Een bundeltje lyrische gedichten

[p. 3]

[Een woord vooraf]

Karel van de Woestijne werd geboren te Gent, den 10^en Maart 1878, uit een welgestelde burgerfamilie.

Zeer jong bleek hij een afgetrokken natuur te zijn, uiterst ontvankelijk voor zintuigelijke indrukken en rijkelijk bedeeld met een zeldzaam ontwikkeld innerlijk leven, dat hij zelf op meer gevorderden leeftijd een ‘atmosferische’ wijze van beleven heeft genoemd. Hij gevoelde niemendal voor de koperzaak, waartoe zijn ouders hem bestemden, en verkoos met zijn boeken en teedere gedachtengangen in de schemerige kamers van het ‘vaderhuis’ schuil te gaan. Omstreeks zijn achtste jaar bloeide de ietwat kunstmatig gekweekte bloem van de poëzie in hem open en werd hij door een superieuren aandrang tot het maken van verzen aangezet; een innerlijke noodzakelijkheid dwong hem namelijk de volheid van zijn gemoedsleven vooral in den gebonden en muzikalen vorm van het vers uit te zeggen. Deze eerste poëtische oefeningen, - oefeningen bij wijze van spreken, want de dichtkunst was voor Karel van de Woestijne van meet af aan heilige ernst, - bleven evenwel onvolgroeide doch zeer persoonlijke pogingen. Maar de verheven drang was nu eenmaal losgekomen en zou hem niet meer verlaten. Hij zou zelfs op een bijzondere wijze bevrucht worden door het reeds aangestipt egocentrische karakter van deze zeldzame jongelingsziel en de uitgesproken weemoedige en moede geaardheid van haar wezen, geaardheid die met het rijpen der jaren nog meer de bovenhand zou krijgen.

Het eerste gedicht, dat Karel van de Woestijne waarlijk als gedicht beleefde, ontstond op den eersten verjaardag van den dood van zijn vader. De kleine Karel was toen ongeveer dertien jaar oud en deze eersteling in de eigenlijke beteekenis van het woord zou enkele jaren later in het welbekende Wijding aan mijn Vader vasten vorm aannemen. Twee gebeurtenissen, waarmee in dit verband voor de literaire vorming van den reeds meer gevorderden dichter dient rekening te worden gehouden, zijn vooreerst de hartstochtelijke kennismaking met de poëzie der Fransche symbolisten en met die van Willem Kloos en

[p. 4]

vervolgens de eerste medewerking aan het nieuwe tijdschrift Van Nu en Straks, in 1896.

Het Vader-Huis, de eerste bundel van Karel van de Woestijne, verscheen in 1903 en was een mooie openbaring. Hierin was iemand aan het woord gekomen, die op zulke stemmige en betooverende wijze het intiem persoonlijke en eigene van de ziel vermocht mede te deelen, dat deze doorgaans symbolische gemoedsbelijdenis dadelijk als zuivere kunst, als kunst van het zuiverste gehalte, werd aangevoeld en begroet. In De Boom-Gaard der Vogelen en der Vruchten (1905) ging de dichter verder met de zinnebeeldige autobiographie van zijn gevoelsleven uit te werken. Met De Gulden Schaduw (1910) besloot hij, wat men als de eerste phase van zijn lyrische poëzie kan beschouwen. Uit deze eerste drie bundels van zijn lyrische productie treedt onze groote dichter naar voren als een tegenstrijdige natuur, waarvan de uitersten getuigen, aan den eenen kant van een moede zinnelijkheid, en aan den anderen van een dringende geestelijke behoefte om uit de aardschheid van deze zinnelijkheid op te stijgen.

In 1920 zag het eerste deel van een trilogie het licht, waarmee Karel van de Woestijne den eersten steen van zijn tweede lyrische constructie, van zijn tweede dichterlijke phase legde. Met dezen bundel, De Modderen Man, die haast uitsluitend de smartelijke belijdenis vertegenwoordigt van den zinnelijken mensch, zou pas voor goed de strijd aanvangen tusschen de zinnelijke en geestelijke elementen, die elkander in het werk van dezen doormartelden dichter voortdurend bekampen en om de beurt de bovenhand hebben. In God aan Zee (1926), het middengedeelte van het drieluik, komen de spiritueele elementen reeds op het voorplan te staan en, alhoewel toch nog weinig duidelijk uitgedrukt, wordt hierin een sterk bevroeden vastgelegd naar bovenzinnelijke regionen. Het derde deel, Het Berg-Meer (1928), legt het bewijs af van een soms gedeeltelijke, soms volledige mystieke vereeniging of ten minste gemeenzaamheid met God.

Buiten de trilogie, die dus de tweede phase van zijn lyriek weergeeft, mogen de bundeltjes Substrata (1924) en Het Zatte Hart (1926) niet uit het oog worden verloren, waarvan het eerste wellicht de meest vreemde doch daarom niet minder

[p. 5]

zuivere verzen, het tweede voorzeker de meest gedragen en classieke gedichten van Karel van de Woestijne bevat.

Karel van de Woestijne, die op 24 Augustus 1929 te Zwijnaarde bij Gent overleed, is tot op heden onze meest menschelijke lyrische dichter, wiens grootste beteekenis in zijn ontroerende mededeelzaamheid te zoeken is.

De stof voor dit bundeltje lyrische gedichten van Karel van de Woestijne werd derwijze saamgebracht, dat de meest kenschetsende levensmomenten en de hoogtepunten van deze dichtkunst in het licht gesteld worden.

De bedoeling is dus niet de psychische ontwikkeling of de gemoedsgeschiedenis aan te geven en met de noodige bewijsplaatsen te staven, doch alleen de hoofdkenmerken van het gevoels- en geestesleven bij den dichter voldoende relief te geven. Een groepeering volgens de hoofdthemata leek ons een geschikte methode om den dichter aldus in zijn meest begenadigde oogenblikken te leeren kennen en den lezer binnen te leiden in een poëtische wereld, die hij doorgaans niet anders dan bij benadering ondergaat.

M.R.