Biographisch anthologisch en critisch woordenboek der Nederduitsche dichters. Deel 1 ABE-BYN
(1821)–P.G. Witsen Geysbeek–
Auteursrechtvrij[Simon van Beaumont]Beaumont (Simon van) Ga naar voetnoot1, geboren te Dordrecht, in 1574, was een beroemd regtsgeleerde en staatsman. In 1606 werd hij pensionaris van Middelburg, en in 1627 van Rotterdam. In hetzelfde jaar werd hij als afgevaardigde wegens Zeeland ter Algemeene Staatsvergadering, met den raadsheer r. van den honaard, den Amsterdamschen burgemeester a. bicker en g. van boetzelaer, naar het Noorden gezonden om den vrede te bemiddelen tusschen Zweden en Polen Ga naar voetnoot2; in 1633 werd hij met r. huigens aan den keurvorst van Keulen en den hertog van Nieuwburg gezonden, om hen tot het houden van onzijdigheid te bewegen in den oorlog tegen Spanje, en andere gewigtige belangen van dezen Staat te bevorderen Ga naar voetnoot3. Ook werd hij gebruikt om de onlusten, | |
[pagina 234]
| |
in Friesland gerezen, te dempen. In alles leide hij eene groote bekwaamheid en voorzigtigheid aan den dag, en beöefende tusschenbeiden de Latijnsche, Fransche en Nederduitsche poëzy. Behalve de stukjes, die van hem in den Zeeuwschen Nachtegaal gevonden worden, heeft zijn zoon zijne gedichten bijeenverzameld en nog bij zijn' vaders leven, in 1640, uitgegeven onder den titel van Horae Succisivae. Tyt-Snipperingen. Hij overleed, tachtig jaren oud zijnde, in 1654. Deze bekwame staatsman behoort ongetwijfeld onder de verdienstelijkste dichters van zijn' tijd. Hij stond in letterkundige betrekking met cats, hoffer, van baerle, de dochters van visscher en andere fraaije vernuften van dien tijd. Het werkje is uiterst zeldzaam, en wordt op de boekveilingen vrij duur betaald. Wij zullen er eenige stukjes uit mededeelen. Aan jonckvrouw
Anna Roemers, op hare overcomste in
Zeelant.
Ghy heerscher van de zee, Neptun, wilt nu de baren
Doen ligghen stil en vlack, en houden in den band
De winden Noort, Zuyt, West, dat sy het Zeeusche land
Met haren rouwen storm niet vreeslick en vervaren;
Want in een plancken hol komt met ons overvaren
Een kostelick juweel, een onwaerdeerlick pand,
Een Maecht, wiens eer en roem,verspreyt aen elcken kant,
U hooghlijck heeft verplicht haer schip wel te bewaren:
| |
[pagina 235]
| |
Sy sal tot uwer eer doen klincken hare stem,
En met een soet gesangh het danssende geswem
Van u Zee-Nymphen al doen gaen voor onsen steven.
Maer als u wil of macht ontbraeck tot haer gheluck,
Soo sal sy bergen noch op der Delphynen rugh,
Meer als Arion deed', haer end' ons aller leven
Ga naar voetnoot1.
Bij uitnemendheid geestig, los en bevallig is het bij deze gelegenheid vervaardigde Lied.
Herderinnen.
Seght ons, ghy herders van dit land,
Waerom, waerom, naer u verstand,
Heeft in de lest-gheleden dagen
De Weste wind soo soet ghewaeyt,
En bloemkens over 't velt ghesaeyt,
Meer dan het is ghewoon te draghen?
En waerom sendt de Son nu neer,
Soo lieffelick ghetempert weer,
Die ons soo vyerich plach te branden
In 't velt, wanneer de heete hond
Soo nae by sijnen waghen stont,
En dede splijten 't kley der landen?
De moesel klinckt door 't gantsche velt,
Gheen herder meer sijn schapen telt,
Pan selver slaet de kudden gade;
Men vreest voor dieven, wolf, noch vos,
Valeyen, weyen, bergh en bos
Syn vol van blyschap, vry van schade,
| |
[pagina 236]
| |
Diana sien wy dagh aen dagh
Ten dansse gaen, meer dan sy plagh,
De Nymphen al zijn vol van vreughden.
Schoon Chloris, wacker Amaril,
Philemon gheestich, of Myrtil,
Haer noyt met singhen soo verheugden.
Herders.
Ghy herderinnen, weet ghy niet
Waerom dat al dees vreught gheschiet?
Hebt ghy 't alleen noch niet vernomen?
Die Nymph die op den Amstel woont,
Die met laurieren is ghekroont,
Die waerde Nymph is hier gekomen.
Sy is gekomen over zee,
En met haer sijn gekomen mé
De Gracien en Sangh-Goddinnen,
Cupido roeyde met sijn boogh,
Een koppel swanen 't scheepken toogh,
End de Zee-Nymphen stuerden 't binnen.
Sy stuerdent aen den Zeeuschen kant,
Terstont verheughde 't gantsche land;
En daerom, ist dat al dees daghen
De Westewind sijn bloemkens saeyt,
De Son soo schynt, het velt verfraeyt,
Hemel en aerd van vreught ghewaghen
Ga naar voetnoot1.
| |
[pagina 237]
| |
In de meeste stukjes van dezen bevalligen dichter, heerscht eene losse, natuurlijke eenvoudigheid, die behaagt. Zijne puntdichten, door hem "Grillen" genoemd, en waar van wij eenigen elders eene voegzame plaats hebben aangewezen Ga naar voetnoot1, zijn inderdaad aardig, en zelfs beter dan die van spieghel en visscher zoowel ten opzigte van de maat en trant als in juistheid der denkbeelden. Zijne Rymspreucken zijn ware apophthegmen, vol levenswijsheid; de volgenden mag men nog wel als eene geheugenoefening aanbevelen: Die u vermaent te doen, dat ghy van selfs al doet,
Die pryst u, en verklaert 't gedaene werck voor goet.
-
Hebt ghy oneerlijcks yet belooft, dat u berouwt,
Uw rouw sal grooter sijn, met reden, soo ghy 't hout.
-
Die sich in jonckheyt wat oudtachtich heeft ghedraghen,
Hout wat van jonckheyts kracht tot in sijn oude daghen.
-
Soeckt in den ommegangh met sulcke te verkeeren,
Dien ghy wat goets, of die u self wat konnen leeren
Ga naar voetnoot2.
Het fabeldicht was in zijn' tijd nog weinig, of liever in het geheel niet, door onze vaderlandsche dichters beöefend. Beaumont had in dit vak de Nederlandsche la fontaine kunnen worden, bijaldien hij er zich op toegelegd had. De weinige fabelen, die hij heeft opgesteld, strekken daarvan ten bewijze. | |
[pagina 238]
| |
(De pauw.)
't Ghevoghelt van verscheyden aerdt
Was staets-ghewijs by een vergaerdt
Om eenen koningh uyt haer allen
Te kiesen die haer mocht gevallen.
Doen trat hervoor met syn çieraet
De pauw, en seyde, dese staet
Soud' immers wonder wel my passen
In sulcken schoonheyt opghewassen.
Siet hoe den hals my is omringht
Met schoonen glants, hoe 't lijf my blinckt:
Dit scheen de kiesers te beweghen,
En wierden meest tot hem geneghen.
Maer doen betoonde daer de kauw
Dat sy verstandigh was en gauw,
En sey, de pauw lijckt wel een joncker
En in 't ghewaed een moye proncker,
Maer als de havick off de ghier
Off eenigh ander vreeslijck dier
Ons jaeght, en brenghen wil in lijden
Hoe sal hy voor ons konnen strijden?
* * *
De kleedingh, seyt-men, maeckt den man
En diese heeft die treck se an:
Maer om 's lands dienst wel te betreden
Is niet genoegh, kaf, pluys, satijn,
Maer moet voor al ghevonden sijn
Vroomhertigheyt, verstand en reden
Ga naar voetnoot1.
| |
[pagina 239]
| |
(De hond en de runders.)
Een bitsigh' hond lagh dickwils in het hoy,
En maeckte van den ossenkrib sijn koy,
Die dan verschrickt, het hoy niet dorsten eten,
Vreesende van den hond te sijn ghebeten.
Van welcken een tot desen vremden gast
Seyd met bescheyt, ghy hond, leght hier en bast
Uyt enck'le nijdt, om d'ossen te beletten
De spijs, daer ghy den muyl niet an wilt setten.
* * *
d'Afgunstighe doet and're menschen quaedt
Sonder dat hy daer self van sy ghebaet
Ga naar voetnoot1.
(De man van een' hond gebeten.)
Een die van eenen quaden hond
Ghebeten was, en met de wond
Bekommert, om die te ghenesen
Versocht te werden onderwesen.
Sijn buyrman seyd, ick weet een raedt
Die u sal gheven goede baet,
Daer hoeft geen plaester op te legghen
Soo ghy maer doet, dat ick sal segghen.
Maeckt met het bloed wel nat en roodt
Dat uyt uw been loopt, een stuck broodt,
En geeft den hond dat op te eten
Die u soo vinnigh heeft gebeten.
Hola, sey de gequetste man
Die raedt en staet my gheensins an,
Ick sou, om my te byten, locken
Meer honden met alsulcke brocken.
| |
[pagina 240]
| |
* * *
Die sich beleeft en vriend'lijck stelt
Aen die hem schae doet en gheweldt,
Sal licht noch andere verwecken,
Om oock van hem die baet te trecken
Ga naar voetnoot1.
(De twee honden.)
Een joncker had gequeeckt, tot sijnen dienst twee honden,
Den eenen altijt t'huys, als of hy waer ghebonden,
Moest houden vroegh en laet, sorgh-vuldelijck de wacht:
Den and'ren met den baes liep daghelijcks ter jacht.
Als dan 't ghevanghen wildt aen taeffel wierd ghegheten,
Werd ghenen alsoo wel, als desen, voorghesmeeten
't Ghebeente van 't ghebraen, dat van de taeffel quam.
De jacht-hond op een tijt wierd korsel ende gram,
En sey met spijtigheyt, ick moet altijt ghaen jaghen
En all den arbeydt doen: ghy die gheheele daghen
Leght somers in de sonn, of 's winters by den haerdt
Veel beter, als ick selfs, van mijnen arbeydt, vaert.
De huys-hond seyde, Maet, ghy moet de schult niet legghen
Op my, maer ghaet uw klacht aen onsen joncker segghen.
Die u ter jacht, en my ter wacht heeft opghevoet,
En lijdt ghy onghelijck, hy isset, die 't u doet.
* * *
Dat kinders blijven luy of bott, en niet en weten
Werd dickwils en met recht d'opvoedinghe gheweten
Ga naar voetnoot2.
| |
[pagina 241]
| |
(De duyf en de kraen.)
Een duyf die in het kot ghevoedt
Veel eyeren had uytghebroedt,
Nam in haer jonghen groot vermaecken,
En roemde van haer vruchtbaerheydt;
Maer de kraen seyd' haer met bescheydt:
Duyf, ghy sijt slecht in uwe saecken.
Veel jonghen sijn u, dat ghy 't weet,
Niet dan een droevigh herten-leet:
Want sy u werden stracks ontnomen,
En van de kocks ghedoot, ghepluckt,
Ghebraden, en van een gheruckt,
Wat vreucht kan u dan van haer komen?
* * *
Alsoo in een onsaligh land
Daer wreed gheweldt heeft d'overhand,
En d'ondersaet het al moet lijden,
Is kinderkrijghen onghevall,
En hoe sy meer sijn in ghetall
Hoe minder men sich kan verblijden
Ga naar voetnoot1.
De gelijkenissen, die hij nog al menigvuldig gebruikt, zijn allen eenvoudig, juist en uit het gemeene leven genomen; bij voorbeeld: Een flesch, of nauw ghehalfde kruyck
Ontfanght in haren hollen buyck
Den wijn, of water sacht en still:
Maer als m'er weer uyt hebben will,
| |
[pagina 242]
| |
Sy rommelt, preutelt, ende knort
En 't wort al hortend' uytghestort.
Soo gaet het met d'ondanckb're mè:
Sy sijn soo wonder wel te vrè
Alsmen se goed of doet of gheeft
Dan sijn sy vriend'lijck en beleeft:
Maer alsmen spreeckt van danckbaerheydt
Vindt men se vol van onbescheydt
Ga naar voetnoot1.
Of: Een mugh, een vloo, een vliegh, een mier,
Of ander sulcken kleynen dier
Kan met sijn byten of sijn steecken
U geven moeyelijck gequel,
En dan nog sijn soo loos en snel
Dat ghy uw leet niet en kont wreecken.
Die groot van staet is en ghebiedt
En sy daerom te stouter niet
Om mind're met sijn macht te plaghen:
't Gebeurt wel dat een ned'righ man,
Sich van 't geweld soo wreecken kan,
Dat sich de groote sou beklaghen
Ga naar voetnoot2.
-
Men geeft de kinders hier te land
Een duyt off stuyver in de hand,
Die sy dan in den spaer-pot steecken:
Maer als sy willen eenen duyt
Off stuyver daer weer hebben uyt,
Moet men het aerden potje breecken.
Hier by mach, vrecke ghierigaert,
Gheleecken werden uwen aerdt:
| |
[pagina 243]
| |
Ghy sluyt uw geld in rycke kassen
Maer ghy blijft self een arme man,
En niemand heeft ghenut daervan,
Dan als de doodt u kompt verrassen
Ga naar voetnoot1.
Het ligt buiten ons beslek om van 's mans Latijnsche dichtstukken proeven mede te deelen, anders ware het Epithalamium op het huwelijk van j. cats Ga naar voetnoot2 zulks wel waardig. Het is opmerkelijk dat in hetzelfde tijdvak cats, huygens en beaumont, alle drie met aanzienlijke en gewigtige staatsambten belast, hunne uitspanning in de beöefening der fraaije letteren zochten, en de weinige uren, die zij van hunne menigvuldige bezigheden over hadden, aan de zanggodinnen toewijdden. |
|