Spiegel der zeevaert

 

Inhoudsopgave

Sonet. Op den Spieghel der Zeêvaert.

Op den Spieghel der Zeevaert, uyt ghegheuen by Luycas Waghenaer.Ode.

Aen de Oude ende Nieuvve Compaignie van t'by nae veruallen Comptoir van Asseurantie binnen der stadt Hoorn.

Sommarisch begrijp ende inhout van d' eerste deel deses Caertboecx.

Aenwysinghe ende onderrichtinghe deses boecx, ende het gebruyck van dien.

Totten goetwilligen leser van sonderlinghe eyghenschappen der zee, daerinne hem in voorleden tyden vele verwondert hebben, ende noch huydensdaechs verwonderen.

Vermaninghe tot alle ionghe zeevarende luyden, yuerich zijnde om yet te leeren.

Tafel vant Gulden ghetal, ende vander epacte van yeghelijck jaer, dienende op de nieuwe rekeninghe vande jaren.

Maniere om tot allen tijden t'Gulden ghetal sonder eenich ghebruyck van boecken oft almanacken te vinden.

Volcht de tafel omme de nieuwe maen te vinden.

Tafel vande nieuwe maen.

Omme t'schrickel jaer altijt sonder boeck oft almanack sekerlijck te vinden.

Corte onderrichtinghe vande tafel der declinatien der sonnen van nieuws ghecalculeert ende gherectificeert, eyghentlijck op de vier eerstcomende Jaren van 1585. 86. 87. ende 88. per Adr. Anth. Geometram: Ingenieur der Staten Graeffelijckheydts van Hollandt.

Onderrichtinghe vande tafel der declinatien vande sonne.

Deerste jaer. Declinatie vander sonnen. Het tweede jaer. Declinatie vander sonnen. Het derde jaer. Declinatie vander sonnen. t'Schrickel jaer. Declinatie vander sonnen

Om tot allen tijden te vinden de nieuwe maen, also oock haren ouderdom sonder hulpe van eenich boeck oft almanack op d'oude rekeninghe.

Volcht dese tafel, catalogus ofte beschryuinghe van de voornaemste vaste sterren,

Die tafel der sterren.

Die tafel der sterren.

Die tafel der sterren.

Tafel vande rechte ascensien der sonnen van dach tot dach dat gheheele jaer door gherekent na de reformatie des jaers, ghestelt op vren ende minuten, sonderlinghe ghedienstich om de vren des nachts by de sterren te vinden.

Dit sijn sekere vaste sterren om bequamelijck met de graetboghe te ghebruycken, ende is haer declinatie ghereformeert inden jare 1580.

Beschryuinghe ende verclaringe hoemen metten sterren die ontrent d' equinoctiael lune, door den meridionael circule drayende zijn, handelen sullen omme de hoochde des pools te weten.

Verclaeringhe vant naevolghende instrument.

Tamme drayende compasse oft instrumenten metten ghesternte.

Maniere om alderley graetboghen te teeckenen.

Om den boghe op diueersche zuydtsterren te teeckenen.

Ontwerp vander graetbogen instrumente, ende die fabrijcke van dien.

Verclaringhe hoemen een perfecte pascaerte maecken ende ghebruycken sal.

Beduydenisse vande simpele letteren in dese naervolghende tafelen ende verclaringhen ghestelt, ende tot meer andere plaetsen van desen boeck simpelijcken verhaelt.

Streckinghe van alle de custen van Hollandt, Zeelandt, Vranckrijck ende Spaignen op hare winden ende mijlen.

Streckinghe van Enghelant, Yrlant ende Schotlant.

Streckinghe van dweerscoursen ouer de Westersche vaerwateren.

Streckinghe van Noorweghen, Sweden, ende Oost Finlandt.

Streckinghe van dweerscoursen ouer de gantsche Oostersche zeevaert.

Streckinghe van Vrieslandt, Jutlandt, Pomeren, Courlandt ende Lijflandt.

Streckinghe achter Moscouia, ende generalijck van alle zeevaerten.

Eleuatie oft de hoochde des pools, van alle die vermaerste hoecken op de oostersche, ende westersche zeevaert.

Verclaringhe op de ghemeyne tye-caerte hier na volghende.

Alsoo de gantsche Oostersche Zee gheen ebbe oft vloet en maeckt, salmen dese rekeninghe vande ghetyen, beghinnende vande Jutsche eylanden.

Volle zee op Vlaenderen, Normandyen, Britaignen, Gascoignen, Biscaye, Galissien, Portugael ende Spaignen.

Verclaringhe hoe veel mylen men op yeder streecke van t'compasse zeylt

Compasse ende Tafel vande ghetyen

Tghetal ende mijlen, hoe veel men zeylen moet op yeder streke vant compasse, al eermen een graedt zuydtwaerts ofte noortwaerts ghezeylt ende ghewonnen sal hebben.

Verclaeringhe vande tafele der naervolghende tye caerte, midtsgaders vallinghe van stroomen opde selue streken vanden compasse. Tafel om t'gheene hooch ende leech water op de streken vanden Compasse, op vren ende minuten, tot allen plaetsen lichtelijck te vinden.

Vallinghe van stroomen lancx Vrieslant, Hollant, Zeelant ende Vlaenderen.

Vallinghe van stroomen beneffens de noort-custe van Schotlandt ende Enghelandt.

Vallinghe van stroomen lancx de custen van Bretaignen ende Vranckrijck.

Vallinghe van stroomen vande west-cust van Enghelandt ende Yrlandt.

Beschryvinghe vande gronden ende diepten beneffens diuersche provincien onser nauigatie.

Diepten ende gronden tusschen Yrlandt, Enghelandt ende Normandyen.

Diepten ende gronden vande Noortzee, beghinnende vant Voorlandt Enghelandt oft Vlaenderen.

Diepten ende gronden vande Noortzee.

Europa ofte t'meeste deel van dien.

Corte onderrichtinghe vanden fatsoene ende forme, van tonnen, baeckens, capen, etc. so de selue inde particuliere caerte vande Vliestroomen, Eemsen weeser d'Elf t'meersdiep ende de Mase aengheteeckent zijn.

Beschryvinghe vant Vlie ende Mersdiep, twee de vermaerste stroomen van Hollant, opwaerts streckende naer de Zuyder Zee.

Vande Maesstrome, ende t'Goedereesche gadt in Zuidthollandt: midtsgaders t'Veergadt, ende die Wielinghe gheleghen in Zeelandt.

Zee custen van Vlaenderen met alle de bancken ende ondiepten hem voor by Calis streckende.

Vande eylanden van Ornay, Garnsey, Jarsey, Quasqettes, die onse schippers Kiskassen noemen, met alle die custen ondiepten daer ontrent binnen ende buyten ligghende.

Zee custen beghinnende van S. Malo, tot voor by de hauen van Ronscou.

Vant Conquest, Brest, Fontenau, de wonderlickste custen van Bretaignen.

Zuyt Custen van Bretaignen tusschen Blauet ende Picqueliers daer onder Belysle, welck ons schippers Boulijn noemen, ende Groye mede gheleghen zijn.

Zee custen van Picquelier, Rochelle, Bruagie, mette eylanden, clippen ende ondiepten daer onder gheleghen totte riuiere van Bordeaux, ghenaemt la Garonne.

Custen van Acason ende Bayonne, mettet oostersche deel van Biscayen, tot Castro toe.

Zee custen tusschen Laredo, ende Sentillana.

Zee custen van Rio de Sella tot Auiles.

Verclaringhe vande custen van Ribadeo, Biuiero ende Luarco.

Vande Caronna, Ferol ende Monsia de vermaerste hauenen van Galissie.

Verclaringhe der zee custen van Galissien, Capo de Finisterre tot voorby Camino.

Custen vant noorderste deel van Portugael, hen streckende van Viana tot C. de Montego.

Zee Custen vant vermaerste deel van Portugael, vande Barlinghes tot voorby S. uves.

Zee Custen van Algarue, by onse schippers Algarben ghenaemt, t'zuyderste deel van Portugael.

Van Andaluzie, ende die hauenen der seluer zee custen.

Verclaringhe op de zee caerte van Enghelandts eynde hem streckende tot Pleymuyden.

De zee custen van Enghelandt, tusschen Pleymouth ende Porthlandt.

Zee custen tusschen Wicht ende Doueren, ende de beschryuinghe van dien.

Vant principael deel van Enghelandt, te weten de riuiere van Londen, met alle de bancken hem streckende tot Herwitz.

Sommarisch begrijp ende inhout deses tweede deel des caertboecx.

Tafel vande caerten des tweeden boecx.

Aen de welgheboren, edelen, erentfesten, weerden eersamen, wysen ende voorsienigen heeren, mynen heeren de Staten t'slants van Hollant, ende VVest-Vrieslant.

Beschryuinghe vande noort custe van Enghelant, gheleghen onder t'ghebiet vanden hertoghe van Noortfock, met de gheleghentheyt dies aengaende.

Beschryuinghe vande Hommer van Lint, Hul, Philo, ende Scherenborch met d'ondiepten van dien.

Beschryvinghe vant noorderste deel van Enghelant, vande welcke de riuiere van Nieu-Casteel de vermaerste hauen is.

Beschryvinghe vande custe van Schodtlandt, daer af t'Liedt (streckende tot Eedenborch) de vermaerste hauen is.

Beschryuinghe van dat zuyderste deel van Noorweghen met sijn gheleghentheden.

Beschryuinghe vant noorderste deel van die oost-cust van Noorweghen, ende alle zijn gheleghentheden.

Beschryvinghe van het landt van noordtoosten, waer inne Maesterlandt de voornaemste stadt oft hauen leyt.

Beschryvinghe van het vermaerste deel van Denemarcken, ende alle sijn gheleghentheden, daerinne Coppenhauen de vermaerste stadt is, daer de Coninclicke Maiesteyt sijn hof hout.

Beschryuinghe vande Bleeckezijt ende Calmerzont, t'welck het beginsel van Sweden is.

Beschryuinghe van Westerwijck ontrent de Zweetsche Jonckfrou, ende het beghinsel der Zweetsche Schaere.

Beschryuinghe van Wyborch der Neruen, teynden van die Ooster-Zee: midtsgaders de gheleghentheyt van dien.

Beschryuinghe van Lijflandt ontrent Rheuel, ende de Maenzont met alle haer ghelegentheden.

Beschryuinghe van Rhyga ende Parnout, met alle hare gheleghentheden.

Beschryuinghe van Oossel, het welck tusschen de Oostersche ende Rijchsche Zee leyt, ende met eenen enghen inganck naer Righ ende Parnout streckende is.

Beschryuinghe van t'landt van Pruyssen, daer inne Danzwijck de vernaemste coopstadt is.

Beschryvinghe vande custen van Pomeren, met alle de gheleghentheden van dien.

Beschryvinghe van t'Nieuwe diep na Stattijn ende Missonda opstreckende. Voort vande custe van Meeckelenborch, Lubeck, die Belt, Groenzondt ende Moen, met alle haer gheleghentheden, etc.

Beschryuinghe vant wterste deel van Jutlandt, dat met een poinct opt wterste vande Noortzee tegehens Noorweghen ouer gheleghen is.

Beschryuinghe der zee custen van Jutlandt, met haer hauenen, stroomen ende eylanden.

Beschryuinghe van Eyderste, Ditmaer ende zee-custen daer ontrent gheleghen, ligghende op haer winden, mylen ende streckinghe.

Beschrijuinghe vande Vriesche zyde, beyde Eemssen, de Weezer, ende Schoballich.

Totten leser.

Omme die declinatie recht te ghebruycken.

Copye.

Aen den boeckbinder.

Colophon