Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1791 en 1792

[Mei]

(7 meij 1791)

- fol. 183 - Op den 7 meij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Brussel geschiet de 682ste treckinge van de keijserlijcke en koninglijcke loterije; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 53, 82, 45, 4, 5.

Geduerende de foire van desen jaere wierden binnen de stadt Brugge vertoont verscheijde vermaekelijkheijden, dog geene op de Mart ter oorsaek van de weijnige plaetse zoo wegens het gebouw van de Waterhalle als ter oorsaek dat de keijserlijcke en koninglijcke hooftwagt der militaire onderhouden in d'Halle heeft moeten liber staen ende voor dezelve geen kraemen hebben vermogen te staen. Het besonderste wiert dan vertoont op het zoogenaemt Pandreijken, waer afgeslegen was eene cabaene van planken en in welcke daegelijks tot 's avons laet vertoont wiert een alderschoonste en konstigste horlogiewerk, volgens het volgende berricht dat diesaengaende uijtgegeven wiert, luijdende als volgt:

Met permissie,

- fol. 184 - Trotsig handwerk (geseijd) mechanik waervan den uijtvinder de eere heeft genoten het aen te bieden voor het koninglijk huijsgesin te Versailles en aen Zijne Keijserlijcke Majesteijt op zijne Fransche reijse.

De heer Kaissin, Italianen, hantwercker des konings van Vrankrijks kleene vermaeken is alhier aengekomen, hij zal vandaeg en de volgende daegen d'eere hebben van het gedenkweerdig beleg van Orleans door de Engelsche aen te bieden en door de dapperheijd van Joanne d'Arc gered uijt het gevaer, het Orleansch maegdeken, dochter van Jacob d'Arc en van Isabelle Vautours, geboortig van Domremij bij Vankouleurt in Lorreinen, zij vermonde zig in eenen man om den Franschen koning Karel den VII te gaen vinden in het burgt Cinon (geseijt) chateau Cinon, opdat hij haer waepens en mannen geven zoud om de stadt Orleans te gaen redden. Gij zult eerst sien dese in haer dorpken haere spille bespinnen, hoedende haere kudde. 2. Gij zult het maegdeken te burg te Cinon - fol. 185 - zien ontfangen de bevelen des konings Karel den VII verselt van zijnen broeder en mijnheer van Vandricourt heer van 't dorpken. Gij zult haer ter linker hant des konings geknield zien met eene blouwe vlagge. 3. Wordt vertoont de stadt Orleans langs den augustiner schans en het maegdeken intrekkende dese stadt behaelen d'overwinninge met geheel haer leger tegen de Engelsche, gij zult se beschouwen te peert aen het hooft van haer overwinnende legerbende. 4. Men zal u aenbieden de koninglijcke kruijsstraet d'Orleans alwaer uijtgestelt is het gedenkstuk van 't maegdeken ter rechter zijde van Karel den VII en 't maegdeken ter linker, een reije kind (corael) zultj'er zien van d'hoogte van ses duijmen komen ontsteken de keersen aen het gedenkstuk alsof het levendig was, alzoo behandig opgevolgt van

[p. 92]

een trotsigen ommegang die men gaet jaerelijks t'Orleans den agtsten meijmaendt tot dankbaerheijd over het redden van de stadt. 5. Men zal het abtelijk stijft aenbieden van Onse Lieve Vrouwe van Latrappe in zijne gehele wellustigheijd. 6. De segenpraelen der schoone Judith die het hooft van

- fol. 186 - Holofernes afhouwt haere diensmaegt den sak aenbiendende. 7. Men zal eene negrin van drij voeten sien die op de koorde dansen zal. 8. De bekooring van den kluijsenaer Antonius in de woeij[s]tijne, hem verscheijde duijvelen komende kwellen. 9. De geduerige beroertenis wesende elpenballekens zonder weergae; dit eenig makt het wonder der vorsten en heeren van 't Hof. 10. Het wonder serintje of canarievogel in zijn hutteken, de konst en aengeboorte en hebben noijt iet diergelijkcks voortsgebragt van wat ik aen de nieuwsgierigheijd des gemeents kom aen te bieden, eenen vogel die verscheijde gesangen singt met eene stiptigheijd en suijverheijd dit kleen bekoorlijk wesen schijnt van zijnen kant het vermaek aen te wijsen dat het neemt over zijne aenhoorders, men siet in 't onderste van 't hutteken een hangende uurslag, den vogel singt verscheijde gesangen tot elker uer het slaet. De liefhebbers van boven gemeene dingen zijn genoot het vernuft aen te moedigen. Over de schoonheijd deser werktuijgen worden d'aenschouwers aengenaemlijk verwondert. Men kan eijndelinge hier ontletsen d'hoemenigte der roerende beelden en de stukken die - fol. 187 -sij aenbieden, maer de mogelijkcke oplettendheijd verdienen hunne teerderheijd, geschiktheijd hun'er beroeringen en hun optooijsel. Men betaelt op d'eerste plaetse eenen schelling, op de tweede drij stuijvers en half en op de derde ses oorden. De vertoonplaets is op het Pandreijken bij de Recollecten. Men kan daegelijcks dese vertoogen sien van 's morgens ten 10 tot 's avons ten 11 uren.

In d'herberge Het Dreveken wierden ook voor den prijs van eenen stuijver vertoont menige aengenaeme toeren en gedanst op het ijserdraet en op de slacke koorde, ook wiert er vertoont eenen volwassen manspersoon, geboren zonder armen of beenen, hebbende alleen het bovenlijf en volwassen hooft. Dit wonder der nature wiert voor d'aenschouwers gebragt op eene taefel, spreekende volkomen de Fransche taele, met zijnen mondt correct schrijvende, draedende eene naelde, den trommel slaende en verscheijde andere wonderen alleen met zijn mondt doende. Op het Pandreijken was ook gestelt eenen theater op welcke daegelijcks van ses uren tot - fol. 188 - 's avons menige bijnae bovennaturelijcke sprongen gedaen wierden en met alle behendigheijd op de slacke en stijve coorde gedanst wiert. Alleen daervoor bekomende hetgoon de duijsenden aenschouwers begeerden te geven, rondt gegaen wordende met eene busse die ook om zijne overgroote snelheijd daegelijcks veel ontfing gelijk van degone die van binnen in den theater gingen die met een verschiet van plancken afgeslegen was. Door dit alles saeg men daegelijcks tot diep in den nagt zoo veel menschen ontrent het Pandreijken alsof het telkens eene triumphvieringe zoude geweest hebben.

In het hof van St.-Jooris wiert ook daegelijcks vertoont gelijk ook op 't eijnde der foire eenige reijsen buijten de Gendpoorte op een stuk landt agter de herberge Het Haeseken eene schoone menaige van konstpeerden van welcke het volgende bericht uijtgegeven wierf:

Met permissie,

van het magistraet deser stadt Brugge,

Den vermaerden Jan Lamain Masson met zijne Engelsche compagnie die d'eer gehadt heeft te vertoonen in de tegenwoordigheijd van den koning - fol. 189 -

[p. 93]

van Vranckrijk, van den keijser, van de koninginne van Pruijssen, van Engeland, van Polen en van de keijserrinne van Rusland en in verscheijde andere landen en zelfs in dese stadt over 17 jaeren het d'eere van het publick te verwittigen, dat hij alhier aengekomen is, alwaer hij zal vertoonen de volgende toeren: 1. Den sieur Stiglitz zal op een peert springen en dansen, eenen voet in de handt houdende zal hij eenen vliegenden Mercurius verbeelden, trompetten, zijnen hoedt afnemen en opsetten, zijnen arm onder zijn been stekende zal hij verscheijde gedaenten verbeelden. 2. Een jongheijd van 16 jaeren zal op verscheijde manieren van den grondt op een peert en daernaer over hetzelve springen. 3. Carel Pringal zal van d'aerde op een ongetoomt peert springen, eenen voet hebbende op het hooft en d'ander tusschen de ooren van het peert zal hij in dat gestalte door eenen hoepel verscheijde mael door springen. 4. Carel stellende ider voet op een peert, zal alzoo galopeeren en de hoogte van drij voeten opspringen en alsdan zal hij - fol. 190 - zig stellen op twee saedels en de twee peerden en de barriere overspringen. 5. Stiglitz zig regt op twee peerden houdende, zal zonder toom galopeeren, hij zal exerceeren gelijk een soldaat, zijn fusik laeden, de stamper intrekken en uijttrekken en dickwils schieten. 6. Pindal zal op twee peerden galopeeren eenen hoepel in de hand en zal over een lint springen, verheven drij voeten boven de peerden en door eenen hoepel. 7. Stiglitz zal zijn hooft op de saedel leggen met de voeten omhoog en zal alzoo blijven staen al is 't dat het peert verscheijde sprongen zal doen over eenen stok. 8. M. Masson heeft een peert hetgoon hem alles wederbrengt dat hij op de aerde werpt. 9. Carel zal in vollen galop eene spelle van de aerde opraepen met de hand en met de andere handt de aerde eggen, ploegen en delven. 10. Eenen jongeling van 16 jaeren zal op twee peerden galopeeren, ider voet op een kandelaer gestelt op de zaedel, alsdan springende zal hij de kandelaers weg werpen en wederom zig stellen op de zaedels. 11. Een peert zal zig - fol. 191 - doodt veijnsen, twee menschen zullen er overgaen en op het eerste bevel zal het peert opstaen en galopeeren over het welk sieur Carel zal springen. 12. Stiglitz zal drij peerden met eene wonder snelheijd berijden en zal van het een op het ander springen. 13. M. Masson geeft een spel caerte aen eenen der aenschouwers om daeruijt een te kiesen, daernaer werpt hij het spel in de locht en in vollen geloprijdende doorschiet hij de kaerte met eene pistole. 14. Om te sluijten men zal zien den slegten ruijter, zig inboesemende op zijn Engelsch te rijden en veel meer andere konsten welckers uijtlegginge te lang is om hier geplaest te worden. De vertoonplaets is in het Oudt Hof. Men zal alle daegen maer twee keeren vertoonen, te weten 's namiddaegs ten 3 uren en 's avons ten 5 uren. Men betaelt op d'eerste plaetse 6 stuijvers, op de tweede 4 stuijvers en op de derde twee stuijvers.

Verders waeren ook geduerende de foire aengekomen verscheijde operatuers die daegelijks geseten in chaisen hunnen hulpmiddel op de Mart - fol. 192 - verkogten. Zijnde nogtans geduerende dese foire geen aengenaem weder, bijnae daegelijcks regenende en zoo kout als in het wintersaisoen zijnde.

(14 meij 1791)

Op den 14 meij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Bergen in Henegauw geschiet de 683ste treckinge van de keyserlijcke en koninglijcke loterije; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 57, 41, 42, 64, 83.

Heden naermiddag stierf zeer subitelijk aen eene beroerte mijnheer Jean Jaques de Stoop⁽⁶⁾, wonende in de Vlamingstraete, schepenen van 't magistraet deser stadt, nog 's morgens in 't collegie geweest hebbende zonder dat hem eenige geestelijcke of tijdelijcke hulpe konde toegebragt worden.

(6) Jean Jacques de Stoop, advokaat en één der voornaamste ondernemers van Brugge, had een adellijke titel gekocht in 1782. Hij cumuleerde diverse functies waaronder die van schepen van Brugge (1771-1791), ontvanger-generaal van de Staten van Vlaanderen in het kwartier van Brugge en voorzitter (1783) en tresorier (1788) van de Kamer van Koophandel. (VANDEN BERGHE, Jacobijnen, I, p. 7, 10, 15, 27, 33 en II, p. 18).

[p. 94]

Nu is ontdekt de vrouwe van sr. Joannes d'Ougst, vermist als hiervooren fol. 182 en welcke haer om eenige geschillen met haer man of andere oorsaeken zoo lang tot Gend bij haerer vrienden opgehouden heeft zonder dat men wist of sij levende of doodt was.

(21 meij 1791)

Op den 21 meij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Gend geschiet de 684ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije en uijt het rad der fortune getrokken de nombers: 32, 13, 17, 62, 30.

- fol. 193 - Door de voormelde 684ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije is er in 't comtoir van d'heer Verbeke in de St.-Jacobsstraete, door de nombers 13, 17, 30 gevallen eenen teme op een biliet van vier nombers te weten: 13, 17, 30, 37. D'extraiten van welcke tegens agt stuijvers, de amben tegens twee stuijvers, den terne tegens drij stuijvers en den quaderne tegens twee stuijvers; bespeelt waeren vervolgens voor 't beloop van 't zelve biliet f.2:18:0 zoodat den prijs op hetzelve gevallen beloopt ter somme van f.894:0, welk lotgeval der fortune d'eene helft gevallen is aen den gemelden collecteur en d'andere helft aen mijnen broeder Bern. van Walleghem⁽⁷⁾ hetzelve tesaement spelende en welcke winst vervolgens onder hun beijde is verdeelt geworden.

(7) De derde zoon van de familie Van Walleghem. Ook hij trad in de voetsporen van zijn vader, werd eerst wolwever en dan saaiwever. Tevens zetelde hij in het bestuur van zijn ambacht. In 1783 werd hij als dobbelstellier in het ambacht van de merceniers ingeschreven. (MV. 1787, p. 11-12).

(25 meij 1791)

Op den 25 meij gebuerde een groot ongeluk op de Com waer desen morgen den kapijtijn van een zeeschip op zijn schip meijnende te gaen bijsijden de plank stapte en ongeluckig tusschen de kaeije en het schip in het waeter viel, in den val - fol. 194 - kreeg hij eene groote wonde in zijn hooft tegens de kaeije waerdoor hij als magteloos zijnde onder het schip vlottende en verdronck zonder de minste hulpe te konnen toegebragt worden, korts daemae doodt uijt het waeter getrokken wordende.

(28 meij 1791)

Op den 28 meij gebuerde 's morgens een ongeluk zoo droevig als het voorgaende; eenen boerenwaegen bespannen met twee peerden welcke naer eene herberge op de Vrijdagmart langs de Steenstraet was rijdende, naemen de peerden der zelve eenen zeer hevigen vlugt zoodaenig dat twee persoonen die hun op den waegen bevonden van den zelven afgesmeten en doodelijk gewont wierden. Op de Vrijdagmart poogde eenen boer van St.-Cruijs den loop der peerden te stutten, maer desen wiert ook van dezelve zoodaenig gestamt dat men aen hem geene teekens van leven saeg en in aller haest de H. Olie toerijckte, zoodat men voor de behoudenis van dees drij ongeluckige grootelijcks bevreest is.

Heden is met de gewonelijcke ceremonie binnen den stadt Brussel geschiet de 685ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 54, 32, 80, 14, 51.