Gloria Parendi. Dagboeken van Willem Frederik, stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe, 1643-1649, 1651-1654

[p. 765]

Militaire en in het bijzonder vestingbouwkundige termen^*

batterij een aantal stukken geschut, of plaats waar geschut wordt opgesteld

brassaat schouder- of armplaten van een hamas

casquet helm

circumvallatie omwalling

colder harnas

contrescarp het al of niet met een muur beklede talud aan de veldzijde van de hoofdgracht

courtine gedeelte van de hoofdwal tussen twee bastions

facsine bundel rijshout

glacis flauw hellend buitentalud van de wal, gelegen langs de bedekte weg of contrescarp van een vesting of fort, dienende tot dekking van de bedekte weg en om te voorkomen, dat de belegeraars gedekt oprukken. De helling moet van de wallen der vesting kunnen worden bestreken.

halve maan klein verdedigingseiland in de hoofdgracht ter dekking van een bastion

hoornwerk buitenwerk van een vesting, bestaande uit een gebastioneerd front en twee lange, doorgaans evenwijdige flanken, aansluitend aan de vestinggracht

kardous in een zak genaaide, afgepaste kruitlading voor één kanonschot

kartouw soort kanon, bronzen 48-ponder

kroonwerk buitenwerk van een vesting, bestaande uit twee gebastioneerde fronten en twee lange zijvleugels, aansluitend aan de gracht van de vesting

mineur geniesoldaat

musket zwaar lontgeweer, dat op een losse vork steunend werd afgevuurd

piek uit het Frans afkomstige benaming voor spies

polvermeulen kruitmolen

ravelijn verdedigingseiland in de hoofdgracht, ter dekking van de courtine

redoute eenvoudig, rechthoekig, gesloten veldwerk met aarden wal, al of niet van een natte gracht voorzien

retranchement uit een wal of walmuur bestaande afsnijding, in beginsel aangelegd om, indien de vijand door een bres is binnengedrongen, de verdediging nog te kunnen voortzetten

sapperen graven van loopgraven onder vijandelijk vuur, zonder zich bloot te geven

sappeur speciaal geschoolde soldaat, in het bijzonder voor het maken van sappen

traverse loodrecht op de hoofdwal staande aarden wal tot dekking tegen mogelijk zijwaarts invallende schoten of scherfwerking

trenché loopgraaf

vuurroer geweer, snaphaan

* Termen ontleend aan: J. Sneep, e.a., ed., Vesting. Vier eeuwen vestingbouw in Nederland (Den Haag-Zutphen: Stichting Menno van Coehoorn-Walburg pers, 1982); J.P. Puype en M. van der Hoeven, Het arsenaal van de wereld. De Nederlandse wapenhandel in de Gouden Eeuw (Amsterdam, 1993).