Vaderlandsche historie. Deel 3

XXX. Opkomst van Amsterdam, door den Koophandel.

De brief, van welken wy spreeken, toont, dat de Koophandel nog zeer te Dordrecht bloeide. Doch Amsterdam, of, gelyk men toen sprak, Amstelredamme begon, sedert dat het onder het onmiddelyk gebied der Hollandsche Graaven geraakt, en met Holland vereenigd geworden was, deeze Stad naar de kroon te steeken. De gelegenheid der Stad Amsterdam aan het Water den Amstel, welk, door sluizen, gelegd in eenen dam, naar welken de Stad den naam heeft, gemeenschap hadt met eenen inham der Zuiderzee, het Ye

[p. 250]

genaamd^(q), maakte haar bekwaam tot den handel. De Amsterdammers voeren, omtrent deezen tyd, reeds sterk op de Oostzee. En Albrecht, Koning van Zweeden, gaf hun, in 't jaar 1368, een stuk Lands op 't Eiland Schoonen^(r): alwaar zig verscheiden' Amsterdammers, met der woon, nedersloegen, die, volgens de Wetten en Gewoonten der Stad, door eenen Voogd, daar toe byzonderlyk van Stads wege aangesteld^(s), geregeerd werden. De Oostersche en andere waaren, die hun uit Zee werden t'huis gebragt, vertierden zy, langs den Amstel, en de Waters, die met denzelven gemeenschap hadden, door gantsch Holland en 't Stigt: en over 't Ye in Waterland, alwaar zy, al vroeg, tolvry vaaren mogten^(t). Ook bragten zy, omtrent deezen tyd, Graanen, Hout, Yzer, Bier en andere waaren, over de Zuiderzee, naar Deventer en Zwolle^(u): en veelerlei goederen, met naame Hamburger Bier, langs de Schelde, naar Brabant en Vlaanderen^(v). De Stad was egter nog van kleine uitgestrektheid. Men vindt de oudste bepaaling van der zelver Vryheid, in eene Handvest van den⁺ tegenwoordigen Graave Willem den IV, den negenden van Wintermaand des jaars 1342, in den Haage, gegeven: waarby de straffen en boeten, op Doodslag, Keur-wonden, Leemte, Vredebreuk, Vegtery en Huisbraak be-

(q) Handv. van 138. in de Handv. van Amsterd. bl. 8.

(r) Handv. van Amst. bl. 80.

(s) Handv. van Amst. bl. 10.

(t) Handv. van Amsterd. bl. 2, 3, 95, 168.

(u) Handv. van Amsterd. bl. 161, 162, 163.

(v) Handv. van Amsterd. bl. 162.

+ 1342.

[p. 251]

paald worden. Ook krygt de Stad, by deeze Handvest, het voorregt der Hollandsche Steden in 't gemeen ‘dat alles, wat binnen de Vryheid geschiedt, door Schout en Schepenen der Stad, beregt moet worden, mids het niet draage tegen 's Graaven Heerlykheid Doch zo den Schepenen een Vonnis gevraagd wordt, en zy zyns niet wys, wordt hun gelast, het zelve te zoeken te Haarlem, of ergens anders binnen den Lande, daar zy's best wys mogen worden^(w).’ Hier uit kan, onder anderen, de kleinheid der Stede, ten deezen tyde, worden afgenomen. De Zeevaart en Koophandel heeft haar, eerlang, dermaate doen toeneemen, dat zy, in grootte en luister, de meeste Europische Koopsteden overtreft. Doch de Ingezetenen deezer Landen in 't gemeen hadden zig, omtrent deezen tyd, door de Scheepvaart, by de Venetiaanen, die thans sterk op de Levant en Egipte handelden, reeds vermaard gemaakt. Een Venetiaansch Schryver⁽⁸⁾, die deezen

(w) Handv. van Amsterd. bl. 2.

(8) Marinus Sanuto, in zyn Boek, genaamd Secreta Fidelium Crucis Libr. II. P. IV. Cap. XVIII. p. 72, 73. De plaats is opmerkelyk, en, myns weetens, door niemant onzer Neêrlandsche Schryveren, aangehaald. 't Zal hierom den naauwkeurigen Leezer niet verveelen, dezelve hier te leezen. In Alamanioe partibus varioe habitant gentium nationes, quoe valde forent utiles & necessarioe ad muniendum negotium maritimoe de Egypto & specialiter Tremartii, qui habitant in extremis partibus maritimoe Archiepiscopi Bremensis: nec non & Frisones, qui deorsum habitant a Wassallae provincia prope mare, ac etiam gentes de Provincia Dulandae ac Sylandae, qui morantur deorsum versus mare de Comitatu Gellerae atque Clenae - - - praedicti scire debent per dulces aquas & salitas optimè navigare, sic quod ab eis sanum deberet consilium & optimum auxilium inueniri. - - Convenienter igitur gentes maritimae Alamaniae superius memoratae possent per terram venire Venetias & cum Venetis transfretare. Et si aliquae gentes debent simul benesacere debent Alamanni cum Venetis, cum multi eorum Venetiis conversentur, & in armatis Venetorum sumantur, & bene se habeant, multique Venetiis cum Uxoribus & filiis commorentur. De zin deezer woorden is, kortelyk, deeze: ‘dat, onder de verscheien' Duitsche Volkeren, de Ditmarschers, de Friezen en de Ingezetenen van Duland en Syland [dat is, Holland en Zeeland],, gelegen beneden de Graafschappen Gelder en Kleeve, naar den Zeekant, bekwaam waren tot de Scheepvaart, ter zee en langs de Rivieren; dat zy by de Venetiaanen bekend waren, en dat sommigen zig, met der woon, te Venetie, hadden neder gezer.’

[p. 252]

tyd beleefd heeft, en al by Graave Willem den III. bekend geweest was^(x), getuigt het niet flegts van de Hollanders; maar ook van de Zeeuwen en Friezen.

(x) zie hier voor, bl. 236.