Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 5

[p. 82]

Stadsbrieven van Brussel, uit de veertiende eeuw,
betreffende de kleederen, de jaerwedden, de dagloonen, enz., van de ambtenaren, dienaers en inwooners dier stad.

I. Dit is vanden genen die der stad dienen, van haren loen ende vander scepenen, rentmeesters ende clercke ende cnapen cleder, etc

Allen den ghenen die dese letteren sien sullen of horen lesen. Scepenen, Rentmeesters ende Raet ende allen porteren gemeynlic vander stat van Bruecele saluut, in kinnissen der waerheit. Cont si allen, want wi aensien den last ende den commer vander voerseider stat, alse vander lijftocht¹, die si sculdich sijn iaerlics, ende alse vanden iij^m ponden tsjaers, die de stad onsen heer den hertoge geeft, ende die goede liede vander stad, van hare scaden, ende den cost, die de stad dagelics hebben moet, ende wi begheren dat, dat de stat in eren blive ende in state blive: soe hebben wi gemaect ende geordineert eendrachteliken voert aen meer te houdene die poenten, die hier na bescreven sijn.

Ierstwerven hebben wi geset ende geordineert, dat men en gheenrehande werc van timmeringhen, noch van murene, wercken noch maken en sal van der stat weghen,

1 Lijftocht, levensonderhoud.

[p. 83]

en si nuttelec te doene, ende bi rade der vij scepenen der rentmeesters ende der goeder liede vander stat.

Item hebben wi geordineert dat elc vanden scepenen ende rentmeesters vander stat sal hebben vander stat weghen twe paer clederen tsjaers, ende overmids dien en selen si niet hebben cruut, noch was, noch hoede, noch hantscoen, noch glase¹, dat si voermaels plagen te hebben, dat vele goeds meer coste dan die cleder.

Item hebben wi geset dat die guldekene ende dachten² vander gulden, die der gulden recht gesworen, hebben wettelic te houdene: so wanneer dat si getaxeert hebben soe selen si copien overgeven den rentmeesters van der stat van hare taxacien, ende si en selen der gulden goet niegerinc³ gheven, noch bekeren, dan in nootsaken der gulden, ende die gulde mede te houdene, noch si en selen cruut gheven, noch glas, noch was, noch ander goet, uutgenomen dien, dat si den here presente geven selen, gelijc dat si tot hare⁴ gedaen hebben, ende dat si haren clerc ende hare cnapen loenen selen, bi rade der scepenen ende der rentmeesteren van der stad; uutgenomen oec dien, dat die guldekene ende die achte vander gulden te gader cleder hebben selen, elc van hen ij p.⁵ tsjaers, de welke cledere men gelden sal mitter gulden goede; behouden oec dien, alse die gulde taxeert ende omme geet⁶, dat dan elc vanden guldekenen sal hebben iiij gelten wijns, ende elc vanden achten sal hebben gelten wijns; ende al dat goet dat hier boven coemt ende wast der gulden⁷ dat sal men bekeren inden orbare der stad ende der gulden, altoes bi rade der scepenen ende der rentmeesters vander stad.

1 Glase, waerschynlyk uerglazen.

2 Dachten, de acht gezwoornen of hoofdmannen.

3 Niegerinc, nergens.

4 Tot hare, tot her, tot hier toe.

5 P d.i. paer.

6 Omme geet, omgaet.

7 Wat het gilde daer boven heeft en aenwast.

[p. 84]

Item wi hebben gewillecoert, dat die stat houden sal noch hebben meestre van visiken¹, noch surgien², dien si gelt ochte cleder geven sal; mer, dat elc die haers te doen heeft, salse selve loonen, dat si metter stad gelde ochte goed niet geloent en sijn van eneghen dienst, dien si yemende doen moghen.

Item hebben wi geset ende geordineert alse vanden loene onser clercken ende van haren clederen, dat Jan De Boc, ons clerc, sal hebben twe p. cleder tsjaers ende twe pont groot tornoyse, dat es te verstane den scilt voer xxviij grote, ochte die werde daer af, ende daer toe dat pond groot tsjaers, dat wi hen geloeft hebben en besegelt, gelijc dat sijn brieve spreken.

Item Jan Tripijn, ons clerc, sal hebben twe paer cleder tsjaers ende xxx sc. grote tornoyse tsjaers, den scilt voer xxviij groot toernoyse, of die werde daer af.

Item Jan De Bonte, ons clerc, sal hebben twe paer cleder tsjaers ende xv sc. groot tornoyse gerekent.

Item Claes, der rentmeesters clerc vander stat, sal hebben twe paer cleder tsjaers, gelijc den clercken, ende twe pont groot tornoyse tsjaers, den scilt voor xxviij groot gerekent, of elken voergenoemden clerc die werde daer af.

Item de stat sal hebben ij cnapen ende enen koc, die sal hebben cnapen cledere, elc van hen twe p. tsjaers. [Ende die coc ende die knecht zullen hebben hare goetdoen van den presenten, die men sent scepenen ende anderen goeden lieden van anderen staden³, gelijc dat zy tot hare gehadt hebben. Ende elc vander stad cnapen zal hebben XXV pond tsjaers voors. ghelts, ende die coc

1 Meestre van visiken, meesters in de physica. Zoo noemde men eertyds de heelmeesters.

2 Surgien, chirurgyns.

3 Staden, steden. In 't HS. leest men scaden.

[p. 85]

XV pond tvoors. payments, ende die knecht xv pond tjaers des selfs payments.

Item die wachtere up den torre sal hebben twee paer cleedre tsjaers metten knechten, ende xl sc. voors. ghelts die maent, gelijc dat hy tot hare gehadt heeft.

Item en zal die stad houden noch meester van temmerwercke, noch steenbickere, noch [hen] cleederen, noch loonen, maer heeft die stad yet te doene van temmeringen ofte van metselrien, dat zal zy doen wercken, sy in tasse¹, sy dachloonen, alse der stad oirboirlixste ende best dunct.

Item die meterers vander stad, die daer toe gecoren sijn ochte geset, ochte die men zetten zal, selen der stad ende den goeden lieden dienen² om trecht datter toe steet, dat zy van den goeden lieden heffen van der stad, ende daer boven zal elc van hem hebben twee paer cleedere tsjaers vander stad, gelijc den cnapen.

Item alse onse heere die hertoge ontbiet der stad van Bruessel, dat zy van haren rade sende, sy te Loven, sy ter Vueren, zy te Mechelen, zy te Cortenbergen, ofte elre binnen Brabant, waer dat zy, so sal daer die stad zenden eenen scepenen ende eenen goeden man, ochte twee scepenen van der stad, ende nemmeer op der stad cost ende op hare porcie, ende als zy weder comen zijn binnen der stad, en zy der stad gethoent hebben welc die zaken zijn daer zy omme ontboden waren, ende men om die zelve zake daer weder oft elder rijden moet, binnen Brabant, of op die palen vanden lande, eest dat zake dat die zaken so cleene zijn, dat ment met hem tween wel lijden³ mach daer te zendene, soe zal ment doen, om den cost vander stad te verhoedene. Es oic

1 In tasse, fr. en tâche, by wyze van aenbesteding.

2 Dienen. In den tekst staet die men.

3 Lyden, doorliden, overkomen, doen.

[p. 86]

die zake zo groot dat men niet wel lijden en mach met hem tween, zo zullen daer varen zy drie, oft zy viere ten meesten, ende niet meer, van den scepenen ende van den goeden lieden vander stad, ende op hare porcie. Ende voerre daer meer dan viere, die en zouden niet varen op der stad cost. Ende al dit selve zal zijn als die stad van haer zelven sent van haren rade, om oirboire der stad, wat dat es, dat daer voren¹ zullen zy twee, ochte zy drie, ochte zy viere, ten meesten van den scepenen ende van den goeden lieden van der stad, tegen dat die oirbore groot es, ende op hare porcie, ghelijc dat boven bescreven es.

Item ware dat sake dat onse heere die hertoge, ochte zinen raed voere in Vrancrijke, ochte elre buten Brabant, waer dat ware, ende begheerde daer te hebbene van den rade vander stad, daer zullen varen die ghene diere toe gecoren zullen worden vander stad wegen, omme die vrientscap van den heere ende vander stad, op dat zy willen, ende die en zullen niet varen op der stad cost, by dien dat die cost so hooge loopt, datter die stad zeere mede gelast ende gecranct werdt, ent den heere gheen prouffit en doet ende die stad te waers² daer by den heere zoude mogen dienen, ende want zy engheen vesticheit³ aldaer doen en mogen ende zy wederbracht an die stad, ende gedaen metter gemeynder stad.

Item heeft die stad eenege boden te zendene om oirboire der stad, dat zal men doen ter minster cost, daer men mach.

Item en sal men engheenen scepenen van anderen steden present zenden, dan den ghenen die ons present plegen te zendene.

1 Voren, voor voeren.

2 Te waers, te wars, afkeerig.

3 Vesticheit, handvesting, akte.

[p. 87]

Item engheenen cost en zullen die scepenen, noch die goede liede van der stad doen binnen der stad, op die stad, en ware dat die scepenen ende die goede liede quamen op den meerte, om oirboire der stad ofte slants, dat men dienen zoude van cruyde ende van wijne, ghelijc dat men pleecht te doene, oft dat die scepenen dassise vercochten, ochte vulle wine zochten¹, dat zy daer te gader aten ende tamelijcken ende weselijcken cost daden.

Item engheen guldeken nochte achte van der gulden en zal engheenen drapperier te hemwert nemen, noch quijtte houden van gheenen brueken² noch gheenen zaken, die hy verboert of mesdoet iegen die gulde, of daer hy af getaxeert wert. Ende wie van den guldekenen, ochte van den achten yemene quijte hielde oft quijte houden wilde, hy saelt selve ghelden.

Item die gulde zal houden drie cnapen, eenen clerc, ij waerdeins in die ramen, ende nemmeere.

Item en zullen die cauchide meestere³ vander stad en gheenen loen hebben, noch gheen goet vander cautchiden, noch vander stad, maer zullen om gode der cautsiden dienen, ende zullen rekeninge doen alle jare voor scepenen ende voor die goede liede vander stad, die welcke meestere men afdoen sal van jare te jare, op dat⁴ den scepenen goet ende oirboirlic dunct.

Item die pape oft die clerck, die daer cautchiden dient, sal hebben te loone vander cautchiden den XV pond tsjaers borseghelts. Item elc vanden wagheren⁵ vanden

1 Vulle wine zochten. Wat dit beteekent wordt in een charter van het jaer 1122 geleerd: Si decem vasa vel plura habuerint, unius vasis Theloneum remittatur eis, quod vulgo vullewijn dicitur (Mieris, Groot Charterboek, I, bl. 87).

2 Bruecken, breuken, boeten.

3 Cauchide meestere, de opzichters over de kassydewegen.

4 Op dat, indien.

5 Wagheren, wegers.

[p. 88]

broode zal hebben xx pond tsjaers borseghelts, ende die zal men afdoen van jare te jare, op dat den scepenen goet ende oirboirlic dunct.

Item geviele eene oorloge, dat onse heere verhueden moete, so dat die stad uut trocke met onsen heere den hertoge, daer zouden varen viere scepenen, een rentmeestere, een van der stad clercken, iij cnapen vander stad, ende een cnape, die der stad bannier vueren soude. Ende elc van den viere scepenen ende rentmeestere, die daer varen, zullen hebben v florine sdaechs van Florenchen, vander stad, te hare cost wert¹, alzo lange alsmen uute leecht², die clerc twee florine sdaechs, ende elc vanden voors, cnapen eenen florijn sdaechs. Ende die priestere, die de misse doen zal in de tente daghelijcx, zal hebben vander stad eenen florijn sdaechs van Florencen.

Item die gheene die de banniere voert vander stad sal hebben iij florine sdaechs, ende men sal hem een bannierpeert leenen, der stad banniere op te vuerene. Ende als men weder incompt van der oorloge zal die stad dat voors. bannierpeert weder hebben, ende alle dat den bannierpeerde toebehoort. Item zullen die iiij scepenen ende die rentmeestere, die ten oorloge varen, hebben iiij wagene op der stad cost, hare tenten ende hare harnasch op te vuerene, ende die wagenliede ende waghenknechte zullen geloent zijn, na goetduncken der scepenen ende der rentmeestere vander stad.

Item die stad zal hebben twee trompeneeren ende twee piperen in den oorloge, ende elc van hem zal hebben eenen florijn sdaechs, te zijnre cost weert, ende zullen der stad dienen op haers selfs paerde.

1 Cost wert, kostweerde, bedrag van hetgene zy te verteeren hebben.

2 Leecht, ligt.

[p. 89]

Item engheen guldeken nocht achte, noch cnape van der gulden, als men uutvaert in ons heeren shertogen oorlogs, en zal ligghen metten weveren noch metten volren, noch inder weverien noch inder volren cost zijn, noch die weveren noch die volderen en zullen den guldekenen noch den achten, noch nie]men vander gulden wegen, noch te haren behoef, waghene ontlenen, haer haernasche op te vorene, noch paert, noch tente, noch die weveren, noch de volderen en selen ghenen cost noch verlaet hebben inden orloge van eneghen guldekene noch van achten van der gulden, noch van gulden clerc, noch van cnapen, noch niemen die ter gulden toebehoert, in gheenrehande manieren.

Item wie portere ochte porteresse wert te Bruecele sal geven, ter causieden behoef van Bruecele, twe florine van Florensen, ende dies en sal men niemene verdragen, noch verlaten, de welke twe florine van Florense die causiede meesters heffen sullen ter causieden behoef, ende inder causieden orbar te bekeren.

Item en sal hem geen geslachte te Bruecel te gader [uutsniden] boven twe lakenen; wie dat meer lakene uutsnede dan twe, tenich geslechten behoef, waers om x pond, half den here ende half der stad te geldene.

Item alle die assisen, die men vercoept, die sal men wel verborgen met goeden sekeren borghen, ende daer af sal men brieve van Bruecele nemen, so dat men mitten scepenen brieve der assiseneren goet ende hare borgen vercopen mach, op dat si in fauten waren van geldene.

Item so wie dat asssise coept hi sal coepen op alle aventure, dier af comen mach, ende men sal nemmermeer namels¹ niemen verlaten van dat hise coept, hel-

1 Namels, namaels.

[p. 90]

linc noch penninc, so wat ongevalle ochte aventure dat gevalt, al en hadt noyt gesien geweest, noch vernomen.

Item sal men van nu voert aen vercoopen ende nemen alle die assisen van der stad, den groten tornoysen over ij sc. gerekent, ochte die werde daer af, om lijftocht, die de stad schuldich es daermede te geldene.

Item sal men den ghenen die lijftochte hebben op die stat, wisen hare lijftocht te heffene ane die coperen van den assisen vander stat, also verre alse die assisen dragen. Also waert dat tsake dat die gene, die lijftochte hebben op die stat ende bewijst werden op die coperen van den assisen, cost of teere daden, ochte scade rekenden op die stad, overmids gebreke van gelde der coperen van den assisen, dien cost, tere ende scade selen die coperen van den assisen, daer die bewisenesse aen gedaen es, gelden ende betalen den lijftochteneren, mitter principael der scout¹, ende selen der stat daer af commerloos ende scadeloos houden.

Item die rentmeesters van der stad selen af ende aengaen voertmeer te bamisse.

Item so wie scepenen wert te Bruecele, ochte guldekene, rentmeesters van der stat, ochte achte van der gulden, selen sekeren [ende] geloven², op den eet die hi dede doen hi scepene wert ochte guldeken, rentmeester ochte achte van der gulden van der stat, alle die poenten, die in desen chartere bescreven sijn, wettelec ende wael te houdene.

Ende waer enich van den scepenen, rentmeester, guldekene ochte achten, die des niet sekeren noch geloven en woude, dien soude die Amman alsulc hebben mit hem, ende mit sinen goede, dat hi dese vorseide poenten sekere ende gelove soude te houdene, gelijc dat boven bescreven is.

1 Scout, schuld.

2 Sekeren, zeker doen, plegtig zweeren.

[p. 91]

Ende omme dat wi willen ende begeren dat alle dese voerseide poenten vaste ende gestade gehouden bliven, soe hebben wi onsen gemeynen segel an desen letteren gehangen, in kennissen der waerheit, ende in vestingen van allen desen dinghen.

Deze poente waren geset ende geordineert, mit eendrachticheden ende mit ripen rade, om orbare der stad, int jaer ons Heren M,CCC ende XXXIX, des disendages naer tsinxenen, in de maent mey [16 mei 1339].

Getrokken uit het Corenboec der stad Brussel, HS. op perkament, schrift van den aenvang der XV^e eeuw, en, wat de tusschen de haekjes [] ingeklamde regels van bladz. 84 tot bladz. 89 betreft, uit een honderd jaren later gekopyeerd cartularium, mede op perkament, beide berustende by het Museum der oudheden te Gent. De gaping in het eerstgemelde handschrift is ontstaen door het uitscheuren van een blad.

II. Van den cleederen ende veerghelde.

Allen den genen die dese lettren selen zien ende hoiren lesen, Scepenen ende Raet ende gemeinlec de stad van Bruessel, saluut ende kennesse der waerheit. Cont zy allen, dat wi aenziende den groten orbore ende profiit der voirs. stad, ende omme te behoudene pays ende raste in de vors. stad, ende omme tpaysmakerscap¹ vander stad te sterkene ende in sinen state te blivene, hebben wi geordineert, met gemeinen accorde ende consente, te houdene die poenten, die hierna bescreven staen.

1 Tpaysmakerscap, wat men nu zou noemen het vrederegterschap.

[p. 92]

In den iersten hebben wi geordineert dat de scepenen ende de rentmeestre vander stad hebben selen elcx jaers, elc van hen, twee paer cleedre, dats te verstane twee laken telken saysoene, ende dat elc laken, dat zi hebben selen te cleedren, sal costen twee pond ouder groten tornoyse, ende niet meer.

Item dat die guldekene ende die achte vander gulden selen hebben elc van hen twee paer cledere tsjaers, van twee lakenen telken saysoene, ende daer af sal elc laken costen twee pond ouder groten tornoyse, lakens gelds, ende niets meer.

Item dat die paysmakere vander stad selen hebben, elc van hen, een paer cleedre tsjaers, dats te verstane twee lakene tsjaers, elc van twee pond ouder grote, lakens geldes. Ende dese vier pond ouder groten tornoyse lakens gelds te cleedren, die de paysmakers hebben selen tsjaers, sal de gulde hen jaerlecx gelden ende betalen altoes te Alreheylegen messe¹. Ende soe wie wart² Scepene, Rentmeestere, Guldeken, ende Achte vander gulden sal jaerlecx sweren dit vaste ende gestade te houdene telken tiide dat zy scependom, rentmeestre, guldekene ende Achte vander gulden sweren. Ende soe wie des niet en doen noch houden en woude, dat hy ware meynheedich ende versworen voirtane, te ewelicken dagen.

Voirt es te wetene dat de Scepenen, de Rentmeestere, de Guldekene, de Achte vander gulden ende paysmakeren haer vedergeld³ hebben selen, te haren vederen, geliic dat zy tot haer gehadt hebben.

Voirt hebben wy geordineert dat die cautschiede meestre vander stad hebben selen alle jare, vanden cautschieden goede, elc van hen, een paer cleedre tsjaers, ende haren vedren dair toe altoes te Alreheylegenmesse.

1 Messe, feestdag. Het woord is nog gebruikelyk in Vlaenderen.

2 Wart, wordt.

3 Vedergeld, pluimgeld.

[p. 93]

In orconscapen van welken dinghen wy etc. Datum des donredaechs voire Sinxenen [29 mei 1354].

A-Thymo, Historia diplomatica Brabantiae, Handschrift op perkament der XV^e eeuw, deel II, cap. 107, bl. CLXXVI, recto et verso.

III. Dit es den brief daer mede die scoepen¹ ende ander cledere van geselscappe af geleit syn.

Alle den genen etc. Amman, Scepenen ende Rentmeesters, Raet ende alle die portere gemeinlic vander stad van Bruecel, saluut, met kennissen der waerheit. Cont si allen, want het wel betaemt ende behoeft in goeden steden, ende sonderlinge daer so grote menichte van volke in es als inder stad van Bruecele, onseden ende saken, daer onraste² of porren³ af mochte comen, ende die gemeynen orbar mede gecrenct werden, te bevellene⁴ ende af te leggene, ende van corten tiden hier af in alderhande menichte van scoepen, van caprunen, rocke

1 Scoepen, of schoeven, zekere soort van overkleeden. Zie Kiliaen, op schoef. Die Limburger chronik (uitgave van C.D. Vogel, Warburg 1828, bl. 27) vermeldt ook deze Scoepen op het jaer 1350. ‘In dieser Zeit (zegt zy) vergiengen die Platten in diesen Landen, und die reisigen Leute, Herren, Ritter, Knechte und Burger, die führten allen Schuppen, Pantzer, und Hauben... Die Mainirung von den Schaupen (sic) hatten bescheidene Läng, und die Arm waren eins Theils einer Spannen von der Achsel, oder zweyer Spann, und eins Theils hatte nicht mehr dann da man die Arm ausstosset, und hatte Seidene Quasten hinten nieder hängen, das war freudig.’ Hiervan daen waerschynlyk de nog gebruikelyke namen van Schobben en Schobbejakken. Zie De Jager, Taalkundig Magazyn, I, 322 en III, 63.

2 Onraste, onrust.

3 Porren, beweging.

4 Te bevellene, te doen vallen, weg te ruimen.

[p. 94]

ende andere cledinge op verstaen sijn¹, ende van dage te dage noch meer menichfuldigen, die ridderen, heren ende jonckeren, oft ander goede liede nu geven menegerhande lieden, derre² oec die sommege, mit vriende of mit dienste, verworven hebben of verwerven der vorseider heren ende der goeder liede scoepen ende caprunen, rocke of ander cledinge te gecrigene, daer af dat dicwile van den sommegen, sonder weten en wille der heren, onder der goeder liede vorseit, derre cleder si dragen, goeden, gemackeliken lieden³ vele bedrucheden⁴ ende overlast gesciet dagelijcs ende noch meer gescien mochte, daer en ware goede remedie toe gekeert, ende oec den vorseiden heren ende goeder lieden, derre cleder si dragen, grote moyenisse ende sceemte⁵ aen liggen mochte: Soe eest dat wi, omme vort aen te verhoedene dat des niet meer en gescie, ende omme te belettene alle onraet, die hier af inder stad van Bruecele porren⁶ ochte gevallen mochte, ende omme alle goede gemackeliken lieden te bat in rasten ende in vreden te blivene, mit al onser eendrechtigen wille ende consente, vorsienegen goeden ripen raet daer op gehadt, gemaect, geset ende geordineert hebben, maken, setten ende ordineren al sulke poente ende ordinancie, alse hier na volgen, te houdene ende te hanterene inder vorseider stad van Bruecele, enen tijt durende van vij jaren naest toe comende. Dats te wetene, dat van nu vort aen ne geen here, prelaten, baenrutsen, ridderen, joncheren of ander man, van wat state hi si, binnen Bruecele, wie hi si,

1 Op verstaen syn, waerschynelyk te lezen op gestaen (opgerezen, verschenen) sijn.

2 Derre, van welke. Het HS. heeft d're.

3 Gemackeliken lieden, gemakkelyk levende persoonen, lieden welke door hunne middelen eenigzins op hun gemak zyn.

4 Bedrucheden, bedrog, of wellicht verdrukkingen.

5 Sceemte, beschaming.

6 Porren, voortkomen.

[p. 95]

geseten, of woninge houdende, enegerhande personen binnen Bruecele geseten of woonachtich, enege scoepen, caprunen, rocke, huyken, keerle of ander cledingen, die gelijc sijn of strijpt¹, of van enegen teykene van borduren gevracht of anders, geven en selen, dan allene den genen² die dagelijcs haer huusgesinde sijn, in haren brode ende dagelics in haer huus etende, drinkende ende slapende. Ende dat nie man, so wi hi si, binnen Bruecele geseten, van enegen here, jonchere of andere man aldusdane caprune, scoepe, rocke, huyken, keerle, of ander cledinge, gelijc, van eenen tekene, en neme of en drage, binnen der stat van Bruecele, hi en waer van den ingesinde des geens, die de cleder gave, dagelics etende, drinkende ende slapende in sinen huse, gelijc vorseit es. Ende soe wie binnen Bruecele geseten es aldusdanege scoepen, caprune, rocke, huyken of keerle, of ander cledinge vorseit, van yemanne name, dies ingesinde hi niet en ware, alst vorseit es, die soude die cledinge verboren³ ende x sc. ouder groot, alsoe dicke als hijt dade, half den heer ende half der stad, sonder verlaet⁴.

Vort, dat nu vort aen alle gelike cledinghe, het si van bruderscap, van geselscap, van ambachte, van brulochten, ochte anderssins, te nieute⁵ sijn selen, den

1 Strijpt, gestreept.

2 Dan allene den genen, enz. Er waren namelyk heeren die aen menestrels, sprekers, of andere persoonen, kleederen schonken, welke gelyk waren aen die van hunne bedienden, hetgeen veroorzaekte dat men dikwyls, in het openbaer, de lieden van hun gezin (ingesinde) niet behoorlyk kon onderkennen. Sommige gezelschappen, sommige familien, wilden zich ook uniform kleeden, waer uit de verwarring ontstond, welke het magistraet van Brussel door deze ordonnantie verlangde te doen ophouden.

3 Verboren, verbeuren.

4 Sonder verlaet, zonder remissie.

5 Te nieute, te niet.

[p. 96]

vorseiden tijt durende; uutgesceden¹ den ridders clederen, die princen ochte andere heren gewoenlic sijn te gevene, ende die cledinge die den rechteren ende die dieneren van der stad toe behoren, den seven geslechten, ende oec der groter gulden van den voetbogen ende handbogen vander stad van Bruecele, gelijc si toet heer² toe geplogen hebben. Uutgesceden oec den stateliken cledingen, die prelate ochte baenrotsen goeden talweerdegen lieden³ jaerlics te gevene plegen, al so hare state toe behoert, het si strijpt iegen pleyn, ondersneden, of al pleyn, of strijpt, dat men die dragen mach, sonder borduere of ander tekene daer op te settene. Ende oec uutgesceden wel geboren lieden van den vij geslechten, van haren magen of geselscap, tot viii personen, ende niet meer, hem te gader cleden mogen; ende oec ander gemakelike cnapen, sijn si van ambachte of anders, hem te gader cleden mogen, sonder borduer of tekene op te settene tote iiij personen, ende niet meer. Oec en selen ij gebruers of meer, of ander mage ende vrinde, haer ingesinde te gader niet mogen cleden, maer elc de sine bi hem selven, met kenliken ondersceden, op die vorseide boete, het en waer dat si in enen cost te gader huus hilden. Ende so wie van dusdanigen cledingen heeft benayt mit borduren, of van anderen geliken tekenen, die si binnen der stad van Bruecele dragen willen, die tekene selen si⁴ moeten af doen, ochte sijn [si] onbenayt of strijpt, die ontlixemen⁵ in anderen varwen, tusschen dit ende sondach naestcomende, op die selve

1 Uutgesceden, uitgezonderd.

2 Toet heer, tot her, tot hier toe.

3 Talweerdege lieden, lieden weerdig om als zoodanig geteld te worden, of (tgeen nagenoeg hetzelfde is) taelweerdige lieden.

4 Die tekene selen si, in het HS. staet: die si tekene selen, wat blykbaer een schryffeil of omzetting derzelfde woorden is.

5 Ontlixemen, veranderen. Zie Belgisch Museum, I, bl. 249.

[p. 97]

boete, sonder verlaet, behoudeliken cledinge der heren, princen, prelaten, baenrutsen, der wel geborene liede van den vij geslachten, ende andere goede cnapen, gelijc si voer uutgenomen sijn ende verclaert.

Item quame yeman van buten, die binnen Brabant geseten waer, in de stad van Bruecele, die enege cledere, anders dant vorseit es, aen hadde, die en sal hi mogen binnen Bruecele dragen, maer sijn weert sal hem des te voren warnen¹ ende seggen mit orconscappe². Ende soe waer die gast daer en boven die droege, na dat hijs van tsheren wegen gecalengiert wert, so soudi die vorseide boete gelden, ende die cleder verbueren, sonder verlaet. Maer onse meyninge es niet dat onse genadege vrouwe van Brabant, ochte andere prince, ende diegene die si haer cledere geven, van dien clederen³, noch dat die gene, die des drossaten van Brabant gesworene cnapen sijn, ochte sijn selen, inden ambachte sijns drossentensscaps, ochte des ammans van Bruecele gesworene cnapen, ochte sijn si onder meyerien, die den here eet gedaen hebben, hier iet begrepen selen sijn.

Ende om dat wi willen ende begeren dat alle dese saken vors. gehouden selen bliven, vast ende gestadich, den vorseiden tijt durende, soe hebben wie geordineert, ende willen dat alle diegene, die hier en binnen amman ende scepenen te Bruecele werden selen, te haren aencomene, gelijc wi amman ende scepene vorseit, nu sijnde, geloeft ende gesworen hebben, sweren selen ende geloven alle dese vorseide poente, den vorseiden tijt durende, te houdene ende te doen houdene in der vorseider stad, in alre manieren vorscreven. Ende hebben,

1 Warnen, waerschouwen.

2 Mit orconscappe, by getuigen.

3 Van dien clederen. Deze woorden moeten in verband gelezen worden met de straks volgende: hier iet begrepen selen sijn.

[p. 98]

des orconden, wi amman onzen properen segel ende wi scepenen, rentmeesters, raet ende alle die porteren gemeinlic der stad van Bruecele gemeynen zegel hier an doen hangen. Gedaen int jaer ons heren M.CCC.LXXXV op den XX^sten dach in oeghste.

Getrokken uit het bovengemelde Corenboec der stad Brussel, berustende in het Museum van oudheden te Gent, n^o clix.

J.F. WILLEMS.

P.S. De Charter van 1339 staet ook gedrukt, doch onvolkomen en krielend van fouten, in den Luyster van Brabant, I, bl. 104. Onder andere wordt daer geen melding gemaekt van Jan Tripijn, klerk der stad Brussel, enz.