met sconen borne. het soude sinken te bodeme dat betekent die longere vortech. of leide ment op .1. bernende cole het soude stinken ¶ Die adem stinct van empicus & hi wert mager van lichamen & van halse & hi mach qualike verademen. & haer anschijn dat wert menechwerf tepuut. & haer putten van den ogen vol swillingen. & onderwilen so hebben si cortse & onderwilen niet. Die cortse mach men kennen bi harer hitten diesi hebben in haer palmen vander hant & in haer planten van den voeten & bi andren cortseliken tekenen. Waerbi men es sculdech te kennen die stede van den gequetsten lede daer detter vte comt. datmer toemach doen enege bate ten orbore vanden zieken ¶ Die stede daer die ziecheit in es die es herde zeer. & dats onderwilen in die rechter zide. ende onderwilen in die luchter zide. of in die middewert diere borst. Ende onderwilen in die rechter scoudere & onderwilen in die slinkere. & dats te verstane daer die vergaderinge es van den etter. ende dat geuoelt men best int hoesten & jnt raexemen ¶ Int ierste es men sculdech te seg\gene

[p. 95]

den zieken waeraf dat menne wachten sal. & wat hi eten sal of drinken. Eist dat hi heeft cortse. hi ete amandel melc met sukere. of met peniden. pureye van witten erweten. gekerelde melc gesoden metten brode. wellinge van applen. latuwe. porceleine metten aysine gebraden apple. Ende metten voetsele dat v vorleert es jnt capittel van pleuresiin of van periplimonia. Ende en heeft hi genen corts. so ete gesoden kiekenen. hoendren. leeuwerken. & sonderlinge alle cleine vogelen met gespletenen voeten. entie niet en nemen haer voetsel in die wase. Ende ete cleine vische wel gescelt vut soeten watere & drinken wijn wel getempert met tyseinen. ¶ Ende comet toe bi dat die reume es geuallen optie borst. so doeter toe die cure die ic hebbe vorscreuen daer af ¶ Nemt rubea trosiscata die tempert met .4. scr. puluer van mirre. Ende geeft hem drinken tgewichte van .3. scr. mente. entie puluere in .1. mortier getempert met tyseinen. of geeft hem supen morue eyeren. dit es goet ¶ Dit es precioes daer iegen. Nemt spica nardi. cassia lignee. mirre. lanc peper. van elken .3. o. dit doet zieden in .10. lb. wijns in enen nuwen erdenen pot. wel gestopt met leeme of met deege so dattie wasem niewer vut en mach. alst heeft .1. stuc gesoden so doet vanden viere entie zieke houder ouer sinen mont. ende ontfae dien wasem dore de pipe van enen trechtere dit diet .2. werf of .3. die weke. Desen wijn so ziet dore .1. cleet & gef den zieken drinken tgewichte van .1 .o. getempert met tyseinen Ende maect pillen van storache calaminale

[p. 96]

welke gi walct tusscen uwe handen sonder andre substancie. hieraf so geeft hem .8. of .9. 2. werf in die weke. dits zere goet & orborlijc. Ende geeft hem dyairis. dyaprunis. dyapenidion eist dat hi cortst. Maer en cortst hi niet. so geef hem drinken dyapatassion. dya trionpimpenon. dit tempert met tyseinen daer in gesoden si op dat hi cortst die .4. coude saden. Ende en cortst hi niet so gef hem tyseine daerin gesoden si persiin saet apie saet. sparagi. brusci. Of tempert hier met altoes goeden wijn ¶ Ende legt optie zere stede dus gedane plaestere. stote dille & siedse in wine & legse optie onsachte stede. Of centaurea gesoden in olie van oliuen met mastike. of in olyen van bayen. dese plaestere vernuwet dicken