De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674
(1937)–Joost van den Vondel–
Auteursrecht onbekendHet derde bedryf.
KLYMENE. FEBUS. ZONNELINGEN.
Klymene:
De zorgh der Goden wil mijn' zoon op wegh geleiden.Ga naar voetnoot583
Het viel my, als een steen op 't hart, dat hy in 't scheiden
585[regelnummer]
Den vader smeeckte my en zijne zusters naer
De kust van Padus heen te zenden, om ons daer
t'Ontmoeten. wat moght hem bewegen dit zijn haven
Te noemen? wat wou dit: daer leght mijn hart begraven?
En waerom leght zijn hart begraven aen dien stroom?
590[regelnummer]
Dit voorspoock spelt niet goets, en baertme schrick en schroom.Ga naar voetnoot590
Waertoe den watervliet van Padus uitgekoren,
En Ethiopie ('t gewest, daer hy geboren
En zijne zusters, eerst uw klaerheit straelen zagh,)Ga naar voetnoot593
Verlaeten, en uitheemsch verhuist? een ieder plagh
595[regelnummer]
Naer zijn geboortelant natuurelijck te haecken.
Dees lantstreeck voede hem dat kan hy niet verzaecken.
Oock paelt het zuiden zoo veel nader aen uw hof,
Den oirsprong van zijn heil; het welck tot grooter lof
En zegen streckt, dan van zijn vaders grens te dwaelen,
600[regelnummer]
Een' vreemden nagebuur te zoecken, in de paelen
Van 't doncker westen, eens zoo wijt van uwen troon.Ga naar voetnoot601
Of schijnt de middaghzon in 't hooftpunt niet zoo schoon,Ga naar voetnoot602
| |
[pagina 58]
| |
En al te krachtigh op het hooft der zuiderlingen,
Dat hy den avont kiest, en westwaert uit moet springen?
605[regelnummer]
Ick kan, hoe 't zy, geensins dit vatten en verstaen.
Zijn afscheitrede jaeght my schroomte en dootschrick aen.
Febus:
Ay moeder, zet uw hart gerust, en wil niet schricken.
Ick weet deze afscheitrede in haere vou te schicken.
Uw zoon ging niet verdwaelt noch blindeling te keur,
610[regelnummer]
In 't kiezen van dien stroom in d'avontstreeck. de geurGa naar voetnoot610
En adem van dat lant verquickt mijn heete straelen
En paerden, nat van zweet en moede, in 't nederdaelen;
Wanneer de daghvaert, om den halven hemelkloot,
Is afgeleght, die streeck ontfangtme in haeren schoot:
615[regelnummer]
Gelijck een blijde bruit den bruigom plagh t'ontfangen
Met opene armen, en een onverzaet verlangen.
Hy weege, wien het luste, al 't aerdtrijck in een schael;
Dees lantstreeck overweeght de landen altemael
In schoonheit, waer mijn zon het gansche jaer haere oogen
620[regelnummer]
En aenschijn nederslaet, uit 's hemels goude boogen.
Waer 't wonder zoo uw zoon verlangde naer dit lant,
Dat d'eerste lantkroon van alle andre landen spant?Ga naar voetnoot622
De lantstroom Padus, die ten bergh af neêr komt spoelen,
Is maghtigh 's jonglings brant in zijne kil te koelen,Ga naar voetnoot624
625[regelnummer]
En hem te waschen, daer zijne afgeronne karGa naar voetnoot625
Te water onder gaet, begroet van d'avontstar.
Klymene:
Och, had hy zich dien toght niet durven onderwinden!
Febus:
Schep moedt, gy zult hem daer in 't nederdaelen vinden.
Klymene:
Hiertoe verleenen hem de Goden heil en spoet.Ga naar voetnoot629
630[regelnummer]
Dat ick hem kransse met zijn vaders lauwerhoet.
Febus:
Wat oefenspelen laet de jongling zich behaegen?
Klymene:
Te vliegen over 't velt door bosch en groene haegenGa naar voetnoot632
Naer dassen, hart en hinde, en allerhande wilt.
| |
[pagina 59]
| |
Febus:
Hy zweemt naer vaders aert, die maght van pijlen spilt
635[regelnummer]
Op weereloos gedierte, oock vreeslijcke everzwijnen
Den zwijnspriet plagh te biên, in ruighten en woestijnen:Ga naar voetnoot636
Gelijck zijn moey Diane, in 't heetste van haer jaght,Ga naar voetnoot637
Alle andre wellusten om deze lust misacht:
En deze uw dochters, hoe besteden zy haere uuren?
Klymene:
640[regelnummer]
Aen cieren, tekenen, bootseeren, en borduuren.Ga naar voetnoot640
En dans, en maetgezang, en spel, en fluiteklanck,
Ontsteecken aen 't geluit van blijden voglezangk.Ga naar voetnoot642
Ter liefde van de kunst, geen moeiten haer verdrieten.
Alle even afgerecht en fix op starreschieten.Ga naar voetnoot644
Febus:
645[regelnummer]
Zoo volgenze den rey des zangberghs, rijck van toon:Ga naar voetnoot645
Daer spant Melpomen, die de treurrol speelt, de kroon,Ga naar voetnoot646
Der negen zusteren, en kan mijn hart beroeren,
Als zy Prometheus komt ten treurtooneele voeren,Ga naar voetnoot648
En klinckt hem door Vulkaen, op 't baere noortsche strant,Ga naar voetnoot649
650[regelnummer]
Met eenen spijcker van geslepen diamant,
Aen eene strantklip, vast geketent ongenadigh.
Klymene:
Aen welck een gruwelstuck was d'arme man misdaedigh?
Klymene:
Och elendige, my deert
655[regelnummer]
Uw jammer om een kunst wel waerdigh te benijden:
| |
[pagina 60]
| |
Al waer 't een misdaet, z'is veel minder dan dit lijden.
De straf en misdaet staen hier zeker t'ongelijck.
Febus:
Maer neen, dat was het niet. hy quam het hemelsch rijck
En heiligh vier te na. dat kon geen Godt gehengen:Ga naar voetnoot659
660[regelnummer]
Want om het leven in zijn klaien beelt te brengen,
Genaeckte hy mijn zon met eenen bercken tack,
En, eer ick ommezagh in 't steigeren, ontstack
De vierdief 't berckenhout van achter aen den wagen,Ga naar voetnoot663
En broght het leven in zijn vrouwebeelt, de plaegen
665[regelnummer]
Ter weerelt door de vrou, de bron en 't eenigh zaet
Van alle schelmery. verdiende zulck een quaet
Een zachter straf dan dees? wie uitspat buiten orden,
En 't vier te na komt, dient zoo streng gestraft te worden.
Zonnelingen:
Vrou moeder, best dat wy 't bootseeren laeten staen.
Klymene:
670[regelnummer]
Hoe wil mijn' Faëton dees zonnevaert vergaen?
My dunckt ick hoor Promeeth noch schreien aen zijn keten.Ga naar voetnoot671
Febus:
Hy schreide jammerlijck, verlaeten en vergeeten
Op 't naere baere strant, daer 't eeuwigh stormt en ruischt.
Jupijn, te recht vergramt, met zijn vergramde vuist
675[regelnummer]
By wijlen afstijght, en met gloeiendige vingeren
Den rooden blixem zwaeit, en schricklijck onder 't slingeren
Den stouten vierdief roost, maer niet tot asch verbrant.
Klymene:
Helaes, hoe kon hy dit uitharden in dien stant?Ga naar voetnoot678
Febus:
Het ruste hier niet by. de dondergodt beschickteGa naar voetnoot679
680[regelnummer]
Dat d'arent door de borst hem in den lever pickte
By daegh, de lever 's nachts hergroeide en telckens wies.
Zoo boete d'aenwas 's nachts het dagelijx verlies.Ga naar voetnoot682
Dat leert den zonnevloeck zich aen de zon vertasten.Ga naar voetnoot683
Klymene:
Genade, ô Febus, och wie zal mijn hart ontlasten?
685[regelnummer]
Nu zorge ick Faëton quam uwe zon te na.
| |
[pagina 61]
| |
Febus:
Hy steegh met mijn verlof te wagen. wort'et scha
Geleden op dien toght, my past dat ick 't verdaedigh.
Zonnelingen:
Och vader, vader, och zijt broeder toch genadigh.
Febus:
Mijn hart hangt over hem noch eveneens als 't plagh.
Klymene:
690[regelnummer]
Ay sterck dit met een pant, dat ick betrouwen magh.
Febus:
Ick zal het stercken, u aen d'oostpoort trou geleiden,
En met juweelen rijck beschencken, nu wy scheiden.
Deurwaersters, Uuren voort, en haelt ons voor den daghGa naar voetnoot693
't Juweelekoffer, 't schoonst dat menschenoogh oit zagh,
695[regelnummer]
Gewrocht van Mulciber. men magh de stof waerdeeren
Maer kunst beschaemt de stof. hy woume dit vereeren,Ga naar voetnoot695-696
En wy vereeren 't u, en uwe dochtren me.
Het puick van diamant en perlen, daer de zee
En Ganges moedt op draeght, leght in dees doos gesloten.Ga naar voetnoot699
700[regelnummer]
Sluit d'oostpoort open. nu mijn liefste dischgenooten,
Gy smaeckte ambrosie, en dronckt nektar, godendranck,Ga naar voetnoot701
Dat kan u stercken: en gy zult den ondergangk,Ga naar voetnoot702
Aen Padus oever, stil gevoert van oostewinden,Ga naar voetnoot703
In eene koele wolcke, al sluimerende vinden,
705[regelnummer]
En 't avont uwen zoon, Godt geve zonder smert,
Gelijck het wort gewenscht van 't vaderlijcke hart.
Nu kustme, ô roozemont Klymene, mijn getrouwe,
En gy mijn dochters; dat de westersche landouwe
U vrolijck wellekoom'. wy willen t'elckemael,
710[regelnummer]
In 't nederzincken van den avontzonnestrael,
U daer bezoecken. weest te vrede. spaert uw traenen:Ga naar voetnoot711
Ons zorgen zullen u den wegh ter eere baenen.
Nu treet door d'oostpoort. wy geleiden uwe reis.
Dat heene is d'uitgang van het oostersche palais.
| |
[pagina 62]
| |
JUNO. FEBUS.
Juno:
715[regelnummer]
Wat wolck is ginder snel naer 't westen heengevlogen?
Wat vier ontsteeckt de lucht? mijn paeuwestaert, vol oogen,Ga naar voetnoot716
En schoon van veder, ziet geschonden en gezengt.
Wat komt ons over? suftge in 't hof alleen? gehengtGa naar voetnoot718
Gy zonder toezicht dat uw paerden heenerollen?
720[regelnummer]
Of kennen zy hun spoor? of is u 't hooft op hollen?Ga naar voetnoot720
De zonnewagen stijght met kracht naer 't hooftpunt toe,Ga naar voetnoot721
En steeckt mijn lucht op 't hooft. uw paerden zijn de roêGa naar voetnoot722
Den teugel en 't gezagh des meesters lang ontwassen.
De brant wort ree gevoelt van beide 's weerelts assen.
725[regelnummer]
Hoe gaet dit? zijtge tong en spraeck nu teffens quijt,Ga naar voetnoot725
En teffens doof en stom? spreeck op: 't is spreeckens tijt.
Febus:
'k Hadde eenen enklen dag besloten stil te vieren,Ga naar voetnoot727
En liet een' ander in mijn plaets den wagen stieren.
Juno:
Een' ander in uw plaets te zetten, zonder last,
730[regelnummer]
En Godt Jupijns verlof? dees reuckleloosheit past
Een' droncken Boxvoet, of Sileen, die licht kan dolen.Ga naar voetnoot731
De zonnewagen is u veel te hoogh bevolen.Ga naar voetnoot732
De zegen en de vloeck der weerelt hangt'er aen.
Febus:
Ick hoopte dat die toght ten beste zou beslaen.
Juno:
735[regelnummer]
Op eene losse hoop al 's aertrijx heil te waegen?
Met eere moghtge wel uw' vader oorlof vraegen.
Had hy dit reuckloos stuck bezegelt met zijn stem,
Zoo bleeftge buiten last, en schooft de schult op hem.
Febus:
Men hoope dat de toght ten beste magh gedyen.
| |
[pagina 63]
| |
Juno:
740[regelnummer]
En wien betroude gy den toom in 't heeneryen?
Febus:
Aen eenen, my niet vreemt, doch traegh op zijn verzoeck.Ga naar voetnoot741
Juno:
Zoo waren eischer en bestemmer even kloeck.Ga naar voetnoot742
Febus:
Wie zoude eens droomen dat hier onheil uit kon rijzen?Ga naar voetnoot743
Juno:
Zoo spreecken dommen, geen voorzichtigen, geen wijzen.
Febus:
745[regelnummer]
Van achter zienwe dit met andere oogen aen.
Juno:
Zoo staenze u in den neck. zy plaghten voor te staen.
Febus:
't Verstant is altijt niet op 't snedighste geslepen.
Juno:
De plompheit blijckt. hier is te dapper misgegrepen.Ga naar voetnoot748
Febus:
Wie zijne misgreep ziet, kan 't beteren hier na.
Juno:
750[regelnummer]
Dat 's niet genoegh. hoe boet men d'algemeene scha?
Febus:
Een ouder had ick best gezet in mijne stede.
Juno:
Zoo koostge een' wulpschen? want dit schijnt aen uwe rede.Ga naar voetnoot752
Febus:
Men denke een jonge moet oock leeren door een proef.
Juno:
Wat was dit voor een' wulp? ô proefstuck, al te droef!
Febus:
755[regelnummer]
Men noemt hem Faëton, gewonnen by Klymene.
| |
[pagina 64]
| |
Juno:
Hoe, reisde uw zoon zoo wijt van 't zuiden herwaert hene?
Febus:
Om zijnen vader zelf te groeten in 't palais.
Juno:
Betroutge een' stouten knaep de beurt van uwe reis?Ga naar voetnoot758
Febus:
Ongaerne, alleen uit dwang. ick kon het niet ontzeggen.
Juno:
760[regelnummer]
Ontbey, ontbey, hy zal het schendigh laeten leggen.Ga naar voetnoot760
Febus:
Ick stont te hoogh en dier verplicht aen mijnen eedt,
En kon hem zijn verzoeck, dat my in 't harte sneedt,
Niet weigren, zonder snoot het heilighste t'onteeren,
Den jammerpoel, waerby alle oppergoden zweeren.Ga naar voetnoot764
Juno:
765[regelnummer]
Gy zwoert dan reuckeloos, en stont het reuckloos toe?
Helaes, veel nutter hem met eene vlammeroe
Ten hove uit naer 't gewest, van waer hy quam, gedreven,
Dan dien vervloeckten eisch den ruimen toom gegeven,
Al 't aerdtrijck ten bederve, en hem ten zwaeren val,
770[regelnummer]
Waer van de hemel aerde en zee gewaegen zal.
Febus:
Zoo hy te vallen quaem', gewis het zoume treffen.
Juno:
Wie, boven zijnen staet, verwaent zich durf verheffen,
En steecken overdwaels den Goden naer hun kroon,Ga naar voetnoot773
Verdient, ten spiegel van verwaenden aert, ten toon
775[regelnummer]
Te staen op een schavot, zoo hoogh als 's hemels tinnen.
Febus:
Hy won den halven wegh: dat's meer dan eerst beginnen.
Juno:
Maer in het ende van dees renbaen blinckt de prijs.
Febus:
Ick onderrechte hem. volhardt hy op dees wijs,
Zoo magh men 't jeugdigh hooft met eere lauwerieren.
| |
[pagina 65]
| |
Juno:
780[regelnummer]
En mist de daghvaert, pas zijne uitvaert dan te vieren.Ga naar voetnoot780
Febus:
Zoo most hy blijven, in zijne allereerste proef.Ga naar voetnoot781
Juno:
Een droeve wagenbreuck! noit schipbreuck viel zoo droef.
Febus:
Den oogst verzengen is noch d'ackers niet verbranden.
Juno:
Een watervloet verdelghde en dompelde alle landen:
785[regelnummer]
Nu staet een viervloet elck te vreezen dezen dagh.
Febus:
Tot noch toe hoort men schaers van onder het gewagh.Ga naar voetnoot786
Juno:
Ontbey, d'ontvonckte brant zal haest den slaeper wecken.
Febus:
Vergader wolcken. laet de lucht bytijts betrecken.Ga naar voetnoot788
Juno:
Dees heete brant verteert de wolcken dor en droogh.
Febus:
790[regelnummer]
Uwe Iris spanne voor de zon haer' regenboogh.Ga naar voetnoot790
Juno:
Zy smilt van hitte, en durf het in den brant niet waegen.
Febus:
De Waterstorter kon de hitte licht verjaegen.Ga naar voetnoot792
Juno:
Zijn watervat is leêgh van vochtigheit en dou.
Febus:
De hemelheer verquick' den lantman en den bou.
Juno:
795[regelnummer]
Men magh geen nootlot noch zijn paelen overtreden.Ga naar voetnoot795
| |
[pagina 66]
| |
De bovenzee verschilt van 't water daer beneden,
Gelijck het aerdtsche vier van 't hemelsche element.
Febus:
De noodt houdt streeck noch stijl, maer let op 't heilzaem ent.Ga naar voetnoot798
Juno:
Dat stont u toe, zoo hadtge u dit niet onderwonden,Ga naar voetnoot799
800[regelnummer]
Of hem aen uwe zy gezet, en ingebonden.Ga naar voetnoot800
Nu is hy meester van dees daghvaert, u betrout.
Een jongen speelt met vier te zorghelijck en stout.
Indien de knaep alleen zich aen uw fackel brande,
Zoo moghtge deelen in dien rouwe en schade en schande:Ga naar voetnoot804
805[regelnummer]
Nu lijdt de weerelt, of de halve weereltkloot,
Ten zy 't geluck dit schutte en uitblussche in zijn doot.Ga naar voetnoot806
Zoo 't hooger loopt: men zal den raet der Goden daegen,Ga naar voetnoot807
Om raet te schaffen, voor het hollen van den wagen.
Merkuur is by der hant. my dunckt, ick hoor mijn lucht,Ga naar voetnoot809
810[regelnummer]
Die, ademloos en droogh van keel, ten hemel zucht.
I. Zang:
Wij passen op ons ronde,
Geduurigh op de wacht,
Verzuimen geene stonde,
Voltrecken dagh en nacht
815[regelnummer]
Het ampt, ons hoogh bevolen.
Wat dwaelt, of nimmer dwaelt,
Dit uurwerck magh niet doolen.Ga naar voetnoot817
Geen zonnewijzer faelt
In 't mercken van zijn streecken.
820[regelnummer]
Al hoort men klock noch klanck,
Ons stomme tongen spreecken,
En roepen: gaet uw' gangk.
Verzuimt geene oogenblicken.
Het leven rent voorby.
| |
[pagina 67]
| |
825[regelnummer]
O menschen, kostge wicken
En weegen uw gety,Ga naar voetnoot826
Dat nimmer weêr zal keeren,
Gy zoudt den tijdt waerdeeren.
I. Tegenzang:
Toen wy met onze handen
830[regelnummer]
De paerden onder 't juck
Van Febus wagen spanden,
Onwilligh en met druck,Ga naar voetnoot832
Uit angst voor 's jonglings leven,
Begonnen zy 't gebit
835[regelnummer]
Het montstuck weêr te streven,Ga naar voetnoot835
Al pruissende, en verhit.Ga naar voetnoot836
Zy trappelen en steigeren,
Noch wordenze getoomt,Ga naar voetnoot838
Na dat zy 't drymael weigeren,
840[regelnummer]
Weêrbarstigh en beschroomt.Ga naar voetnoot840
Dat voorspoock, dat ontstellenGa naar voetnoot841
Schijnt Faëton niets goets
Maer eenigh ramp te spellen,
Al dorst hy, zoo vol moedts,
845[regelnummer]
Opzitten, minst verlegen.Ga naar voetnoot845
Het waegen ging voor 't weegen.Ga naar voetnoot846
II. Zang:
De wulpscheit acht geen raeden,Ga naar voetnoot847
Ziet recht noch reden aen,
Kiest zorghelijcke paden
850[regelnummer]
Op ingebeelde waen,
En eigen welbehaegen:
Dat is een Godt by haer,Ga naar voetnoot852
Te trots om raet te vraegen
In hachelijck gevaer.
855[regelnummer]
Haer dunckt, zy kan niet dwalen,
En past op niemants gunst:Ga naar voetnoot856
Maer zeil in top te haelen,
Opzitten is min kunst
Dan in behoude haven
| |
[pagina 68]
| |
860[regelnummer]
Te raecken, en weêr af
Te zitten na het draven.
Zoo delft d'onwijze een graf
Voor 't reuckeloos vermeeten:
Dan is 't te spa gekreten.
II. Tegenzang:
865[regelnummer]
Wy tellen d'oogenblicken
Van dezen bangen dagh,
En sidderen en schricken.
Men hoort allengs gewagh
Van 't ongeluckigh mennen
870[regelnummer]
Des wagens, hemelhoogh
Gevoert op hoef en pennen.Ga naar voetnoot871
De vader houdt het oogh
Geduurigh, en van traenen
Besprengkelt, naer den zoon,
875[regelnummer]
Die, tegens zijn vermaenen
En d'eer, hem aengeboôn,
Volharde een' staet t'aenvaerden,Ga naar voetnoot877
Die boven 't menschdom stijght.
Indien hy met zijn paerden
880[regelnummer]
Behouden 't westen krijght,
Het ende, daer de prijs leit,
Dat's meer geluck dan wijsheit.
|
|