Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1795 en 1796

[p. 144]

(December)

(1 december 1796)

Op den 1 december is bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt eenen brief van den commissaris van de uijtwerkende magt bij de tribunaelen civiel en crimineel in dit departement, behelsende de sommen die de greffiers en duerewaerders der vrederechters mogen eijsschen en boven welke zij niet mogen gaen, op pene van 6 jaeren ijzers. Te weten van elke insinuasitie van dagvaert of sententie 20 stuijvers Fransch, voor gaven van definitive sententie 20 stuijvers Fransch, voor eene interloculaire⁽⁷⁷⁾ sententie en requester of act van visitatie met definitive sententien in geval van appel 10 stuijvers Fransch. Voor saeken beneden de weerde van vijftig livres in specien, zijn de interloculaire sententien, requesten, etc. onnoodig en mag bij geval daerover niets geeijscht worden. Voor elcke interloculoire sententie die separaet afgelevert wordt, wanneer de instantie aen partij moet gebueren 15 stuijvers Fransch. Voor den greffier in het versellen van den vrederechter als desen zig ter plaetse transporteert 20 stuijvers Fransch. Voor experte die door den vrederechter geropen zijn, als zij bij gaen en keeren daerin een geheelen dag besig zijn 60 stuijvers Fransch, voor een halven dag 30 stuijvers Fransch. In het leggen van segels wordt van den vrederegter voor de eerste vacatie toegestaen 40 stuijvers Fransch en voor de tweede 20 stuijvers Fransch. In de steden daer meer dan 25000 zielen zijn, de regten voor de eerste 60 en voor de tweede 30 stuijvers Fransch. - fol. 102 - Dese zelve rechten moeten betaelt worden voor de vacatien in de bijeenkomsten van bloetvrienden⁽⁷⁸⁾, boven de expeditie ter greffier. Nogtans de kosten deser expeditie mogen niet swaerder zijn als degone van ider definitive sententie. Alle welcke tot elks informatie is bekent gemakt geworden. CCLXXXIII gasette van den 1 december, etc.

(77) Intercoculaire: interlocutoire, tussenvonnis.

(78) Naar alle waarschijnlijkheid bedoelt men hier een familieraad.

(3 december 1796)

Op den 3 december is 's morgens om 10 uren tot 's middags ten 4 uren voor het voorheen beroemde landthuijs van den Vrijen op een schavot tentoongestelt Francois Cuijper, geboortig van Rousselaere, oudt 17 jaeren, met een placaet boven zijn hooft behelsende de diefte met braeke door hem begaen, zijnde verders gecondemneert tot 20 jaeren in de ijzers, welke hem t' eijnden de executie aengeslegen wierden. Doordien het heden bij uijtnementheijd kout en vriesende weder was, heeft men genootsakt geweest desen geexecuteerden tot twee mael van het schavot af te laeten komen en in de wagt der schaedebeletters te laeten warmen, want hij door den langen tijdt als versteven op het schavot was, niettegenstaende den genever en ander verwarmende dranken die hem toegebragt wierden.

Ontrent den avond - fol. 103 - wiert het groot vaendel op den thoren opgesteken, van 6 tot 7 uren wierden alle de klokken der stadt geluijt waernaer geduerende eene ure op 't carilion gespeelt wiert ter oorsaeke van d'aengekomen tijdinge van eene victorie die door het Fransch leger is behaelt geworden.

(4 en 5 december 1796)

Op den 4 en 5 december van 7 tot 8 uren 's morgens, van 12 tot 1 ure 's middags en van 6 tot 7 uren 's avons zijn wederom alle de klokken der stadt geluijt geworden en telkens een ure daernaer op 't carilion gespeelt. In welk geluijt nogtans nu eene groote vermindering is ter oorsaeke van de suppressie van de mans- en vrouwecloosters deser stadt, welkers kercken nu alle gesloten zijn, even alsof dezelve noijt geexisteert hadden.

Heden was er ook geaffixeert een wijtloopig bericht welke de victorie in Italien door de Fransche behaelt aenkondigt en in welke geseijt wordt dat de veltslaegen aldaer zeer bloedig hebben geweest, dat er 12000 mannen keijserlijcke troupen, zoo in doode als gekweste en krijgsgevangene gemakt zijn, dat de Fransche 20 stukken canon en eenige vaendels hebben verovert, etc. Dog hoe flatteerende dit bericht ook opgeheldert is en - fol. 104 - in 't welke niets van

[p. 145]

't verlies van de Fransche legers verhandelt wordt, weet men nogtans voorseker dat hun verlies ook zoo in doode als gekweste en krijgsgevangene zeer groot geweest is, want er van hunnen kant elf generaelen gesnevelt zijn, waeruijt men an afmeten hoeveel ongeluckige mindere dat er moeten geslagoffert zijn. Ach! Mogt er haest een eijnde van alle dit schrikkelijk vergieten van 's menschebloet gemakt worden⁽⁷⁹⁾. CCLXXXIV gaset van 5 december.

(79) Het betreft hier de veldslag van Arcola (15-17 november) waar Bonaparte een beslissende overwinning behaalde op de Oostenrijkse generaal Alvinczy. Op 19 november versloeg hij de Oostenrijkse generaal Davidowitch (J. GODECHOT, La révolution française, o.c., p. 208).

(6 december 1796)

Op den 6 december het kout en sneeuwende weder met eene groote hevigheijd blijvende aenhouden, is er bij orders van de municipaliteijt ten koste van de Fransche regeering een groote masse branthout aen de arme deser stadt uijtgedeelt geworden. Alle welke, gelijk den afslag van de rechten, den gemeenen man meest soulageeren en de Fransche genoegsaem weten dat men dese classe van 't volk meest moet toegeven om geene contrerevolutie te konnen teweeg gebragt worden, terwijl den overlast van de begoede borgers, die nog meer staen belast te worden, zeer groot is en opdat te gemakkelijcker met de suppressien - fol. 105 - en ontrovingen van alle de cloosters zoude konnen voortgegaen worden.

(7 december 1796)

Op den 7 december zijn op eene zeer argelistige wijse uijt de vangenis gebroken drij dieven welke reets door den crimineelen regtsbank tot de ijzers en tentoon te staen gecondemneert waeren.

Desen naermiddag is binnen dese stadt, gekleet als eenen heer, met zijne chaise aengebragt eenen moorder genaemt Salambier, zijnde het opperhoofd van eene groote bende moorders, gelijk er zoo er geseijt wordt ook reets veele pligtige van dezelve bende vastgenomen en in egtenis beweegt zijn. Desen moorder is tot Rijssel, rijdende als koopman, met zijne chaise aengehouden en is tot naerder orders in het beluijk der Cellebroeders in sekerheijd geplaest geworden⁽⁸⁰⁾.

(80) François Marie Salembier, geboren in Isbergues op 15 december 1764, werd samen met twintig beschuldigden op de Markt te Brugge ‘geguillotineerd’ op 6 november 1798. Dit gebeurde vijf jaar voor de executie van de leden van de bende van Bakelandt.
De beruchte ‘Voetbranders van het Noorden’ zoals de bende van Salembier werd genoemd, vormden een internationaal gezelschap van 41 leden, waaronder zes landgenoten, één Duitser van Joodse afkomst en 34 Fransen. Zij waren gedurende 13 maanden vooral actief in de Franse departementen Nord en Pas-de-Calais en in de Vlaamse departementen. Zij werden beschuldigd van achttien delicten, 15 diefstallen en 3 moorden. Na de vierde arrestatie van Salembier duurde het proces 18 maanden. Dit proces werd gevoerd voor de criminele rechtbank van Brugge. De enorme dossiers werden samen met de eenenveertig beklaagden uit Kortrijk - waar de arrondissementsjury maandenlang het onderzoek had gevoerd - overgebracht naar Brugge. Dit gerechtelijk dossier wordt nu gedeeltelijk bewaard in het Rijksarchief te Beveren-Waas. Zie G. SANGNIER, Le Brigandage dans le Pas-de-Calais de 1789 à 1815, Blangesmont, 1962, p. 125-204. Over de legendevorming rond deze bende: A. VIAENE, De Bende van Salembier 1796-1798. Geschiedenis en legende, in: Biekorf, 73 (1972), p. 257-270 en S. TOP, De Bende van Bakelandt in de geschiedenis, de literatuur, het volkslied en het volksverhaal, Kortemark, 1983, p. 67-69).

(8 december 1796)

Op den 8 december zijnde den pligtigen feestdag van O.L.V. Onbevlekte Ontfangenis die jaerelijks zoo pligtiglijk in de kercken der paters Recoletten en Capucinen plagt geviert te worden door het stellen van eenen autaer in 't midden der kercke en het vieren van eene solemnele octave van agt daegen, is heden, de kercken gesupprimeert zijnde, alles onderbleven en alleen door de confraters der confrerijen die nog in wesen zijn eene pligtigheijd van het doen van een misse en lof in de parochiale kerke van St.-Salvators aen den autaer van O.L.V. van de 7 ween geviert geworden, ook reets in die kerk en andere nieuwe bigtstolen opgeregt zijnde⁽⁸¹⁾, etc. CCLXXXV gaset 8 december.

(81) Door de sluiting van de kloosterkerken moesten in de parochiekerken o.m. meer biechten worden gehoord, daarvoor waren nieuwe biechtstoelen nodig.

(9 december 1796)

Op den 9 december waeren op den Burg voor 't Landthuijs van den Vrijen opgeregt drij staeken in den grondt en om 10 uren tot 4 uren wierden door den scherpregter aen dees staeken gehegt drij placaeten met de naemen van Louis Courtois en Philippe La Montagne, beijde gecondemneert tot [???] jaeren in d'ijzers voor het begaen van kerkediefte en den naem van Joseph Potter voor het begaen van diefte met braeke tot 16 jaeren ijzers gecondemneert zijnde, zijnde dese de drij die hier, hiervooren vermelt, uijt de vangenis gebroken waeren.

(11 december 1796)

- fol. 106 - Op den 11 zijnde het slot van d'octave van de H. Barbara, misschien voor de leste mael geviert wordende in de kercke der eerw. paters Augustinen die tot nog toe in wesen zijn, hoewel zij andere kleedingen draegen en geen paters meer gelijcken en die niettegenstaende dies ook zoo men zegt zullen gesupprimeert worden, heeft den toeloop van volk geduerende die octave aldaer zoo groot geweest dat alle daege, zoo 's morgens om 6 uren als de daegelijcke solemnele misse gesongen wordt, als naermiddag in het lof en sermoen, dat de kerke te kleen was om de menigte te bergen, want alle de cloosters nu behalvens die kerk en degene der Discalsen gesloten zijnde, loopen

[p. 146]

veele menschen als verloren om de goddelijcke diensten te konnen aenhooren. Heden is ook met den jaerlijkschen luijster in de parochiale kerke van St.-Salvators begonst de octave van de H. Barbara, waer den toeloop van volk ook overgroot is, want de confrerije aldaer nog in wesen zijnde, zijn de goddelijcke diensten aldaer als naer jaerlijksche gewoonte ook nog verricht geworden⁽⁸²⁾.

(82) Het feest van de H. Barbara valt op 4 december, het octaaf eindigt dus op 11 december. Van Walleghem vergist zich dus bij zijn beschrijving van de plechtigheid in de Sint-Salvatorskerk, en is correct bij zijn vermelding van de viering bij de augustijnen.

(12 december 1796)

Op den 12 december heeft men door het volgende bericht vernomen uijt Brussel dat de ongeluckige nonne Minet, hiervooren fol. 107 vermelt, van de abdije van La Ramée, van welcke alom zooveel gesproken wordt, op de volgende wijse is overleden. Brussel, den 10 december, de beruchte nonne Dieudonnie Minet van La Ramée wiert den 1 deser maendt op versoek van haeren curateur naer Putrain vervoert alwaer hij woonde. Daer wiert zij op een bed geleijt en stierf ontrent den 8 uren 's avons. Haer lichaem is geopent geworden en de doctoren hebben bevonden dat haere beenen en heupen tot op de beenen toe verkankert waeren. CCLXXXVI gaset van 12 december, etc.

(13 december 1796)

Op den 13 december is op een schavot op den Burg voor het landthuijs van den Vrijen tentoongestelt 's morgens van 10 uren tot 's middags ten 4 uren Pierre Joseph Verveich, soon van Joseph, geboortig van Ledeghem en laest gewoont hebbende tot Ardoije, oudt 54 jaeren, met een placaet boven zijn hooft volgens welke desen gecondemneert wordt tot vier jaeren in d'ijzers omdieswille dat hij bij geblekene dreijgementen heeft verdreijgt van het huijs van zekeren Tijtgat tot Ardoije te zullen in brant steken, omdieswille dat desen hem gerefugeert heeft eene aelmoesse te geven. Het was heden bij uijtnementheijd kout smoorende weder, waerdoor door den langen tijdt dat den geexecuteerden op het schavot moest sitten tot tweemael daervan heeft moeten gebragt worden, om te warmen in de wagt der schaedebeletters, want hij door de groote koude als versteven was.

Desen morgen heeft men in de parochiale kerke van O.L.V. de pligtigheijd zien hernemen in de H. Sacramentcapelle, de welke wekelijks plaetse hadde in de gesloten kerk van de paters Recoletten, nopens het vieren van den H. Antonius op alle dissendaegen van het jaer, zooals men gewoon was 's morgens om 7 uren wekelijks een pligtige misse te zingen en 's avons het lof, is zulks op heden ook gedaen in de gemelde kerke onder den toeloop van eene menigte menschen. Men heeft er gesegent met de reliquien van den zelven heijligen en des zelfs beelt is in den autaer geplaest, waer het beelt van O.L.V. gestaen heeft, etc.⁽⁸³⁾ Ook van andere kerken te melden.

(83) Hier is uiteraard de wereldberoemde Madonna van Michelangelo bedoeld, die op 3 september 1794 door de Fransen uit de O.-L.-V.-kerk is weggehaald en pas op 3 januari 1816 uit Parijs naar Brugge terugkeerde. Zie MV. 1793-1794, p. 146 en p. 170, n. 102.

(14 december 1796)

Op den 14 december verneemt men voorseker dat den heer Veranneman⁽⁸⁴⁾, regtsgeleerden van Brugge, tot Parijs gereclameert heeft in den naem van de beggijnhoven van het Nederland opdat men dezelve niet zoude vermengen met de nonnecloosters omdat de beggijnnen vermogen te trouwen, omdat zij van hun eijgen goet leven en omdat zij van hunne familien erven gelijk de familien erven van nun. Dog men vreest dat zij niettegenstaende dies ook zullen gesupprimeert worden.

(84) De advocaat van de begijnhoven was vermoedelijk Philippe Veranneman de Watervliet. Hij behoorde tot de Oostenrijks-gezinde ambtsadel maar geraakte in onmin met de Oostenrijkers door de publikatie van zijn politiek traktaat: Traité de la Souveraineté (Brugge 1790) (Y. VANDEN BERGHE en F. SIMON, Philippe Veranneman de Watervliet. Een politiek publicist in de Revolutietijd. Brugge 1790-1815, in Biekorf, 67 (1966), p. 134-141 en in Y. VANDEN BERGHE, Brugge in de Revolutietijd, 1770-1794, Brugge, 1978, p. 35-44).

(15 december 1796)

- fol. 107 - Op den 15 is bij orders van de centrale administratie bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt eene zeer wijtloopige proclamatie verbiedende in dese landen den invoer van alle Engelsche koopmanschappen en manufacturen, waerdoor veele in groote beswaerenis gebragt worden, te melden, welke heele proclamatie in de Gensche gasette van den 24 november N. CCLXXXI kan gesien worden⁽⁸⁵⁾. Dito CCLXXXVII.

(85) Zie SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 42, nr. 5 en nr. 6, alsook nr. 34 en nr. 35.

(17 december 1796)

Op den 17 december is geduerende ses uren op een schavot op den Burg tentoongestelt met een placaet boven zijn hooft Jean Pottevin, voor 14 jaeren in

[p. 147]

d'ijzers gecondemneert zijnde voor het begaen van de diefte met braeken ten huijse van den bakker Passet bij de Torre, van welke fol. 54 en 55 breeder vermelt is.

(19 december 1796)

Op den 19 december is bij orders van de centrale administratie van 't stadthuijs afgekondigt bij hallegebode en trommelinge eene zeer strenge proclamatie behelsende dat wegens den afslag van den regten geordoneert is dat de agterstellingen seffens moeten ingesaemelt worden, waerom aen eenider op 't strengste bevolen wordt de agterstellingen van het huijsegelt binnen de twee decaden te gaen voldoen aen den borger Van Heule in Ouden Burg, faute van welke de in gebreke blijvende volgens de strengheijd der wetten zullen behandelt worden⁽⁸⁶⁾. CCLXXXVIII gaset 19 december.

(86) Zie SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 42, nr. 31.

(21 december 1796)

Op den 21 december zijn tegens den avond door de Fransche commissarissen uijt hun clooster gesonden de religeusen, geseijt Arme Claeren, t'eijnde St.-Catarinestraete, zijnde het laeste besloten vrouweclooster deser stadt, welke ook te melden hoe het in 't jaer 1790 is herstelt geworden⁽⁸⁷⁾.

(87) Het 15de-eeuwse klooster van de Arme Claren Coletienen aan de Katelijnevest en de Sulferbergstraat was in 1783 afgeschaft door keizer Jozef II en in 1791 opnieuw opgericht (zie MV. 1794, p. 26 en M. GOETINCK m.m.v. F. ETIENNE en M. ROGGEN, Eeuwfeest van de heilige Coleta (1381-1447). Tentoonstelling ‘Een venster op het leven’, Brugge, 1981, p. 66-68).

(22 december 1796)

Op den 22 december zijn ingebragt in egte van vangenis deser stadt drij valschemuntenaers, welke op het platte landt zijn ontdekt in eene onderaerdsche spellonke, onder het canton van Kortrijk, terwijl zij besig waeren met valsche geltspecien te formeeren en dus op het fait zijn betrapt geworden. CCLXXXIX gaset van 22 december, etc.

(23 december 1796)

Op den 23 december afgelopen het proces van Pucabrouke, sedert gistermiddag om twee uren en heelen nagt in 't tribunael crimineel verhandelt voor een valsche obligatie van f. 250 pond te eesschen tegens Jof. Vervaeke, veroordeelt tot 4 jaere in d'ijzers en 6 uren tentoon te staen onder den toeloop van menige menschen van welk berucht proces breeder te handelen.

(23 december 1796)

Op den 23 december bij orders van het Directorie van 't stadthuijs afgekondigt bij hallegebode eene wet behelsende maetregelen voor de Fransche die in nuetrale landen reijsen⁽⁸⁸⁾. Een andere wet van den 26 brumaire behelst (siet in zijn geheel gaset N., etc.) dat er van den dienst van het jaer 5 een fondts zal gemakt worden van 450 millionen geaffexteert op de gewone onkosten en een fondts van 550 millionen op de buijtengewone onkosten van den oorloog en voorts de maniere op welke dese sommen zullen ingesaemelt worden.

(88) Zie SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 42, nr. 13 en nr. 14.

(26 december 1796)

Op den 26 december is ook bij orders van het Directorie bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt eene wet van den 6 messidor behelsende eenen nieuwen tarif der posten⁽⁸⁹⁾. Ook een ander besluijt waerin geseijt wordt dat geene fournisseurs-generael, agenten, etc. binnen of buijten de republicke mogen reijsen zonder paspoort uijt oorsaeke dat de emigranten groote pogingen doen om weder in het landt te komen⁽⁹⁰⁾. CCXC 26 december.

(89) Zie SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 42, nr. 7 en nr. 8.

(90) Zie SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 42, nr. 11 en nr. 12.

(28 december 1796)

Op den 28 december in den naermiddag zijn de eerw. paters Augustinen door de Fransche commissarissen uijt hun clooster gesonden onder den toeloop van een menigte volks, welke om de studenten die zij doceeren en de representantien die zij hebben gedaen, men gemeijnt hadde dat zij zouden hebben mogen in hun clooster blijven en zonder dat men nu nog weet of de studenten zullen vermogen voort doceeren en of zij ook hunne collegien agter de kerke gelegen zullen moeten verlaeten en versonden worden.

(29 december 1796)

Op den 29 december verneemt men dat er op de oversetschuijte van Vliessinge naer de polders van Casand een groot ongeluk gisternaermiddag is voorgevallen

[p. 148]

en dat er 18 persoonen in zee verdronken zijn, meest alle van dese [schuijte of opvaerende ???] ontkomen zijn, door de ijsscholven die tegens de schagte geslegen waeren. CCXCI gaset 29 december, etc.

(30 december 1796)

- fol. 108 - Op den 30 zijnde den 10 nivose of sneeuwmaendt zijnde decadi, is als naer gewoonte op de decadidaegen van 's morgens ten 7 uren tot 8 uren, van 's middags van 11 tot 12 uren, van 3 tot 4 uren op 't carilion gespeelt geworden en tot nog toe uijt alle huijsen de drijcaleurige vaendels uijtgesteken wordende, dog op den 31 december zijnde nieuwjaeravond, wanneer gewonelijk van 7 tot 8 uren 's avons op 't carilion gespeelt wiert tot aenkonding van het nieuw jaer en is zulks niet gedaen geworden, even alsof het eenen anderen dag zoude geweest hebben. Bemerkingen op d'ongelucke van het gepasseerde jaer en eijnde van 't schrikkeljaer 1796, etc.