Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1787

(Februari)

485^o treckinge tot Antwerpen.

- fol. 332 - Op den 3 februarij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Antwerpen geschiet de 485ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 75, 54, 19, 79, 18.

Een peert neemt de vlugt met een wagen.

Op den 10 februarij gebuerde binnen dese stadt Brugge een groot ongeluk want eenen waegen waeraen een peert gespannen was in de Wollestraete de vlucht nemende langs alle de aldaer staende kramen. Mits het martdag was, zoo gebuerde het dat eenen kraemer zijn goederen waermede hij was staende wilde salveren; maer tot zijn ongeluk want het wiel over zijnen voet rijdende was dezelve teenemael vermorselt, zoodaenig dat men vreest dat hij voor zijn heel leven zal mincke zijn.

486^o treckinge tot Gend.

- fol. 333 - Op den 10 februarij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Gend geschiet de 486ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 80, 26, 59, 53, 41.

Vastenbulle voor 't jaer 1787.

Op den 11 februarij wiert binnen dese stadt Brugge uijtgegeven en op de predikstoelen afgelesen de vastenbulle of herderlijcken brief voor het jaer 1787, zijnde van woort tot woort van den volgenden inhout:

Herderlijcken vastenbrief voor het jaer 1787.

Felix Guillialmus Brenart⁽²⁾, bij de gratie Godts en des H. Apostolijcken Stoel bisschop van Brugge, erfachtig cancelier van Vlaenderen, etc., etc.

Aen alle die dese zullen zien ofte hooren lesen saeligheijdt in den Heere. Om redens, ons bewegende, hebben wij - fol. 334 - noodig gevonden geduerende den aenstaenden vasten in de onthoudinge van spijsen te dispenseren, gelijk wij doen bij desen:

I.	Het zuijvel zal daegelijcks geoorloft zijn, behoudens den Asschenwoensdag en Goeden Vrijdag.
II.	Men zal 's zondaegs meermaels en op de ander daegen alleenelijk eens,

(2) Felix Guilelmus Antonius Brenart werd geboren te Leuven op 23 november 1720. Hij werd in 1744 tot priester gewijd. In 1777 kreeg hij de bisschopswijding en volgde de in 1776 overleden Brugse bisschop mgr. Caimo op. In 1794 vluchtte hij voor het oprukkende Franse leger weg uit Brugge en overleed datzelfde jaar te Anholt (Westfalen). (Y. VAN DEN BERGHE, Biografie van bisschop mgr. F. Brenart (1720-1794), in Brugge in de revolutietijd. Een verzameling opstellen over Brugge op het einde van het Ancien Régime (1770-1794), Brugge, 1978, blz. 77-83).

[p. 187]

	ter noenmael mogen eijeren eten, uijtgenomen op de quarter-temperdaegen (de vier eerste en de ses laeste daegen van den vasten).
III.	Het zal ook geoorloft zijn vleesch te eten op zondaegen, maendaegen, dijssendaegen en donderdaegen, te beginnen met den eersten zondag tot ende met den donderdag vóór Palmzondag, te weten: op de zondaegen meermaels en op de maendaegen, dijsendaegen en donderdaegen alleenelijk eens ter noenmael.
IV.	- fol. 335 - Op die daegen, op welcke het eten van vleesch toegelaeten is, zal het ook geoorloft zijn afgesoden en afgebraeden vet of smout meermaels daegs te eten in plaetse van boter.
V.	Op swaere zonde en zal niemant zig vervoorderen van op een en den zelven dag visch en vleesch te eten, nog ook vleeschsoupe, jeugt of bouillon op die dag op welcken hij visch zal eten.
VI.	Die van eenige deser dispensatiën genieten willen, zullen ider in 't besonder gehouden zijn t'elken daege te bidden drijmael den Onsen Vaeder en drijmael den Weestgegroet ter gedagtenisse van het bitter lijden van onsen Saeligmaeker; of bij gebreck dies, 't eijnde den vasten eens geven eenen permissieschelling in den armblok zijner parochiale - fol. 336 - kercke tot onderstant der kasse van de vernietigde bedelrije^(3) alwaer die in voegen is, ofte van den schaemelen armen daer zulks nog niet en is gepleegt.
VII.	Die om besondere redens meerdere dispensatie naer het oordeel van den medecijnmeester noodig zouden hebben, zullen verpligt zijn die, in dese stadt, van ons te versoeken en alomme elders van hunne respective landtdekens, pastors en deservitors.

D'omstandigheijdt van den aenstaenden veertigdaegschen vasten praemt ons, beminde broeders, om andermael in u op te wekken en aen te moedigen het gelove, waeraf gij glorie makt belijder te zijn. Waerlijk, tenzij dat het bezielt zij met de werkende liefde en vrugten voortbrenge van een oprecht christelijk leven, 't is een doodt en vrugteloos gelove, ten zal u maer dienen - fol. 337 - tot een meerder oordeel en meerder verdoemenisse; d'eeuwige waerheijdt zegt immers: ‘Allen boom die geene goede vrugten voortbrengt, zal uijtgeroeijt en in 't vier geworpen worden’. Eenen Christenen moet naervolger zijn van Christus, zijnen goddelijcken meester. Hij moet gelijkformig worden aen het voorbeelt, hetwelcken den menschgeworden Sone Godts aen Zijne uijtverkoren naergelaeten heeft, wilt hij eens in het rijk van Zijnen Vaeder medeërfgenaam wesen. En wat is geheel het leven van Christus anders geweest als een volstandige oeffeninge van alderleije wercken van boetveerdigheijdt, verstervinge, godsdienstigheijdt en verduldigheijdt?

Ziet daer, ô mensch, 't voorbeelt dat gij volgen moet, van wat staet of conditie dat gij wesen mogt. Daer en is maer éénen Godt, één gelove, één evangelie. Tenzij dat Godt den - fol. 338 - Vader in u vinde die trecken van deugt dewelcke u doen aen Zijne Sone gelijcken, noijt en zal Hij u als broeders van dien eerstgeboren erkennen, noijt als weerdige litmaten van zoo een hooft.

Den naem van Christenen, die gij draegt, legt u dese plicht op. Dien naem beteekent eenen discipel van eenen gekruijsten Godt, een kint van de wet van liefde, eenen leerling van het evangelie, eenen mensch die weet, dat hij het kruijs, hetwelck zoo menigmael op zijn voorhooft geteekent wordt, opentlijk moet belijden, zonderlinge door de wercken en in geheel zijnen

(3) Zie in verband met deze problematiek Y. VAN DEN BERGHE, De algemene armenkamer te Brugge (1776-1925) in Brugge, o.c., blz. 83-102. Het bestrijden van de bedelarij en de organisatorische aanpak door de overheid van dit probleem, zowel te Brugge als elders in de Oostenrijkse Nederlanden, moet gezien worden in het rationalistische klimaat van de Verlichtingsideëen. Een ordonnantie van 27 juni 1776 verbood het publieke bedelen te Brugge en op 1 juli 1776 werd een algemene armenkamer, de Jointe genaamt, opgericht. De Jointe was samengesteld uit afgevaardigden van de zeven parochiedissen en een vertegenwoordiger van de parochiepastoors en stond onder voorzitterschap van de burgemeester van de commune. Aan de basis van de armenkamer lagen de ideëen van F.-J. Taintenier, namelijk dat aan valide bedelaars een beroep moest worden geleerd en werk bezorgd door de overheid, en dat voor niet valide bedelaars moest voorzien worden in steun aan huis.

[p. 188]

handel moet uijtschijnen. Gelijk de leeringe dan van Christus is den regel van ons gelove, zoo moet zijn exempel zijn den regel van ons leven.

Moet dit plaetse grijpen in alle tijden, hoeveel temeer in den aenstaenden tijdstip van den veertigdaegschen vasten, 't Zijn immers daegen, - fol. 339 - besonderlijk daertoe ingestelt; daegen van genade en saeligheijdt; daegen van penitentie en boetveerdigheijdt; daegen even dierbaer aen de regtveerdige en aen de sondaers. Oeffent dan binnen desen heijligen tijdt, meer als oijt, de wercken van boetveerdigheijdt. Doet wercken en weerdige vrugten van penitentie; andersints, gij zult al gelijk vergaen naer 't kleet van d'onnooselheijdt verloren t'hebben, daer en is geen anderen weg tot den hemel als van de boetveerdigheijdt.

Gij hebt gesondigt en grootelijcks gesondigt. Uw gewisse, uw consentie moet u danof overtuijgen. Diesvolgens, gij moet de sonde boeten, of in dit leven door de traenen, of in het ander door het vier. Zondaer, gij en kont dan niet meer verhopen te sterven als christenen, tenzij gij boetveerdig zijt.

Mensch, wie gij zijt, peijst dog daerop dat den eersugtigen, den hooveerdigen, den gulsigen, - fol. 340 - den onkuisschaert, den eereschender, den godslasteraer, etc., etc., dit rijpelijk overdenke en dat hij met een saelige vreese bevangen worde dat idereen zig zelve oordeele en van dese waerheijdt overtuijge! Ach! Zondaer, en vleijt u niet. Geen saeligheijdt voor u zonder de oprechte boetveerdigheijdt. Tot dese boetveerdigheijdt, die u met Godt versoet, ten is niet genoeg u neder te werpen voor de voeten van eenen priester, te bichten, eenige gebeden op te zeggen en uijtwendig andere goede wercken te plegen, het herte moet verandert zijn. Indien gij geen oprecht leetwesen en hebt over uwe zonden, tenzij gij u waerlijk bekeert; indien gij niet sorgvuldig en vlugt de naestgelegen occasiën van zonde, gij en zijt niet boetveerdig. Bidden, vasten, bichten is maer het uijtwendig der christelijcke boetveerdigheijdt, den haet der zonde is haeren geest en wesentheijdt. Voegt daerbij de verstervinge, - fol. 341 - 't is de lesse van den apostel Paulus: ‘Versterft’, zegt hij ‘uwe litmaeten die op d'aerde zijn; schud den ouden mensch uijt met zijne wercken en trekt aen den nieuwen mensch die vernieuwt wordt naer het voorbeelt van den genen die hem geschaepen heeft.’ Alof hij wilde zeggen: bestrijd uw lichaem en uwe litmaeten, uw herte, in zijne ongeregelde driften; bestrijd en besnoeit uw zinnen die de bronaders zijn van uwe quaede begeerlijckheden; ontrekt u van alles dat u kan misleijden; vlugt de ijdele voorworpen met dewelcke u de weijrelt aenlokt; temt uw vleesch door het vasten: op dese wijse zult gij den ouden mensch uijtschudden en eenen nieuwen volgens Godts beelt aentrekken. Uw leven zal heijlig zijn en met Christus in Godt verborgen.

't Is alzoo dat gij als eenen waeren christenen krussen zult uw vleesch met zijne begeerlijcheden en versaeken de weijrelt, haere valsche taele en werken, die gij opentlijk - fol. 342 - verloochent hebt als gij in Jesus wiert erboren en ontfing de naem met het merkteeken van christenen.

Heijligt ook den vasten door het gebedt. 't Gebedt is den sluetel van den hemel. Alles is mogelijk door het gebedt. Maer bidt met ootmoedigheijdt en betrouwen, bidt met stemvastigheijdt en volherdinge. Bidt in den naem van Jesus. Vraegt van Godt den geest van eene waere boetveerdigheijdt voor u en alle menschen. Bidt om die droefheijdt des herten, die de zonde doet versaeken om Godt, zonder verdeelinge. Bidt voor de bekeeringe der zondaers, voor de verlichtinge der doolende broeders, voor de vermeerderinge

[p. 189]

en den luijster van het Roomsch-Catolijk gelove. Bidt voor het welzijn, zoo tijdelijk als geestelijk, van kerck en staet. Bidt voor uwe overheden. Maer bidt met vereenigde herten en gemoederen; en sijt versekert dat zulk een gebedt de wolken doordringt en zal verhoort worden.

- fol. 343 - Ten lesten, ondersteunt de swakheijdt van uwe gebeden door aelmoessen en ander wercken van liefde. Dese dingen tesaemen gevoegt zijn volgens den h. Augustinus als twee vluegelen die 't gebedt met alle snelheijdt tot Godt doen vliegen en zijne genaede doen verwerven. Neemt dan waer de lesse van Tobias: ‘Eet uw broot en drinkt uwen wijn met de behoeftigde en met uwe kleederen dekt de naekte.’ Alles praemt: den koophandel wordt gestremt, de werklieden sitten zonder werk, de eetwaeren zijn dier. De armoede is overgroot en dat onder uwe broeders. Geeft dan en daer zal u gegeven worden. Nog en vreest niet door de mildaedigheijdt tot de behoeftigheijdt te komen. De handt van den armen is een vrugtbaeren acker: gij zult hondert werf maeijen 't gone gij daerin zult gesaeijt hebben. Godt zelfs zal dan of uwe borge wesen.

- fol. 344 - Aldus gegeven tot Brugge in ons bisschoppelijk paleijs den 10 februarij 1787.

† Felix Guilliamus bisschop van Brugge.

Locus † sigilli. Ter ordonantie van Zijne Doorl. Hoogw. voornoemt.

De Grijse, secretaris.

Juffrouw Caveel verongelukt.

Op den 16 februarij verongelukte joffrouw Caveel, jonge dochter, oudt boven de 60 jaeren, wonende bij de Leeuwbrugge, op eene zeer besondere en ellendige maniere. Want dese joffrouw die het volkomen gebruijk van haere zinnen niet besat heel desen naermiddag langs de straeten deser stadt hier en daer als gedoolt hebbende, zoo er gepresumeert wordt tot den donckeren avont, is eijndelinge, gekomen zijnde op de veste agter Blendekenscapelle⁽⁴⁾, beneden den dijk in de modder gevallen en zeer ellendig gestorven; 't gewelt dat zij met haer handen gemaekt hadde zulks genoegsaem bewijsende. Alom gesogt wordende en wiert zij voor 's anderdaegs naermiddag niet gevonden.

(4) De kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Blindekens - waarbij vroeger ook het Blindeliedengasthuis hoorde - bevindt zich in de huidige Kreupelenstraat. (A. SCHOUTEET, o.c., blz. 121).

487^o treckinge tot Brussel.

- fol. 345 - Op den 17 februarij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Brussel geschiet de 487ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 46, 29, 47, 11.

De vastenavontdaegen.

Op den 18, 19 en 20 februarij, zijnde de drij vastenavontdaegen, wiert er buijtengewonelijk op den zondag als op d'andere gemasquert en alom bal gehouden, gelijk ook op den volgenden zondag, den eersten van den vasten,

[p. 190]

voor het tweede jaer gedaen wiert. Het was geduerende dees drij daegen zeer aengenaem weder en warm zonneschijn, welck megaende weder sedert eenige weken zoodaenig aenhout zonder vriesen of vallen van sneeuw, dat het schijnt de maendt meij te zijn. Door dien de straeten geduerende dees daegen ook zeer droog laegen, saeg men zeer veele schone merkensweerdige gemasquerde loopen; voor 't overig dees daegen zonder troubelen zeer gerustelijk afgelopen zijnde.

Een jonge juffrouw in d'herberge ‘Den Hert’ vertoont.

- fol. 346 - Op den 21 februarij en eenige andervolgende weken wiert binnen dese stadt Brugge in d'hostelrije ‘Den Hert’ in de Steenstraete voor den prijs van seve stuijvers vertoont eene jonge joffrouw van schoone gesteltenisse, genaemt Tabsch en geboortig van Pekin, zonder handen en armen; doende dezelve joffrouw tot verwonderinge van eenider met haere voeten alle zulkdaenige wercken als een welgeboren mensch met zijne handen kan doen: als eten, drincken, breijen, naeijen, spellewercken, schrijven, spelen op alle soorten van instrumenten, ook met kaert en teerlingen, afschieten van pistol en fusiek, en tot verwonderinge van eenider alles met haere voeten, als iemant met zijne handen doen kan, ter uijtvoer brengende.

488^o treckinge tot Antwerpen.

Op den 24 februarij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Antwerpen geschiet de 488ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 26, 52, 70, 45, 18.

Andermael op den eersten sondag van den vasten gemasquert.

- fol. 347 - Op den 25 februarij, zijnde den eersten zondag van den vasten, wiert binnen dese stadt Brugge de verfoeijlijcke gewoonte van te masqueren op de zondaegen, gelijk het voorlede jaer zijn beginsel genomen, wederom hernomen en desen naermiddag zaeg men wederom de gemasquerde langs de straeten loopen zonder eenigen tegenzeg, evenals op de vastenavontdaegen. Dog de belaechelijcke daeders wierden ten desen daege veele wederhouden door het weder dat desen morgen door 't vallen van veel sneeuw verandert was, welcken desen naermiddag zonder te continueren in eenen dikken regen veranderde die tot 's avons geduerende en vervolgens veele ongemasquert deed 't huijs blijven.