De wonderlijke historie van de Zwaanridder die in Nijmegen aankwam

[p. 116]

Geraadpleegde literatuur

De volgende titels zijn door mij gebruikt als bron tijdens mijn onderzoek. Sommige hebben niet direct iets te maken met de hoofdtekst, maar staan hier meer vanwege een gedachtensprong die ik maakte tijdens het schrijven.

ALT	Ach Lieve Tijd. Twintig eeuwen Nijmegen en de Nijmegenaren. Zwolle 1986
Alta Silva, Johannes de Begheyn 1992	zie Gilleland 1981 Begheyn S.J., Paul J., Abraham Leyniers, een Nijmeegse boekverkoper uit de zeventiende eeuw. Met een uitgave van zijn correspondentie uit de jaren 1634-1644 Nijmegen 1992. De grafische verzamelingen in het Nijmeegs Museum ‘Commanderie van Sint-Jan’, Nijmegen, deel 1.
Begheyn 1993	Begheyn S.J., Paul J., Welk eene kinderkennis! Het Nijmeegse jeugboek 1810-1910 Nijmegen 1993. De grafische verzamelingen in het Nijmeegs Museum ‘Commanderie van Sint-Jan’, Nijmegen, deel 2.
Begheyn/Peters 1990	Begheyn S.J., Paul J., en Els F.M. Peters, Gheprint te Nymeghen. Nijmeegse drukkers, uitgevers en boekverkopers 1479-1794. Nijmegen 1990. Catalogi van het kunstbezit van de Gemeente Nijmegen nr.6. (Uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling ‘Gheprint te Nymeghen’ in de ‘Commanderie van Sint-Jan’.)
Berger 2001	Berger, Maurits, Kruistocht en jihad. De aanslagen in de Verenigde Staten en de dreiging van de islam. Amsterdam 2001.
Bergh 1837	Bergh, Mr. L.Ph.C. van den, De Nederlandsche volksromans. Eene bijdrage tot de geschiedenis onzer letterkunde. Amsterdam 1837.
Beuger 2002	Eschenbach, Wolfram von, Parzival. Vertaald en van aantekeningen voorzien door Leonard Beuger. Amsterdam, 2002. Ambo Klassiek.
Bijbel	Nederlands Bijbelgenootschap, De Nieuwe Bijbelvertaling. Haarlem/Heerenveen 2004.
Blöte 1897	Blöte, J.F.D., ‘De historische Schwanritter’. In: Zeitschrift für romanische Philologie 21 (1897). Halle 1897.
Blöte 1904	Blöte, J.F.D., Das Aufkommen der Sage von Brabon Silvius dem brabantischen Schwanritter. Amsterdam 1904. Verhandelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. Afdeeling letterkunde. Nieuwe reeks: deel V N^o 4.
Boekenoogen 1931	Boekenoogen, Dr.G.J., Een schone ende miraculeuse historie vanden Ridder metter Swane die te Nimmeghen t'scheep quam [...] naar den Amsterdamschen druk van Cornelis Dircksz. Cool uit het jaar 1651. Leiden 1931. Nederlandsche volksboeken III. Ook op: MNW en www.dbnl.nl
Brooke 1992	Brooke, George J., ‘Susanna and Paradise Regained’ In: George J. Brooke (ed.) Women in the Biblical Tradition. Lewiston/New York 1992, p.96-99.
Butkens 1637	Butkens, Cristopre, Trophées tant sacrés que prophanes de la duché de Brabant Trophes de Brabant Preuves des trophees de Brabant Deel 1: contenant: L'origine, successions et descendence des Ducs et Princes de ceste Maison auec leurs actions plus signalées, ensemble les genealogies de plusieurs ducs, princes, comtes, barons, seigneurs et nobles, leurs vassals et subjects: avec les preuues seruantes à entiere verification. Antwerpen 1637.

[p. 117]

Claassens 1991	Claassens, Geert H.M., ‘De Zwaanridder en Nijmegen. Brabantse politiek in de literatuur.’ In: Jaarboek Numaga. Gewijd aan heden en verleden van Nijmegen en omgeving. Deel XXXVIII, 1991. Nijmegen 1991, p. 19-40.
Claassens 1993	Claassens, G.H.M., De Middelnederlandse kruisvaartromans Amsterdam 1993. Thesaurus 4.
Claassens 1998	Claassens, G.H.M., Zwaanridder. In: W.P. Gerritsen & A.G. van Melle (red.), Van Aiol tot de Zwaanridder, Personages uit de middeleeuwse verhaalkunst en hun voortleven in literatuur, theater en beeldende kunst. Nijmegen 1998. 2e herziene druk. Van A tot Z.
Coigneau 1984	Coigneau, D., ‘Rederijkersliteratuur’. In: M. Spies (red.), Historische letterkunde. Groningen 1984. Spektator Cahiers 3.
Cramer 1971	Cramer, Thomas, Lohengrin. Edition und Untersuchungen. München 1971.
Debaene 1951	Debaene, L., De Nederlandse Volksboeken. Ontstaan en geschiedenis van de Nederlandse prozaromans gedrukt tussen 1475 en 1540. Antwerpen 1951.
Donker 1934	Donker-van Hengel, H., Helias de ridder met de zwaan: oud-Hollands volksverhaal Delft 1934
Elslander 1953	Elslander, Dr. A van, Het refrein in de Nederlanden tot 1600. Gent 1953.
Eschenbach, Wolfram von Floegel 1945	zie Beuger 2002 Floegel, W., ‘Het Nederlandse volksboek “Historie vanden Ridder metter Swane”. Oorsprong en navolgingen.’ In: Revue Belge de Philologie et d'Histoire. Nr.24 (1945). Brussel, 1945
Fontijn 1976	Fontijn, Jan, ‘Wagner en de literatuur’ In: De Revisor, derde jaargang, nummer 1, februari 1976. Amsterdam 1976, p.14-22.
Franssen 1990	Franssen, P.J.A., Tussen tekst en publiek. Jan van Doesborch, drukker-uitgever en literator te Antwerpen en utrecht in de eerste helft van de zestiende eeuw. Amsterdam 1990.
Ganzenbord 1983	Buuren, A.M.J. van, W.P. Gerritsen en A.N. Paasman (samenstellers) Vermakelijk bibliografisch ganzenbord: een eerste handleiding bij het systematisch-bibliografisch onderzoek op het gebied van de Nederlandse letterkunde. Groningen 1983. De Nieuwe Taalgids cahiers 1.5e herziene en vermeerderde uitgave.
Gerritsen/Van Melle 1998	Zie Claassens 1998
Gilleland 1981	Johannes de Alta Silva, Dolopathos or The King and the Seven Wise Men Translated by Brady B. Gilleland. New York 1981. Medieval & Renaissance Texts & Studies 2.
Glancy 1993	Glancy, Jennifer, ‘The Accused: Susanna and her Readers.’ In: Journal for the Study of the Old Testament 58 (1993). Sheffield 1993.
Grimm 1965	Grimm, Jacob Ludwig Carl & Wilhelm Carl Grimm, Deutsche Sagen. München 1965. 2 delen in 1 band.
Grimm Sagen	Zie Grimm 1965
Grimm Sprookjes	Zie Panzer 1955
Halvorsen 1959	Halvorsen, E.F. (ed.), ‘The Norse version of the Chanson de Roland.’ In: Bibliotheca Arnamagnoeana 19. Kopenhagen 1959.
Halvorsen 1989	Halvorsen, E.F. (ed.), Karlamagnus saga and some religious texts: AM 180a and b fol. Kopenhagen 1989. Early Icelandic manuscripts in facsimile 18.
Hancock 1993	Hancock, Graham, Het teken, het zegel en de wachters. Zoektocht naar de verdwenen Ark des Verbonds. Baarn 1993.
Heck/Peitsch 1967	Heck, Karl & Heinrich Peitsch (red.), Es geht eine alte Sage... sagen, Legenden und Erzählungen vom unteren Niederrhein. Wesel 1967.

[p. 118]

Heurck 1943	Heurck, Emile H. van, De Vlaamsche volksboeken in het Nederlands vertaald door Drs J. Truyts. Met 64 illustraties. Antwerpen 1943(?). Volkserfreeks N^o 1.
Jackson 2002	Peter Jackson (regisseur), The Lord of the Rings. The Fellowship of the Ring. 2 DVD Special Edition. Amsterdam, 2002.
Jackson 2004	Peter Jackson (regisseur), The Lord of the Rings. The Return of the King. 2 DVD Special Edition. Amsterdam, 2004.
Janssens 1995	Janssens, Jozef, De Graal en de ridders van de Ronde Tafel. Leuven 1995.
Jason 1989	Jason, Heda (comp.), Types of Indic oral tales: supplement. Helsinki 1989
Kalff 1885	Kalff, G., Middelnederlandsche epische fragmenten. Groningen 1885. Bibliotheek van Middelnederlandsche letterkunde, aflevering 38.
Kloek 1994	J.J. Kloek. J.J., ‘De lezer als burger. Het literaire publiek in de achttiende eeuw.’ In: De achttiende eeuw 26. Amsterdam 1994.
Krüger 1936	Krüger, August, Die Quellen der Schwanritterdichtungen. Gifhorn 1936.
Leupen/Thissen 1981	Leupen, P. en B. Thissen, Bronnenboek van Nijmegen. (Eerste eeuw na Chr. - 1247). Nijmegen 1981. Nijmeegse Studiën, deel X.
Mak 1944	Mak, J.J., De rederijkers. Amsterdam, 1944
Mierlo 1926	Mierlo, Jan van, Eene reeks valsche kronieken van Christophorus Butkens. Tonerloo 1926. Overdruk uit: Analecta Praemonstratensia 2 (1926), p. 60-81 en 113-138.
MNW	Middelnederlandsch Woordenboek op cd-rom. (AND CompLex 3.5) Rotterdam/Leiden 1998. Op de cd-rom staat een indrukwekkende hoeveelheid informatie. Het lexicografische gedeelte: MNW, deel 1-9; het Citatenboek bij deel 1-9 van het MNW; de Bouwstoffen van het MNW (MNW, deel 10); de aanvullingen en verbeteringen op het MNW, samengesteld door A. Beekman (MNW, deel 11). Het tekstengedeelte: het Corpus Gysseling I en II; een verzameling Middelnederlandse rijmende teksten en proza, waaronder Boekenoogen 1931. (Onder ‘Helias ridder metter swane’)
Mulder/Siepe 1996	Mulder, Robert & Lejo Siepe, In het voetspoor van de Kruistochten. Reizen langs de route van Godfried van Bouillon. Amsterdam 1996.
Nelson 1977	Myers, Geoffrey M., Emanuel J. Mickel jr., Jan A. Nelson, La naissance du Chevalier au cygne / with an essay on the manuscripts of the Old French Crusade cycle by Geoffrey M. Myers. Tuscaloosa 1977. The Old French Crusade cycle; vol. 1.
Nelson 1985	Nelson, Jan A. (ed.), Le Chevalier au cygne and La Fin d'Elias. Tuscaloosa 1977. The Old French Crusade cycle; vol. 2
Panzer 1955	Panzer, F.W. (ed.), Die Kinder- und Hausmärchen der Brüder Grimm Wiesbaden 1955.
Paris 1890	Paris, Gaston, ‘Compte rendu de Todd’. In: Romania: recueil trimestriel consacré à l'étude des langues et des littératures romanes N^o19 (1890)
Paris 1897	Paris, Gaston, ‘Périodiques’. In: Romania: recueil trimestriel consacré à l'étude des langues et des littératures romanes N^o26 (1897)
Pickles 1998	Pickles, Tim, Malta 1565. Last Battle of the Crusades. New York 1998.
Pleij 1996	Pleij, Herman, ‘Lezende leken, of lezen de leken wel? Tekst, drukpers en lezersgedrag tussen Middeleeuwen en moderne tijd.’ In: Th. Bijvoet e.a. (red.) Lezen in andermans hoofd. Over lezers en leescultuur. Nijmegen 1996, p.50-66. Zie ook: Resoort 1988 en Spufford 1996.
Reiffenberg 1846-1859	Reiffenberg, Le Baron de & M.A. Borgnet, Le Chevalier au Cygne et

[p. 119]

	Godefroid de Bouillon: poème historique publié pour la première fois avec de nouvelles recherches sur les légendes qui ont rapport à la Belgique, un travail et des documents sur les croisades. Brussel 1846-1859. 4 delen. Monuments pour servir à l'histoire des provinces de Namur, de Hainaut et de Luxembourg.
Resoort 1988	Resoort, R.J., Een schoone historie vander borchgravinne van Vergi. Onderzoek naar de intentie en gebruikssfeer van een zestiende-eeuwse prozaroman. Hilversum 1988. Middeleeuwse studies en bronnen. Verdieping bij Pleij 1996.
Ruland 1930	Ruland, Wilhelm, Die schönsten Sagen des Rheins. Kleine Ausgabe mit 10 Illustrationen. Köln am Rhein, 1930. Vierte Auflage.
Ruland 1989	Ruland, Wilhelm, The finest legends of the Rhine. Bonn 1989. 3rd Edition. (Vertaling en bewerking van Ruland 1930)
Rutte 1999	Rutte, R., ‘Stedenpolitiek en stadsplanning door Hendrik I van Brabant, 1184-1235.’ In: Noordbrabants Historisch Jaarboek 16 (1999). 's-Hertogenbosch 1999, p.9-32.
Schönberger 1998	Schönberner, Egon (samensteller) Wortschatz des unteren Niederrheins. Kleve 1998. (Twee banden en één cd met ‘Sprechproben’.)
Selm 2001	Selm, Bert van, De Amadis van Gaule-romans. Productie, verspreiding en receptie van een bestseller in de vroegmoderne tijd in de Nederlanden. Leiden 2001. SNL-reeks 8.
Sloet 1870	Sloet van Beele, Baron L.A.J.W. (ed.), De nobili principatu Gelriae et eius origine van Wilhelmus de Berchen. 's-Gravenhage 1870. In deze oorspronkelijk Middeleeuwsetekst zou een verwijzing voorkomen naar Helias. Daar is in deze uitgave niets van te zien, want Sloet van Beele heeft de betreffende passage wel in de inhoudsopgave staan, maar verder niet opgenomen.
Spufford 1996	Spufford, M., ‘Drukwerk voor de armen in Engeland en Nederland, 1450-1700’ In: Th. Bijvoet e.a. (red.), Lezen in andermans hoofd. Over lezers en leescultuur. Nijmegen 1996, p.67-80. Verdieping bij Pleij 1996.
Statenvertaling.net	www.statenvertaling.net.
Steinz 2004	Steinz, Pieter. Lezen &cetera. Gids voor de wereldliteratuur. Amsterdam/Rotterdam 2004 (4e druk)
Straten 2004	Straten, Odette (eindredactie), Valkhof en omgeving van prehistorie tot nu. Nijmegen 2004.
Ter Haar 1963	Ter Haar, Jaap, De grote sagen van de donkere Middeleeuwen Haarlem 1963. Geschiedenis en cultuur voor jonge mensen 13. (3e verhaal.)
Thompson 1955-1958	Thompson, Stith, Motif-index of folk-literature: a classification of narrative elements in folktales, ballads, myths, fables, mediaeval romances, exempla, fabliaux, jest-books, and local legends. Kopenhagen 1955-1958. 6 delen.
Thompson 1960	Thompson, Stith en Warren E. Roberts, Types of Indic oral tales: India, Pakistan, and Ceylon. Helsinki 1960.
Thoms 1889	Thoms, William J. (ed.), Early English Prose Romances. New edition, revised and enlarged. Londen 1889, p.691-784. (‘The Knight of the Swanne’)
Tolkien 1995	Tolkien, J.R.R., The Lord of the Rings. Londen, 1995. Nieuw gezette paperback editie.
Tolkien 1997a	Tolkien, J.R.R., In de Ban van de Ring. Utrecht 1997. Eerste druk in herziene vertaling.

[p. 120]

Tolkien 1997b	Tolkien, J.R.R., The History of Middle-earth volume XII, The Peoples of Middle-earth. Londen 1997. Geschreven door Christopher Tolkien naar aanleiding van aantekeningen van zijn vader J.R.R. Tolkien.
Vandersteen 1969	Vandersteen, Willy, Suske en Wiske en de briesende bruid. Antwerpen 1969. Suske en Wiske, nr.92.
Vorrink 1930	Vorrink, Joh., Een schoone en wonderlijke historie van den Zwaanridder die per ship te Nijmegen kwam geleid door een zwaan uit het land van Rijssel Naar het oude volksboek. 's-Gravenhage 1930. (Verlucht door Victor Stuyvaert.)
Vosters 1973	Vosters, Simon A., ‘Nijmegen in de Middelspaanse letteren.’ Overdruk uit: ‘Verslagen en Mededelingen’ van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, jaargang 1973, aflevering 3. Gent 1973.
Weve 1925	Weve, J.J., De Valkhofburcht te Nijmegen. Een alsnog-uitgave van het manuscript uit 1925. Drs. J.M.T. Nooy (bew. en red.). Nijmegen 1994.
Winkel 1922	Winkel, J. te, De ontwikkelingsgang der Nederlandsche letterkunde. Deel 1: Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde van Middeleeuwen en Rederijkerstijd. Haarlem 1922. 7 delen. 2e druk.
Winkel 1928	Winkel , J.te, De ontwikkelingsgang der Nederlandsche letterkunde. Deel 4: Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde van de Republiek der Vereenigde Nederlanden. Haarlem 1928. 7 delen. 2e druk.
WNT	Woordenboek der Nederlandsche Taal op cd-rom. (AND CompLex 4.1.5.0) Rotterdam/Leiden 1999.