Brieven aan familie en vrienden 1919-1941

31.

We zien Walraven in deze brief boos worden op Beb Vuyk zoals ook in de volgende. Ook zij nam geen blad voor de mond. Hier botsen twee temperamenten, maar niet twee karakters. Op een afstand van jaren doet deze vriendenruzie onwerkelijk aan. Het dubieuze ‘gelijk’ speelt geen enkele rol meer. Er bleef trouwens bij beiden een ondergrond van grote waardering en sympathie. Eigenlijk ging het om Itih, geloof ik. Beb Vuyk was bijzonder op Itih gesteld (wie overigens niet!) en ik kan me niet onttrekken aan een ondergronds gevoel van jalouzie van de kant van Walraven.

[p. 846]

Blimbing, 24 September 1941

Beste Nieuwenhuys,

Dank voor je brief van 21 dezer, dien ik zoojuist ontving. - Wat Beb betreft, ik vrees inderdaad, dat het beter is deze connectie langzamerhand af te breken, tenminste wat persoonlijk contact betreft. Het behoeft mijnerzijds niet te ontaarden in mindere waardeering voor de auteur, hoewel ik mij, voor wat mijn werk betreft, daarover van haar zijde wel heb te beklagen, naar ik meen.

Toch is dit niet de hoofdzaak voor mij. De hoofdzaak is, dat Beb eigenlijk één lijn trekt met De Wolf en mij kwalificeert als:

1e. een huistyran en een beul voor mijn arme vrouw.

2e. een egoïst, hetgeen ook zou blijken uit mijn schrijverij.

3e. een verwaand mensch, die zichzelf in zijn schrijven verheft.

4e. een soort van ontoerekenbaar mensch.

Zelfs zonder te gaan napluizen, of dit alles juist is, is mij dit te veel. Ik ben al 54 jaar en heb genoeg zorgen en beslommeringen. Ik ben zenuwachtig, om het dan maar zoo te noemen. Ik ben ook verbitterd in vele opzichten. Maar als ik alleen gelaten zou kunnen worden, ook door mijn huisgenooten, zou niets mij beletten gelukkig te zijn voor mezelf, want ik ben gezond en ik kan werken op vele gebieden.

Dus wil ik handelen naar het Bijbelwoord: ‘Indien uw oog u hindert, zoo ruk het uit.’

Beb heeft, misschien onbewust, een slechte invloed op Itih, die bij haar steun vindt in haar graag gespeelde rol van ‘de vertrapte vrouw’. Alweer, zonder mij te willen verdiepen in de vraag naar de juistheid van zooiets, ligt het voor de hand, dat ik de relatie verbreek met iemand, die mijn huiselijk leven ondermijnt, al was het alleen door die zwakzinnige ‘ethiek’ met ‘de Indonesiërs’.

Ik kan er alleen dit van zeggen, n.l. dat mijn vrouw en mijn kinderen mij te pakken hebben en niet ik hun. Mijn heele leven hebben zij in beslag genomen. Mijn persoonlijke vrijheid. Elke cent, dien ik verdien. En zij zijn meerdendeels ondankbaar, zeer ondankbaar. Ook zijn zij verwaand, ach-

[p. 847]

ten zich ver verheven boven den ordinairen totok. Vandaar dat ik vaak zeg: ‘Jullie hebben een beer gevangen, die voor je moet dansen, en van de opbrengst van zijn kunstjes leef je.’

Ik zie ervan af voor je te copieeren, wat zij schrijft in haar laatste brief, en ook in een vorige brief. Ik zie er ook van af mij te rechtvaardigen. Het eenige is, dat ik het niet verdraag en dat het dus beter uit kan zijn.

Ik heb dit laatste niet aan haar geschreven, in zulke woorden. Maar ik heb geschreven: ‘Ik vrees, dat het verkeerd gaat tusschen jou en mij.’

Ik ben wat bang van vrouwen, in 't algemeen. Beb is niet de eerste vrouw die ik in mijn leven ontmoet. Mijn moeder was de eerste. Daarop volgden er verschillende, en het eindresultaat van de connectie was bijna altijd hetzelfde. Mijn verlangen is alleen te worden gelaten, hoogstens te leven met Hollanders van het mannelijke geslacht en van mijn eigen denkwijze. Maar die vind ik niet.

Zooals Eddy schreef in zijn stukken tegen Z.: ‘Hoe kom ik eigenlijk aan die oude heer?’ zoo vraag ik me af: ‘Hoe kom ik eigenlijk aan deze dame?’ Ze is in mijn leven en ze hindert me. Dus doe ik beter haar te vermijden. Maar ze hindert me geweldig, en ze belet me zelfs te schrijven, wat ik wellicht nog zou kunnen schrijven. Vanwaar dit komt, daarin zal ik me nu maar niet verdiepen. Laat het genoeg zijn, dat ik het niet wil dragen, al moet ik het tòch dragen natuurlijk.

Overigens: de oefenaars der Lapsianen!

De liefste van mijn kinderen is Anna, die door haar op Soekaboemi is gekomen als assistente in het Gesticht. Anna schrijft: ‘Ze praat weinig tegen me, maar kijkt me onderzoekend aan.’ Toen Veenstra op Soekaboemi logeerde bij Beb is hij van Anna vandaan gehouden. Eigenaardig! De persoon, waarmee Anna moet samenwerken, een zekere mevrouw Wit, onder wie Anna werkt, was de persoon, van wie gevreesd werd, dat zij de carrière van Anna zou doen mislukken. In plaats daarvan schijnt de verhouding tusschen deze twee gewoon een idylle te zijn!! En mevrouw Wit is een totoksche, die b.v. 's middags het koper gaat poetsen, hetgeen, zooals bekend, een rechtgeaarde Indone-

[p. 848]

sische nooit doet, (omdat Indonesiërs stammen uit het bamboetijdperk, waarin niets te poetsen valt dan hoogstens heilige krissen op Garebeg Mauloed.) Ik zou óók het koper gaan poetsen, want ik haat de Indonesische zigeunerkamprommel, maar ik kan er niet tegen op natuurlijk. Tot mijn spijt.

Beb zal zich wel aan mij ergeren, uiteraard. Maar om bovenvermelde redenen, die uit vrees en gemakzucht voortkomen, meen ik, dat we elkaar wel uit den weg kunnen gaan met eenig beleid. Eigenlijk hou ik van haar, maar ze hindert me geweldig. Het eene sluit het andere niet uit, zooals je weet. En het leven is al vol genoeg.

Ik weet ook niets van het gratierekest, alleen, dat het lang duurt, al heb ik er geen verstand van. Ze piekeren er lang over. Het is dan ook wel een geval om over te piekeren en het lezen van den bundel kost tijd, hoewel de lectuur hoogst interessant is, zelfs voor mij. Ik heb er op de griffie een paar maal in zitten genieten. Ik onthoud me maar van gissingen, want dat kon wel eens heel anders uitkomen. Maar het is niet deze zaak, die mij hindert, geloof dat maar van mij. Als het anders niet was, ik zou geen ergernis ter wereld hebben. Maar ik moet deze uitslag afwachten, voordat ik kan gaan denken over een reis naar West-Java.

Dank voor je bemoeienissen inzake Terkuhle. Ik hoor niets van hem, hoewel ik hem die twee boeken heb gestuurd: ‘Holland's Glorie’ en ‘Eiland der Demonen’ van Fabricius. Maar dat ben ik wel van dezen heer gewend en ik weet, wat hij denkt, namelijk: ‘Kom maar liever zelf eens in levenden lijve!’

De Unie zond mij het Septembernummer van De Fakkel en tien overdrukjes van de Kroniek. Deze laatste is alleen van belang, met het art. van Samkalden en dat van Franken over de Maleische versjes van Van Alphen, dat echter te weinig geeft, zooals gewoonlijk in Indië. Deze menschen, zooals die zendeling, zijn allemaal ‘Gone with the Wind’, en ik zou toch zoo graag meer van hun leven weten. Wij hebben geen dagboeken of brieven, zooals andere volken, de Engelschen b.v. en de Amerikanen zelfs. Van ‘Gone with the Wind’ gesproken, ik heb pas dat boek gelezen, een taai

[p. 849]

boek, maar interessant, over den burgeroorlog tusschen Noord en Zuid in de zestiger jaren. Aan dat boek zie je, welk een archiefmateriaal ze in Amerika hebben, want het is, alsof de schrijfster zelf dien tijd beleefd heeft.

Het boek van Courier dit Dubekart stuurde je nog steeds niet.

Hier is alles als gewoonlijk. Mijn vrouw had wormen, maar ook pijn aan de galblaas, alweer. Eenige dagen in het ziekenhuis gelegen, maar toen de wormen waren ontdekt en verwijderd, kwam ze er weer uit. Dieet en rust.

De Smeroe heeft ons hier onder de asch bedolven. Alles is grijs en grauw. Alleen een regenbui kan ons redden om het weer schoon te wasschen. Voor het overige schrijf ik voor de krant, vertaal veel, maak nu en dan een sarcastisch rijm over Indië en een enkele boekbeoordeeling, als er een boek is. Moet ik nog verder meewerken aan de Kroniek van De Fakkel?

Mijn groeten aan Vroman en aan Veenstra, als je hen ziet, en natuurlijk ook aan Beb, en aan Peu van Leur, die aan Itih een blikje Zeeuwsche brokken stuurde van de tentoonstelling Oranje Boven of hoe heette dat ook weer. Heel lief van haar. Ze is niet zoo ‘wild en groen’ als Beb, gelukkig. - Mijn groeten ook aan Mevrouw en het beste met Rogier, die in Bandoeng zich wel fijn zal voelen! Een hand en het beste en wellicht tot ziens spoedig,

W. Walraven.