The Golden Compasses

The History of the House of Plantin-Moretus

[p. 445]

Bibliography

[p. 447]

Bibliography

Biographies

Max Rooses, the first curator of the Plantin-Moretus Museum, published the first detailed and scholarly biography of the founder of the house in 1882. This work, Christophe Plantin, imprimeur anversois, had a second edition in 1896. A third edition, augmented by a study of Plantin's successors, handsomely produced and lavishly illustrated (partly with prints made from original woodblocks and copperplates in the Museum collection), appeared in 1914 under the title: Le Musée Plantin-Moretus. Contenant la vie et l'oeuvre de Christophe Plantin et ses successeurs, les Moretus, ainsi que la description du musée et des collections qu'il renferme (subsequently referred to as Rooses, Musée).

After so many years this study remains a monument of erudition and a standard work that has never been superseded. It has, however, one great fault: no references to sources are given, which makes verification of details very difficult.

Maurits Sabbe, the third curator of the Museum, also devoted many interesting studies to the heritage entrusted to him. As well as producing a number of concise biographical sketches of Plantin, he helped to illumine many points of detail from the printer's life and work. He was more particularly interested in the Moretuses, who had been neglected by his predecessor. A number of these essays on Plantin and the Moretuses were collected and published as: Uit het Plantijnsche huis. Verspreide opstellen, Antwerp, 1923; De Moretussen en hun kring. Verspreide opstellen, Antwerp, 1928; and - translated into French - L'oeuvre de Christophe Plantin et de ses successeurs, Brussels, 1937.

In 1937 there appeared his concise but very readable synthesis: De meesters van den Gulden Passer. Christoffel Plantin, aartsdrukker van Philips II, en zijn opvolgers, de Moretussen, Amsterdam, 1937.

Other biographical sketches of Plantin and the Moretuses are based largely on the works of Rooses and Sabbe and give relatively few new facts. An exception is a detailed and workmanlike study in English: Colin Clair's Christopher Plantin, London, 1960.

[p. 448]

Sources

One of the reasons why it has been possible to publish so much about the Plantin-Moretus family, and why so much can still be written, is the fact that the archives of the house have been preserved practically intact. They provide an inexhaustible source of facts about the dynasty, its business, printing and the book trade in Western Europe, and more generally about the social, economic and cultural evolution of the West in the sixteenth, seventeenth, eighteenth and (to a lesser extent) the nineteenth century.

These archives (subsequently referred to as Arch.) are still kept in the Plantin-Moretus Museum and comprise 1446 numbers: see J. Denucé, Inventaris op het Plantijnsch archief. Inventaire des Archives Plantiniennes, Antwerp, 1926.

A most important source for the life of Plantin, namely his correspondence, has already been published: M. Rooses and J. Denucé, Correspondence de Plantin, 9 parts in 8 vols, Antwerp, under the auspices of the ‘Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen’, 1883-1920 (subsequently referred to as Corr.). This has been supplemented by M. van Durme's Supplément à la Correspondance de Christophe Plantin, Antwerp, 1955 (subsequently referred to as Suppl. Corr.).

It is regrettable that there has been no such publication of source material for the Moretuses.

Literature

The literature on the subject of Plantin, the Moretuses and the Plantin-Moretus Museum is exceedingly extensive. It is listed in: A. Dermul and H.F. Bouchery, Bibliographie betreffende de Antwerpsche drukkers, Antwerp, 1938; A. Dermul, ‘Aanvullingen en verbeteringen op de “Bibliographie betreffende de Antwerpsche drukkers”’ in De Gulden Passer, 21, 1943, pp. 119 sqq.; L. Voet, ‘Plantiniana 1943-1958. Bibliografie betreffende Plantin, de Moretussen en het Museum Plantin-Moretus verschenen tussen 1943-1958’ in De Gulden Passer, 36, 1958, pp. 19-42; 37. 1959, pp. 21-73.

A large number of the relevant articles and short studies appeared in Bulletijn van de Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen, 1882 (of which only two volumes were published), and more especially in De Gulden Passer, Bulletin van de ‘Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen’ (since 1923).

A number of important essays also appeared in commemorative volumes: Sept études publiées à l'occasion du quatriéme centenaire du célèbre imprimeur anversois Christophe Plantin, Brussels, 1920; Gedenkboek der Plantin-dagen 1555-1955. Internationaal congres voor boekdrukkunst en humanisme 4-10 september 1955, Antwerp, 1956 (also in De Gulden Passer, 33, 1955, and 34, 1956).

[p. 449]

Genealogy

The genealogy of the Plantin-Moretus family is set out in J.B. van der Straelen's Geslagt-lyste der nakomelingen van den vermaerden Christoffel Plantin, koninklijken aerts-boekdrukker, binnen de stad Antwerpen; waer by gevoegd is eene geslagt-lyste der familie Mourentorff alias Moretus. Alles... verzameld en opgesteld... door J.B. van der Straelen, en uytgegeven door P.-Th. Moons-van der Straelen, Antwerp, 1858 (subsequently referred to as Van der Straelen, Geslagt-lyste). Supplementary data can be found in R. Moretus-Plantin de Boechout's Demeures familiales. Notices historiques sur la Maison Plantin à Anvers et quelques propriétès urbaines et rurales ayant appartenu à la familie Moretus, principalement dans l'ancien pays de Ryen, Antwerp, 1950.

Works consulted^1.

Allen, P.S., ‘Le cercle de Plantin’ in Fêtes données en 1920 a Anvers et à Tours à l'occasion du quatrième centenaire de la naissance de Chr. Plantin, Antwerp, 1920, pp. 35-44.

Andriessen, J., ‘Het culturele leven in het Zuiden’ in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, 5 (Utrecht and Antwerp, 1952), pp. 365-394 (the period 1567-1609) and 6 (Utrecht and Antwerp, 1953), pp. 336-359 (the period 1609-1648).

Andriessen, J., ‘Mystiek bij enkele Nederlandse Jezuïeten der xvii^e eeuw’ in Ons Geestelijk Erf, 29. 1955, pp. 271-301.

Anvers, ville de Plantin et de Rubens. Catalogue de l'exposition organisée à la Galerie Mazarine (mars-avril 1954), Bibliothèque nationale, Paris, 1954.

Asencio, F., ‘Juan de Mariana y la poliglota de Amberes: censura oficial y sugerencias de M. Bataillon’ in Gregorianum (Rome), 36, 1955, pp. 50-80.

Augerius Gislenus Busbequius, 1522-1591. Vlaams humanist en keizerlijk gezant. Hulde bij het vierde eeuwfeest van het begin van zijn gezantschap in het Oosten, 1554-1954, Brussels, 1955 (Publication of the ‘Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten’ of Belgium).

Backer, H. de, ‘Marie de Médicis dans les Pays-Bas et sa visite à l'imprimerie Plantin-Moretus’ in Sept études publiées à l'occasion du quatriéme centenaire du célèbre imprimeur anversois Christophe Plantin, Brussels, 1920, pp. 75-84.

Bakhuizen van den Brink, J.N., ‘Bonaventura Vulcanius en Leiden’ in Varia historica aangeboden aan Prof. Dr. A.W. Byvanck tergelegenheid van zijn zeventigste verjaardag door de Historische Kring te Leiden, Assen, 1954, pp. 151-164.

Barberi, F., ‘Paolo Manuzzio e Cristoforo Plantin’ in Accademie e Biblioteche d'Italia, 16, 1941-1942, pp. 83-94.

1. Only the works which were actually consulted for this first volume are given here. This bibliography does not contain all the studies which deal with the history of Plantin and the Moretuses - only those directly relevant to the questions discussed in this volume. The bibliographies given in the following volumes should be consulted where necessary.

[p. 450]

Bataillon, M., ‘Philippe Galle et Arias Montano Matériaux pour l'iconographie des savants de la renaissance’ in Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance. Travaux et documents, 2, 1942, pp. 132-160.

Battistini, M., ‘Jean Michel Bruto, humaniste, historiographe, pédagogue au xvi^e siècle’ in De Gulden Passer, 33, 1954, pp. 29-156.

Becker, B., ‘Thierry Coornhert et Christophe Plantin’ in De Gulden Passer, 1, 1923, pp. 97-123.

Beer, R., ‘Niederländische Büchererwerbungen des Benito Arias Montano für den Eskorial im Auftrage König Philipp II. von Spanien, nach unveröffentlichten, aus dem Musée Plantin-Moretus zu Antwerpen von Max Rooses zur Verfügung gestellten Urkunden’ in Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen des allerhöchsten Kaiserhauses (Vienna), 25, Heft 6, 1905, pp. i-xi.

Bemden, J.J.P. van den, De familie Galle, plaetsnyders van het laetst der XVI^e en de eerste helft der XVII^e eeuw, Antwerp, 1863.

Bergmans, P., ‘Quatorze lettres inédites du compositeur Philippe de Monte’ in Mémoires in-8^o de l'Academic royale de Belgique, Classe des Beaux-Arts, 2nd series, 1, 1921.

Boas, M., ‘Gillis en Sambucus’ in Het Boek, 10, 1921, pp. 129-138.

Bock, E. de, Johan Baptist Houwaert, Antwerp, 1960.

Boele van Hensbroek, P.A.M., ‘Lodovico Guicciardini, Descrittione di tutti i Paesi Bassi. De oudste beschrijving der Nederlanden, in hare verschillende uitgaven en vertalingen beschouwd. Bibliografische studie’ in Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap gevestigd te Utrecht, 1, 1877.

Boeynaems, P., ‘Les Nuñez, famille d'éminents médecins d'origine espagnole à Anvers aux xvi^e et xvii^e siécles’ in XV Congreso international de Historia de la Medicina, Madrid, 1956, pp. 229-233.

Bom, E. de, ‘Bibliographie van Max Rooses’ in Het Boek, 4, 1915, pp. 1-4, 97-112, 194.

Bom, E. de, ‘Max Rooses. In Memoriam (10 Februari 1839-15 Juli 1914)’ in Het Boek, 4, 1915, pp. 185-193.

Bomberghen, H. van, Généalogie de la famille van Bomherghen, Brussels, 1914.

Bonger, H., De motivering van de godsdienstvrijheid bij Dirk Coornhert Volckertszoon, Arnhem, 1954.

Bosmans, H., ‘Deux lettres inédites de Grégoire de Saint-Vincent publiées avec des notes bibliographiques sur les oeuvres de Grégoire de Saint-Vincent et les manuscrits de della Faille’ in Annales de la Société scientifique de Bruxelles, 26, 1902, pp. 22-40.

Bosmans, H., ‘Le traité “De centro gravitates” de Jean-Charles della Faille’ in Annales de la Société scientijique de Bruxelles, 38, 1912, pp. 255-317.

Bosmans, H., ‘Le mathématicien Jean-Charles della Faille de la Compagnie de Jésus’ in Mathesis, 41, 1927, pp. 5-11.

[p. 451]

Bosmans, H., ‘Théodore Moretus de la Compagnie de Jésus, mathématicien (1602-1667), d'aprés sa correspondance et ses écrits’ in De Gulden Passer, 6, 1928, pp. 57-162.

Bouchery, H.F., ‘Maurits Sabbe als conservator van het Museum Plantin-Moretus’ in De Gulden Passer, 16-17, 1938-1939, pp. 3-16.

Bouchery, H.F., ‘De tentoonstelling “Maurits Sabbe als conservator” (Museum Plantin-Moretus, van 11 tot 26 Februari 1939)’ in De Gulden Passer, 16-17, 1938-1939, pp. 17-20.

Bouchery, H.F., ‘Aanteekeningen betreffende Christoffel Plantin's houding op godsdienstig en politiek gebied’ in De Gulden Passer, 18, 1940, pp. 87-141.

Bouchery, H.F., ‘Platiniana’ in De Gulden Passer, 18, 1940, pp. 173-176 and 20,1942, pp. 296-297.

Bouchery, H.F., ‘Laboris et Constantiae elogia. Een onuitgegeven gedicht door Johannes Hemelarius aan Balthasar I Moretus opgedragen’ in De Gulden Passer, 19, 1941, pp. 217-227.

Bouchery, H.F., ‘De “Rode Leeuw” der Verdussens’ in De Gulden Passer, 20, 1942, p. 297.

Bouchery, H.F., Museum Plantin-Moretus. Catalogus der schilderijen [A manuscript catalogue of the paintings which can be consulted in the Museum].

Bouchery, H.F. and F. van den Wijngaert, P.P. Rubens en het Plantijnsche huis, Antwerp, 1941 (Maerlantbibliotheek, 4).

Boumans, R., ‘Was Ortelius katholiek of protestant?’ in Handelingen der Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis, 6, 1952, pp. 110-127.

Boumans, R., ‘The religious views of Abraham Ortelius’ in The Journal of Wartburg and Courtauld Institutes, 17, 1954, pp. 374-377.

Bouwsma, W.J., Concordia Mundi: the career and thought of Guillaume Postel (1510-1581), Cambridge, Mass., 1957 (Harvard Historical Monographs, 33).

Brouwer, P.C. de, ‘Joannes Goropius Becanus. Een der Brabantse humanisten uit de zestiende eeuw’ in Brabantia, Tweemaandelijks Tijdschrift van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brahant en de Stichting Brabantia Nostra, 2, 1953, pp. 270-281.

Brouwere, J.G. de, ‘La magnifique et somptueuse Pompe funèbre de Charles Quint, 1558’ in Annuaire de la Société Héraldique de Luxembourg, 1950, pp. 47-62.

Brouwers, L., Carolus Scribani S.J., 1561-1629. Een groot man van de contrareformatie in de Nederlanden, Antwerp, 1961.

Burger, C.P., ‘Nieuwe bijzonderheden over Peeter Heyns en zijn school “Den Lauwerboom”’ in Het Boek, 18, 1929, pp. 91-96.

Carter, H., ‘Plantin's types and their makers’ in Gedenkboek der Plantin-dagen 1555-1955, Antwerp, 1956, pp. 247-269 [also in De Gulden Passer, 34,1956, pp. 121-143].

Carter, H., ‘The types of Christopher Plantin’ in The Library, 1956, pp. 170-179.

Clair, C., ‘Plantiniana in the Brotherton Library University of Leeds’ in De Gulden Passer, 36, 1958, pp. 120-121.

[p. 452]

Clair, C., ‘Plantiniana in the Manuscript Department of the British Museum and at the Public Records Office’ in De Gulden Passer, 37, 1959, pp. 112-121.

Clair, C., ‘Willem Silvius’ in The Library, 1959, pp. 192-205.

Clair, C., Christopher Plantin, London, 1960.

Clercq, C. de, ‘Les éditions bibliques, liturgiques et canoniques de Plantin’ in Gedenkboek der Plantin-dagen 1555-1955, Antwerp, 1956, pp. 283-318 [also in De Gulden Passer, 34, 1956, pp. 157-192].

Clercq, C. de, ‘La Bible française de René Benoist’ in Gutenberg Jahrbuch, 1957, pp. 168-174.

Clercq, C. de, ‘Deux épisodes plantiniens’ in Gutenberg Jahrbuch, 1958, pp. 155-163.

Clercq, C. de, ‘Jean et Jacques Taffin, Jean d'Arras et Christophe Plantin’ in De Gulden Passer, 36, 1958, pp. 125-136.

Clercq, L. Le, Une requête autographe de L.-Th. Schenckels (Bruxelles, avril 1624) in De Gulden Passer, 16-17, 1938-1939, pp. 21-27.

Clouzot, H., Cuirs décorés. II. Cuirs de Cordoue, Paris, undated (c. 1920).

Colin, G., ‘A propos d'une reliure de Plantin’ in Studi di Bibliografia e di Storia in onore di Tammaro de Marinis, II, Verona, 1964, pp. 1-14.

Colin, G., ‘Une ode à Philippe II, écrite, imprimée et reliée par Plantin’ in De Gulden Passer, 43, 1965, pp. 65-91.

Corbett, P.B. and F. Masai, ‘L'édition Plantin de Cassien, de la régle des péres et des capitulaires d'Aix pour les moines’ in Scriptorium, 5, 1951, pp. 60-74.

Craeybeckx, L., ‘In Memoriam Ary Delen’ in Antwerpen, Tijdschrift der stad Antwerpen, 6, 1960, pp. 104-105.

Crombruggen, H. van, ‘Een brief van Adriaan Saravia over Lipsius en “Het Huis der Liefde”’ in De Gulden Passer, 28, 1950, pp. 110-117.

Crombruggen, H. van, Janus Lernutius (1545-1619). Een biografische studie, Brussels, 1955 (Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, Klasse der Letteren, 17, no. 23).

Davies, D.W., ‘The provenance of the oriental types of Thomas Erpenius’ in Het Boek, 30, 1949-1951, pp. 117-122.

Davis, N.Z., ‘Christophe Plantin's childhood at Saint Just’ in De Gulden Passer, 35. 1957, pp. 107-120.

Decker, A. de, ‘Eenige Antwerpsche drukkers in den vreemde’ in Bulletijn van de Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen, 1, 1882, pp. 137-223.

Degeorge, L., La maison Plantin à Anvers. Relation détaillée de visites faites à cette demeure célèbre lors de son acquisition par la ville d'Anvers augmentée de documents historiques sur l'imprimerie, Brussels, 1877.

Degeorge, L., La maison Plantin à Anvers. Monographie compléte de cette imprimerie célèbre au XVI^e et XVII^e siècles; 2^e éd., augmentée d'une liste chronologique des ouvrages imprimés par Christophe Plantin, Brussels, 1878 (3rd ed., Paris, 1886).

Delcourt, M., ‘L'humanisme aux Pays-Bas au temps de Plantin’ in Gedenkhoek der

[p. 453]

Plantin-dagen 1555-1955, Antwerp, 1956, pp. 70-80 [also in De Gulden Passer, 33, 1955. pp. 208-218].

Delcourt, M. and J. Hoyoux, Laevinus Torrentius. Correspondance, Liège, 1950-1954. 3 vols (Bibliothèque de la Faculté de Philosophie et Lettres de l'Université de Liège, 119, 127, 131).

Delehaye, H., A travers trois siècles. L'oeuvre des Bollandistes, 1615-1915, Brussels, 1920.

Delen, A.J.J., ‘Christoffel Plantin als prentenhandelaar’ in De Gulden Passer, 10, 1932, pp. 1-24.

Delen, A.J.J., Het Stedelijk Prentencabinet van Antwerpen, Antwerp, 1941.

Delen, A.J.J., Christophe Plantin, imprimeur de l'humanisme, Brussels, 1944 (Collection nationale, 5th series, no. 50).

Denucé, J., ‘De twaalf apostelen van het Muzeum Plantin-Moretus’ in De Stroom, 1, 1918, pp. 54-58.

Denucé, J., Oud-Nederlandsche kaartmakers in betrekking met Plantijn, Antwerp and The Hague, 1912-1913, 2 vols. (Publications of the ‘Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen’ 27 and 28).

Denucé, J., Musaeum Plantin-Moretus. Inventaris op het Plantijnsch archief. Inventaire des archives plantiniennes, Antwerp, 1926.

Denucé, J., Musaeum Plantin-Moretus. Catalogue des manuscrits. Catalogus der handschriften, Antwerp, 1927.

Denucé, J., ‘Spaansch en Mechelsch goudleder te Antwerpen in de XVII^e eeuw’ in Antwerpsch Archievenhlad, 2nd series, 9, 1934, pp. 161-185.

Dermul, A., ‘Aanvullingen en verbeteringen op de “Bibliographie betreffende de Antwerpsche drukkers”’ in De Gulden Passer, 21, 1943, pp. 119-149.

Dermul, A. and H.F. Bouchery, Bibliographie betreffende de Antwerpsche drukkers, Antwerp, 1938.

Devos, J.P., ‘Hendrik Cock van Gorcum, humanist, boogschutter in de koninklijke lijfwacht te Madrid’ in Mededelingen van het Nederlands Historisch Instituut te Rome, 3rd series, 6, 1950, pp. 1-9.

Devos, J.P., ‘Deux compatriotes des Pays-Bas: Jehan Lhermite d'Anvers (1560-1622) et Henri Cock de Gorcum (1554?-...) en Espagne’ in Estudios dedicados a Menendez Pidal (Madrid), 2, 1951, pp. 551-565.

Doetsch, C., Iconograjia de Benito Arias Montano, Madrid, 1927.

Donnet, F., Le ‘Papen Moer’ à Berchem, Antwerp, 1921.

Doorslaer, G. van, ‘La vie et les oeuvres de Philippe de Monte’ in Mémoires in-8^o de l'Academie royale de Belgique, Classe des Beaux-Arts, 2nd series, I,4, no. 1271, 1921.

Doorslaer, G. van, ‘George de la Hèle, maîitre de chapelle, cornpositeur (1547-1587)’ in Bulletin de l'Académie royale d'Archéologie de Belgique, 1924, pp. 108-140.

Doorslaer, G. van, ‘Glanes nouvelles sur Rembert Dodoens’ in Bulletin du Cercle archéologique, littéraire et artistique de Malines, 31, 1926, pp. 17-40.

[p. 454]

Dorsten, J.A. van, Poets, patrons, and professors. Sir Philip Sidney, Daniel Rogers, and the Leiden humanists, Leiden, and London, 1962 (Publications of the Sir Thomas Browne Institute, Leiden, General Series 2).

Dumont, J.H., La vie aventureuse d'Antoine van Bomberghen, compagnon de lutte de Guillaume le Taciturne, Antwerp, 1952.

Durme, M. van, Antoon Perrenot van Granvelle, beschermheer van Christoffel Plantijn, Antwerp, 1948 (Verhandelingen van de Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding, 399).

Durme, M. van, ‘Le cardinal de Granvelle et Fulvio Orsini’ in Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance. Travaux et Documents, 12, 1950, pp. 324-331.

Durme, M. van, Antoon Perrenot, bisschop van Atrecht, kardinaal van Granvelle, minister van Karel V en van Filips II (1517-1586), Brussels, 1953 (Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, Klasse der Letteren, 18).

Durme, M. van, Supplément à la Correspondance de Christophe Plantin, Antwerp, 1955.

Durme, M. van, ‘Plantin, Granvelle et quelques documents inédits ou non publiés dans la “Correspondance”’ in Gedenkboek der Plantin-dagen 1555-1955, Antwerp, 1956, pp. 214-229 [also in De Gulden Passer, 34, 1956, pp. 88-103].

Durme, M. van, El cardinal Granvela (1517-1586). Imperio y revolution bajo Carlos V y Felipo II, Barcelona, 1957.

Durme, M. van, ‘Granvelle et Plantin’ in Estudios dedicados a Menendez Pidal (Madrid), 7, 1957, pp. 225-272.

Eeghem, W.A. van, ‘Iohan Baptista Houwaert, de prachtlievende (Bibliographica X-XV)’ in Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, 1957, pp. 285-291.

Elaut, L., ‘Een Plantin-uitgave van H. Ranzovius' hygiënisch traktaat’ in De Gulden Passer, 35, 1957, pp. 129-138.

Elaut, L., ‘Het kommentaar van Jacques Grévin op Vesalius' tekst in de Plantin-uitgaven van het “Epitome”’ in De Gulden Passer, 40, 1962, pp. 96-104.

Ernalsteen, J., Joannes Stadius, 1527-1579, Brecht, 1927.

Essen, L. van der, and H.F. Bouchery, Waarom Justus Lipsius gevierd?, Brussels, 1949 (Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, Klasse der Letteren, 11, no. 8).

Fabri, J., ‘Un ami de Juste Lipse: l'humaniste André Schott (1552-1629)’ in Les Études classiques, 21, 1953, pp. 188-208.

Fabri, J., ‘La correspondence de Pierre Pantin avec Balthasar Moretus (1607-1611)’ in De Gulden Passer, 43, 1965, pp. 167-247.

Fêtes données en 1920 à Anvers et à Tours à l'occasion du quatrième centenaire de la naissance de Christophe Plantin, Antwerp, 1920 (also in Dutch: Gedenkboek, etc.).

Fontaine Verwey, H. de la, ‘De geschriften van Hendrik Niclaes. Prolegomena eener bibliographie’ in Het Boek, 26, 1940-1942, pp. 161-221.

[p. 455]

Fontaine Verwey, H. de la, ‘Silvius en Plantijn’ in Het Boek, 26, 1940-1942, pp. 111-125.

Fontaine Verwey, H. de la, ‘Hoe werd Silvius koninklijk drukker?’ in Het Boek, 26, 1940-1942, p. 222.

Fontaine Verwey, H. de la, ‘Hendrik van Bredero en de drukkerijen van Vianen. Een episode uit het voorspel van de tachtigjarige oorlog’ in Het Boek, 30, 1949-1951, pp. 3-41.

Fontaine Verwey, H. de la, ‘Trois hérésiarques dans les Pays-Bas du xvi^e siècle’ in Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance, Travaux et Documents, id, 1954, pp. 312-330.

Fontaine Verwey, H. de la, ‘Over enige boeken te Vianen gedrukt tijdens het “voorspel”’ in Opstellen... aangeboden aan Dr. F.K.H. Kossmann, The Hague, 1958, pp. 20-34.

Foppens, J.F., Bibliotheca Belgica, sive virorum in Belgio vita, scriptisque illustrium catalogus, librorumque nomenclatura. Continens scriptores a clariss. Viris Valeria Andrea, Auberto Miraeo, Francisco Sweertio, aliisque, recensitos, usque ad annum MDCLXXX, Brussels, 1739, 2 vols.

Förster, M., ‘Die altenglische Glossenhandschrift Plantinus 32 (Antwerpen) und Additional 32246 (London)’ in Anglia, Neue Folge, 29, 1917, pp. 94-161.

Gedenkboek der feesten gegeven in 1920 te Antwerpen en te Tours ter gelegenheid van de vierhonderdste verjaring van Chr. Plantin's geboorte, Antwerp, 1920 (also published in French: Fêtes donnees, etc.).

Génard, P., ‘Les globes du géographe Arnould Florent van Langren’ in Bulletin de la Société royale de Géographic d' Anvers, 8, 1883.

Gerlo, A., ‘Les humanistes et poètes neo-latins belges à l'époque de la Renaissance’ in Mélanges Georges Smets, Brussels, 1952, pp. 255-285.

Gerlo, A., ‘L'apport de l'humanisme belge au développement de la pensée scientifique’ in Revue de l'Université de Bruxelles, March-May 1956, pp. 1-34.

Gerlo, A., Bibliographie de l'humanisme belge, précédée d'une bibliographie générale concernant l'humanisme européen. Avec la collaboration d'E. Lauf, Brussels, 1965 (Université Libre de Bruxelles. Travaux de l'Institut pour l'Etude de la Renaissance et de l'Humanisme: Instrumenta Humanistica I).

Gerlo, A., H.D.L. Vervliet and I. Vertessen, ‘La correspondance inédite de Juste Lipse conservée au Musée Plantin-Moretus’ in De Gulden Passer, 42, 1964, pp. 1-232.

Gerlo, A., La correspondance de Juste Lipse conservée au Musée Plantin-Moretus. Introduction, Correspondance, Commentaire, Documents, Bibliographie, Antwerp, 1967.

Geurts, P.A.M., ‘Mr. Willem van Assendelft, kanunnik-schoolmeester te Leiden (1579-1591) en het “Privilegium fori” der universiteit’ in Archief voor de Geschiedenis van de Katholieke Kerk in Nederland, 6, 1964, pp. 1-107.

Godeaux, L., Esquisse d'une histoire des sciences mathématiques en Belgique, Brussels, 1943 (Collection nationale, 39).

Godenne, W., Les reliures de Plantin, Brussels, 1965.

Goris, J.A., Lof van Antwerpen. Hoe reizigers Antwerpen zagen van de XV^e tot de XX^e eeuw, Brussels, 1940.

[p. 456]

Gossart, E., ‘Le chroniqueur Garibay chez Plantin’ in Le Bibliophile belge, 11, 1876, pp. 281-287.

[Granges de Surgères, de], ‘Lettres d'anoblissement accordées à Balthasar Moretus III et à ses descendants avec autorisation de continuer l'exercice de la typographie plantinienne sans déroger à la noblesse’ in Annales du Bibliophile belge, new series, 2, 1882, pp. 89-107 [also published separately, Paris and Brussels, 1884].

Groote, H.L.V. de, Vijftig jaar boekdrukkunst te Antwerpen, 1764-1814, Antwerp, 1961.

Gruel, L., ‘Notice sur Christophe Plantin, relieur à Anvers (1514-1590)’ in Journal général de l'Imprimerie et de la Librairie, 1891, pp. 213-216.

Guignard, J., ‘A propos des éditions françaises de Plantin’ in Gedenkboek der Plantin-dagen 1553-1955, Antwerp, 1956, pp. 319-363 [also in De Gulden Passer, 34, 1956, pp. 193-237].

Gulik, E. van, and H.D.L. Vervliet, Een gedenksteen voor Plantijn en Van Raphelingen te Leiden, waarin opgenomen de Catalogus Librorum residuorum Tabernae Raphelengianae, Leiden, 1965.

Gulyas, P., Sámboky János könyvtara; irta es az 1587 evi jegyzeket kiadta. Bibliotheca Joannis Sambuci, scripsit et catalogum anni 1587 edidit, Budapest, 1941.

Havre, G. van, Les marques typographiques de l'imprimerie plantinienne, Antwerp, 1911.

Henrard, P., ‘Mathieu de Morgues et la Maison Plantin’ in Bulletins de l'Académie royale de Belgique, 2nd series, 49, 1880, pp. 542-589.

Henrard, P., ‘La correspondance de Philippe Chifflet et de Balthazar Moretus I’ in Annales de l'Académie d' Archéologie de Belgique, 41, 1885, pp. 319-366.

Herck, C. van, ‘Antwerpsche scribanen’ in Jaarboek van Antwerpen's Oudheidkundige Kring, 9, 1933, pp. 53-83.

Herck, C. van, ‘Een vondst van Antwerpsche tegeltableaux uit het einde der xvi^e eeuw’ in Jaarboek van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van Antwerpen, 20-21, 1944-1950, pp. 121-127.

Herck, C. van, Catalogus van plateel, porselein, aardewerk, glaswerk [in het Museum Plantin-Moretus] [A manuscript catalogue which can be consulted in the Plantin-Moretus Museum].

Herck, C. van, Catalogue de faïences, porcelaines, poterie, verrerie [au Musée Plantin-Moretus] [A manuscript catalogue which can be consulted in the Plantin-Moretus Museum].

Hessels, J.H., Abrahami Ortelii et virorum eruditorum ad eundem et ad Jacobum Colium Ortelianum epistulae; cum aliquot aliis epistulis et tractatibus quibusdam ab utroque collectis (1524-1628), Cambridge, 1887.

Heussen, A.H., Het leven van Ogier Ghislain de Busbecq (1554-1562). Beschrijving, vertaling en aantekeningen, Leiden, 1949.

[p. 457]

Histoire du livre et del'imprimerie en Belgique des origines à nos jours, Brussels, 1923-1934, 7 parts in 2 vols.

Hoc, M., Le déclin de l'humanisme belge. Étude sur Jean-Gaspard Gevaerts, philologue et poète (1593-1666), Brussels and London, 1922.

Hoffmann, H., ‘Der Breslauer Mathematiker Theodor Moretus S.J. (1601-1667)’ in Jahrbuch der Schlesische Gesellschaft für vaterländische Cultur, 107, 1934, pp. 118-155.

Hoffmann, J.L., ‘Un catalogue de la librairie Raphelingienne, 1619’ in Le Bibliophile belge, 4, 1869, pp. 57-59.

Högberg, P., ‘Reliures belges à l'université d'Upsal’ in De Gulden Passer, 5, 1927, pp. 1-9.

Hunger, F.W.T., ‘Vier onuitgegeven brieven van Abraham Ortelius aan Carolus Clusius’ in De Gulden Passer, 3, 1925, pp. 207-219.

Hunger, F.W.T., Charles de l'Escluse (Carolus Clusius), Nederlandsch kruidkundige, The Hague, 1927-1943, 2 vols.

Jesse, J.H., ‘Christoffel Plantijn te Leiden (1582-1585). Heilige Geest-hofje aan de Breestraat (1692-1850)’ in De Gulden Passer, 12, 1934, pp. 110-120.

Jongkees, J.H., ‘Stephanus Winandus Pighius Campensis’ in Mededelingen van het Nederlands Historisch Instituut te Rome, 3rd series, 8, 1954, pp. 120-185.

Jongkees, J.H., ‘De brieven van Stephanus Pighius’ in Bijdragen voor de Geschiedenis der Nederlanden, 16, 1961, pp. 228-243.

Jongkees, J.H., ‘Masius in moeilijkheden’ in De Gulden Passer, 41, 1963, pp. 161-168.

Kingdon, R.M., ‘The Plantin breviaries: a case study in the sixteenth-century business operations of a publishing house’ in Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance, Travaux et Documents, 22, 1960, pp. 133-150.

Kuiper, G., Orbis Artium en Renaissance. I. Cornelius Valerius en Sebastianus Foxius Morzillus als bronnen van Coornhert, Harderwijk, 1941.

Kugener, M.-A., ‘Séjour de l'humaniste Nicolas Heinsisu en Belgique: mai-octobre 1644’ in De Gulden Passer, 6, 1928, pp. 225-238.

Lamy, T.-J., ‘La Bible Royale en cinq langues imprimée par Plantin’ in Bulletins de l'Academie royale de Belgique, 3rd series, 23, 1892, pp. 628-668.

Lefèvre, M., ‘Chronologie des oeuvres de Pontus Heuterus’ in De Gulden Passer, 41, 1963, pp. 128-160.

Legré, L., ‘La botanique en Provence au xvi^e siècle; Mathias de Lobel et Pierre Pena’ in Bulletin de la Société botanique de France, 44, 1897, pp. xi-xlvii.

Lopez de Toro, J., ‘Arias Montano escribi a Justo Lipsio y a Juan Moreto’ in Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos, 60, 1954, pp. 533-543.

Lossen, M., Briefe von Andreas Masius und seinen Freunden, 1538 bis 1573, Leipzig, 1886 (Publikationen der Gesellschaft für Rheinische Geschichtskunde, 2).

Louis, A., ‘La vie et l'oeuvre botanique de R. Dodoens’ in Bulletin de la Société royale de Botanique de Belgique, 82, 1950, pp. 271-293.

[p. 458]

Louis, A., ‘Beschouwingen bij een ongekende brief van Rembertus Dodoens’ in De Gulden Passer, 30, 1952, pp. 111-120.

Louis, A., ‘Rembert Dodoens. Een groot Vlaams humanist en wetenschapsmens, 1517-1585’ in Onze Alma Mater (Louvain), 8, 1954, pp. 1-16.

Louis, A., ‘Considérations historiques sur une flore pseudo-lobélienne’ in Bulletin du Jardin Botanique de l'Etat (Brussels), 1957, pp. 317-326.

Macmillan, D., George Buchanan, a biography, Edinburgh, 1906.

Maes, L., ‘Lettres inédites d'André Schott’ in Le Muséon, Études philologiques, historiques et religieuses, 7, 1906, pp. 67-102, 325-361; 9, 1908, pp. 368-411; 11, 1910, pp. 239-270.

Masson, G.-A. and G. Mongrédien, ‘Le sonnet de Plantin’ in La Revue critique, 29, 1920, pp. 607-614.

‘Max Rooses herdacht’ in De Gulden Passer, 16-17, 1938-1939, II.

Meerbergen, J., ‘Bisschop Willem Damaasz. Lindanus’ in Pastor bonus, 30, 1953, pp. 45-53, 104-114, 169-177, 235-246; 31, 1954, pp. 45-51, 116-123.

Meester de Ravenstein, B. de, Lettres de Philippe et de Jean-Jacques Chifflet sur les affaires des Pays-Bas (1627-1639), Brussels, 1943 (Publications in-8^o of the ‘Commission royale d'Histoire’).

Michielsen, L., ‘De Kompagnie van Triëste en Fiume (1750-1800). Bijdrage tot de geschiedenis van de kapitalistische industrie’ in Bijdragen tot de Geschiedenis, 27, 1936, pp. 70-91, 181-233.

Michielsen, L., ‘Nota's over den rijkdom en den boekhandel der Moretussen in de xviii^e eeuw’ in De Gulden Passer, 14, 1936, pp. 53-60.

Mol, A. de, ‘Restauratie van het Museum Plantin-Moretus’ in Bulletin van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, 1955, pp. 9-35.

Molhuysen, P.C., Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche universiteit. I. 1574-7 Febr. 1610, The Hague, 1913 (Rijks Geschiedkundige Publicaties, 20).

Molhuysen, P.C., ‘De Academie-drukkers’ in Pallas Leidensis, 1925, pp. 307-322.

Mongrédien, G., ‘Le sonnet de Plantin. Curieuses imitations’ in Sept études publiées à l'occasion du quatrième centenaire du célèbre imprimeur anversois Christophe Plantin, Brussels, 1920, pp. 43-64.

Morales Oliver, L., ‘Avance para la bibliografia de obras impresas del Dr. Benito Arias Montano’ in Revista del Centro de Estudios Extremenos (Badajoz), 2, 1928, pp. 171-236.

Moretus, H., ‘L'édition plantinienne des Annales de Baronius’ in Sept études publiées à l'occasion du quatrième centenaire du célèbre imprimeur anversois Christophe Plantin, Brussels, 1920, pp. 17-27.

Moretus-Plantin de Bouchout, R., Demeures familiales. Notices historiques sur la Maison Plantin à Anvers et quelques propriétés urbaines et rurales ayant appartenu à la famille Moretus principalement dans l'ancien Pays de Ryen, Antwerp, 1950.

[p. 459]

Morren, E., ‘Charles de l'Escluse. Sa vie, ses oeuvres, 1526-1609’ in Bulletin de la Fédération des Sociétés d'Horticulture de Belgique, 1874.

Muntendam, A.M., ‘Critiek van Roemer Visscher op Plantin's drukkersmerk’ in De Gulden Passer, 14, 1936, pp. 77-79.

Nash, R., An account of calligraphy and printing in the sixteenth century from dialogues attributed to Christopher Plantin. Printed and published by him at Antwerp, in 1567. French and Flemish text in facsimile, English translation and notes, Cambridge, Mass., 1940.

Nash, R., Calligraphy and Printing in the sixteenth century. Dialogue attributed to Christopher Plantin in French and Flemish facsimile. Edited with English translation and notes, Antwerp, 1964.

Nauwelaerts, M.A., ‘Bijdrage tot de bibliographic van Simon Verepaeus’ in De Gulden Passer, 25, 1947, pp. 52-90.

Nauwelaerts, M.A., Simon Verepaeus, 1522-1598; paedagoog der contra-reformatie, Tilburg, 1950 (Opvoedkundige brochurereeks, no. 145).

Nauwelaerts, M.A., ‘Het letterkundig werk van de Nederlandse humanist Christophorus Vladeraccus (1524-1601). Een bibliographische bijdrage’ in Folium, 1, 1951, pp. 6-11.

Nauwelaerts, M.A., ‘De correspondentie van Simon Verepaeus met de “Officina Plantiniana” te Antwerpen’ in De Gulden Passer, 36, 1958, pp. 43-57.

Nauwelaerts, M.A., ‘Humanisten rondom Plantin’ in Noordgouw (Antwerp), 4, 1964, pp. 9-26.

Nève, F., Mémoire historique et littéraire sur le Collège des Trois-Langues à l'Université de Louvain, Brussels, 1856 (Mémoires couronnés et mémoires des savants étrangers de l'Académie royale de Belgique, 28).

Nève, F., ‘Guy Le Fèvre de la Boderie, orientaliste et poète, l'un des collaborateurs de la Polyglotte d'Anvers’ in Revue belge et étrangère, 1862, pp. 1-51.

Nicolaas Beets- en Rembert Dodoens-hulde op 16 en 17 oktober 1953, Brussels, 1953 (Uitgave van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetcnschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, Koninklijke Vlaamse Academie voor Geneeskunde van België).

Nippold, F., ‘Heinrich Niclaes und das Haus der Liebe. Ein monographischer Versuch aus der Secten-Geschichte der Reformationszeit’ in Zeitschrift für historische Theologie, 1862, pp. 323-402, 473-562.

Olthoff, F., De boekdrukkers, boekverkoopers en uitgevers in Antwerpen sedert de uitvinding der boekdrukkunst tot op onze dagen, Antwerp, 1891.

Ortroy, F. van, Bio-bibliographie de Gemma Frisius, fondateur de l'école belge de géographie, de son fils Corneille et de ses neveux les Arsenius, Brussels, 1920. [Anastatic reimpression: Amsterdam 1966.]

Ortroy, F. van, ‘Les Van Bomberghen d'Anvers. Imprimeurs, libraires et éditeurs’ in De Gulden Passer, 2, 1924, pp. 131-144.

Paquot, J.N., Mémoires pour servir á l'histoire littéraire des dix-sept provinces des Pays-

[p. 460]

Bas, de la principauté de Liège, et de quelques contrées voisines, Louvain, 1763-1770, 18 vols in-8^o or 3 vols in folio.

Parker, M. and K. Melis, Inventaris van de stempels en matrijzen van het Museum Plantin-Moretus. Inventory of the Plantin-Moretus Museum punches and matrices, Antwerp, 1960 [Stencilled; may be consulted in the Plantin-Moretus Museum].

Parker, M., K. Melis and H.D.L. Vervliet, ‘Typographica Plantiniana, II. Early inventories of punches, matrices, and moulds in the Plantin-Moretus archives’ in De Gulden Passer, 38, 1960, pp. 1-139.

Parkhurst, C., ‘Aguilonius' Optics and Rubens' color’ in Het Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek; Netherlands Year-book for History of Art, 1961, pp. 35-49.

Pater, J.C.H. de, Jan van Hout (1542-1609). Een levensbeeld uit de 16^e eeuw, The Hague, 1946.

Peeters, P., L'oeuvre des Bollandistes, Brussels, 1942 (Subsidia hagiographica, 24).

Peeters-Fontainas, J., ‘Encore une reliure attribuée à Plantin’ in De Gulden Passer, 16-17, 193 8-1939, pp. 28-30.

Peeters-Fontainas, J., ‘Extrait des mémoires de Jean-Martin Cordero de Valence. Sa vie d'étudiant à Louvain, ses traductions espagnoles, ses éditions aux Pays-Bas’ in De Gulden Passer, 31, 1953, pp. 59-87.

Peixoto, J., Relações de Plantin com Portugal. Notas para o estudo da tipografia no seculo XVI. Coimbra, 1962 (Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra. Instituto de Estudos Historicos doutor Antonio de Vasconcelos).

Perroud, M., Essai sur la vie et les oeuvres e Mathieu de Morgues, abbé de Saint-Germain (1582-1670), Le Puy, 1865 [also in Annales de la Société d'agriculture au Puy, 1865].

Philippen, L.G.M., ‘Franciscus van Sterbeeck, Antwerpsche mycoloog, bouwkundige en historicus, 1630-1693’ in De Gulden Passer, 8, 1930, pp. 27-66.

Pinvert, L., Jacques Grévin (1538-1570). Étude biographique et littéraire, Paris, 1899.

Pirenne, H., ‘L'importance économique et morale d'Anvers à l'époque de Plantin’ in Fêtes données en 1920 à Anvers et à Tours à l'occasion du quatrième centenaire de la naissance de Chr. Plantin, Antwerp, 1920, pp. 15-24.

Presser, J., ‘Het culturele leven in het Noorden’ in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, 5 (Utrecht and Antwerp, 1952), pp. 395-422 (the period 1567-1609) and 6 (Utrecht and Antwerp, 1953), pp. 360-383 (the period 1609-1648).

Prims, F., Geschiedenis van Antwerpen, Brussels and Antwerp, 1927-1949, 11 parts in 27 vols.

Prims, F., ‘Brieven aan Gaspar Gevartius’ in De Gulden Passer, 6, 1928, pp. 204-210.

Prims, F., ‘Letterkundigen, geleerden en kunstenaars in de rekeningen der stad Antwerpen’ in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1931, pp. 171-211.

Prims, F., ‘Baxius (1581-1640)’ in Antwerpiensia, 19, 1948, no. 16, pp. 7S-80.

Prims, F., ‘Michiel Coignet’ in Antwerpiensia, 19, 1948, no. 22, pp. 103-114.

[p. 461]

Poncelet, A., ‘Dix lettres inédites relatives à François Lucas de Bruges’ in Annales de la Société d'Émulation de Bruges, 53, 1903, pp. 225-259.

Puraye, J., Dominique Lampson, humaniste, 1532-1599, Bruges, 1950.

Ramirez, A., Epistolario de Justo Lipsio y los Españoles (1577-1606), Madrid, 1966.

Raynaud, M.G., ‘Une édition de Froissart projetée par Christophe Plantin (1563-1565)’ in Mélanges Julicn Havet. Recueil de travaux d'érudition dédiés à la mémoire de Julien Havet (1853-1893), Paris, 1895, pp. 515-519.

Récatas, B., ‘L'humanisme de Jacques Grévin, médecin et poète de la Pléiade’ in Annuaire de l'Institut de Philologie et d'Histoire Orientales et Slaves de l'Université libre de Bruxelles, 12, 1952, pp. 381-400.

Rekers, B., Benito Arias Montano, 1527-1598. Studie over een groep spiritualistische humanisten in Spanje en de Nederlanden, op grond van hun briefwisseling, Groningen, 1961 (Amsterdam University thesis).

Renouard, P., Documents sur les imprimeurs, libraires, carders, graveurs, fondeurs de lettres, relieurs, doreurs de livres, faiseurs de fermoirs, enlumineurs, parcheminiers et papetiers ayant exercé à Paris de 1450 à 1600, recueillis aux Archives Nationales et au Département des Manuscrits de la Bibliothèque Nationale, Paris, 1901.

Renouard, P., ‘Imprimeurs parisiens, libraires, fondeurs de caractères et correcteurs d'imprimerie depuis l'introduction de l'imprimerie à Paris (1470) jusqu'à. la fin du xvi^e siècle’ in Revue des Bibliothèques, 32, 1922, till 44-45, 1933-1934.

Risselin-Steenebrugen, M., ‘Martine et Catherine Plantin. Leur rôle dans la fabrication et le commerce de la lingerie et des dentelles au xvi^e siècle’ in Revue belge d' Archéologie et d'Histoire de l'Art, 26, 1957, pp. 169-188.

Risselin-Steenebrugen, M., ‘Dentelles anversoises et commerce espagnol au début du xviii^e siècle’ in Bulletin des Musées royaux d' Art et d'Histoire, 30, 1958, pp. 59-70.

Risselin-Steenebrugen, M., ‘Christophe Plantin, facteur en lingeries fines et en dentelles’ in De Gulden Passer, 37, 1959, pp. 74-111.

Risselin-Steenebrugen, M., ‘Les débuts de l'industrie dentellière. Martine et Catherine Plantin’ in De Gulden Passer, 39, 1961, pp. 77-124.

Roemans, R., ‘Analytische bibliographie van en bibliographie over Professor Dr. Maurits Sabbe’ in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1932, pp. 717-1206.

Roemans, R., Maurits Sabbe, de kunstenaar en de geleerde, [place and date of publication not given - probably 1933].

Roersch, A., L'humanisme belge à l'époque de la Renaissance. Études et portraits, Brussels, 1910.

Roggen, D., ‘Bezoek van Albert en Isabella aan de Plantijnsche drukkerij ter gelegenheid van hun blijde intrede in Antwerpen (December 1599)’ in De Gulden Passer, 5, 1927, pp. 22-35.

Rombouts, P., Certificats délivrés aux imprimeurs des Pays-Bas par Christophe Plantin

[p. 462]

et autres documents se rapportant à la charge du prototypographe. Antwerp and Ghent, 1881 (Uitgaven van de Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen, no. 10).

Rombouts P. and T. van Lerius, De liggeren en andere historische archieven der Antwerpsche Sint-Lucasgilde. Les liggeren et autres archives historiques de la gilde anversoise de Saint-Luc, Antwerp and The Hague, 1872, 2 vols.

Roobaert, E.S., ‘Nieuwe gegevens over Calvete de Estrella en L. Guicciardini uit de rekeningen van de Antwerpse Magistraat’ in Bijdragen tot de Geschiedenis, inzonderheid van het oude hertogdom Brabant, 41, 1958, pp. 68-94.

Rooses, M., Le Musée Plantin-Moretus. Description sommaire des bâtiments et des collections, Antwerp, 1878.

Rooses, M., ‘Ortelius et Plantin’ in Bulletin de la Société de Géographie d'Anvers, 5, 1880, pp. 350-386.

Rooses, M., ‘Plantijns Koninklijke Bijbel. Geschiedenis van een boek in de xvi eeuw’ in De Gids, 3, 1880, pp. 238-273.

Rooses, M., Christophe Plantin, imprimeur anversois, Antwerp, 1882 (2nd ed. 1896).

Rooses, M., ‘Plantijns geboortejaar en plaats’ in Bulletijn van de Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen, 2, 1882, pp. 191-202.

Rooses, M., ‘Eene bladzijde uit het verloren handschrift van: “Admiranda hujus saeculi”’ in Bulletijn van de Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen, 1, 1882, pp. 92-97.

Rooses, M., ‘Plantin prototypographe’ in Bulletijn van de Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen, 2, 1882, pp. 101-110.

Rooses, M., ‘Petrus-Paulus Rubens en Balthasar Moretus’ in Rubens Bulletijn, I, 1882, pp. 203-219, 275-299; 2,1883, pp.48-80, 125-148, 176-211. [Published separately as Petrus-Paulus Rubens en Balthasar Moretus. Eene bijdrage tot de geschiedenis der kunst, Antwerp and Ghent, 1884.]

Rooses, M., ‘Pierre-Paul Rubens et Balthasar Moretus’ in L'Art, 1885, pp. 225-233; 1886, pp. 37-44, 57-60. Included in the anonymous work Pierre-Paul Rubens. Sa vie et ses oeuvres, Paris, [1883], pp. 207-226.

Rooses, M., Les rimes de Christophe Plantin, Lisbon, 1890.

Rooses, M., ‘Poelman, Théodore’ in Biographie nationale [de Belgique], 17, Brussels, 1903, col. 874-884.

Rooses, M., ‘Raphelengien, François’ in Biographie nationale [de Belgique], 18, Brussels, 1905, col. 727-735.

Rooses, M., Le Musée Plantin-Moretus. Contenant la vie et l'oeuvre de Christophe Plantin et ses successeurs, les Moretus, ainsi que la description du musée et des collections qu'il renferme, Antwerp, 1914.

Rooses, M. and J., Denucé, Correspondance de Christophe Plantin, Antwerp, 1883-1920, 9 parts in 8 vols (Uitgaven van de Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen, 12, 15, 26, 29-34).

Rooses, M. and P. Rombouts, Boek gehouden door Jan Moretus II, als deken der

[p. 463]

St. Lucasgilde (1616-1617), Antwerp, 1878 (Uitgaven van de Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen, 1).

Rooses, M. and M., Sabbe, Catalogus van het Museum Plantin-Moretus (by M. Rooses; revised and brought up to date after 1919 by M. Sabbe. Dutch editions 1882, 1897, 1909, 1915, 1927; French editions 1881, 1883, 1887, 1893, 1902, 1908, 1920, 1922, 1928; English editions 1894, 1903, 1921, 1924; German edition, 1930).

Rooses, M. and M., Sabbe, Les rimes de Christophe Plantin (2nd enlarged ed. By M. Sabbe), Antwerp, 1922.

Roosmalen, J.B.W.M. van, ‘Gielis Beys, schoonzoon van Plantijn’ in Jaarboek van de Geschied- en Oudheidkundige Kring van Stad en Land van Breda ‘De Oranjeboom’, 2, 1949, pp. 86-88.

Roover, R. de, ‘The business organisation of the Plantin Press in the setting of sixteenth century Antwerp’ in Gedenkboek der Plantin-dagen 1555-1955, Antwerp, 1956, pp. 230-246 [also in De Gulden Passer, 34, 1956, pp. 104-120].

Rosano, L. de, Pierre Pithou, Paris, 1925.

Rouzet, A., ‘Adresses d'imprimeurs, libraires et éditeurs belges des xvème et xvième siècles’ in De Gulden Passer, 40, 1962, pp. 151-207.

Roze, E., Huit lettres de Charles de l'Escluse (18 juin 1592 - 15 juillet 1593) in Journal de Botanique, 1895.

Rudbeck, J., ‘Christophe Plantin als Buchbinder’ in Zeitschrift für Bücherfreunde, 1913-1914, pp. 42-45.

Rudbeck, J., ‘Christophe Plantin relieur’ in Sept études publiées à l'occasion du quatrième centenaire du célèbre imprimeur anversois Christophe Plantin, Brussels, 1920, pp. 67-72.

Ruelens, C., ‘Christophe Plantin et le sectaire mystique Henrik Niclaes’ in Le Bibliophile belge, 3, 1868, pp. 130-138.

Sabbe, M., ‘Comment l'hôtel Plantin-Moretus devint musée public’ in Sept études publiées à l'occasion du quatrième centenaire du célèbre imprimeur anversois Christophe Plantin, Brussels, 1920, pp. 9-14.

Sabbe, M., ‘Gedichten van en voor Chr. Plantin’ in Het Boek, 9, 1920, pp. 129-136.

Sabbe, M., ‘Nog een rijmpje van Chr. Plantin’ in Het Boek, 9, 1920, p. 229.

Sabbe, M., ‘Quelques rimes de Plantin’ in Sept études publiées à l'occasion du quatriéme centenaire du célèbre imprimeur anversois Christophe Plantin, Brussels, 1920, pp. 31-39.

Sabbe, M., ‘Het sonnet “Le Bonheur de ce monde”, toegeschreven aan Chr. Plantin’ in Het Boek, 9, 1920, pp. 289-296.

Sabbe, M., ‘La typographie à Anvers avant et après Plantin’ in Fêtes données en 1920 à Anvers et à Tours à l'occasion du quatriéme centenaire de la naissance de Chr. Plantin, Antwerp, 1920, pp. 3-14.

Sabbe, M., ‘Een Plantijnsch bandje?’ in Het Boek, 11, 1922, pp. 209-212.

Sabbe, M., ‘“Itinerarium Parisiense” van Balthasar Moretus II’ in Jaarboek van Antwerpen's Oudheidkundige Kring, 5, 1922, pp. 43-52.

[p. 464]

Sabbe, M., Uit het Plantijnsche huis. Verspreide opstellen, Antwerp, 1924.

Sabbe, M., ‘Christoffel Plantin. Een levensbeeld’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 4-23 [also published separately, Antwerp, 1921].

Sabbe, M., ‘De drukkunst te Antwerpen vóór en naast Christoffel Plantin’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 24-31 [also in Gedenkboek der feesten gegeven in 1920 te Antwerpen en te Tours ter gelegenheid van de vierhonderdste verjaring van Chr. Plantin's geboorte, Antwerp, 1920, pp. 3-14].

Sabbe, M., ‘Het Sonnet “Le Bonheur de ce monde”’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 32-40.

Sabbe, M., ‘Ludovici Guicciardini’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 41-49.

Sabbe, M., ‘Uit den humanistenkring rondom Plantin’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 51-56 [also in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1922, pp. 253-264].

Sabbe, M., ‘Uit de briefwisseling van Clusius met Chr. Plantin en J. Moretus’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 57-67 [also in Het Boek, 10, 1921, pp. 97-114].

Sabbe, M., ‘Jan Moretus als Nederlandsch letterkundige’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 68-85 [also in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1922, pp. 691-740].

Sabbe, M., ‘Vondel, Balthasar Moretus II, Leonardus Marius en Hendrik Barentsen’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 86-98 [also in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1921, pp. 605-624].

Sabbe, M., ‘In- en uitvoerrechten op boeken en papier gedurende de 17^e en 18^e eeuw in Zuid-Nederland’ in Uit het Plantijnsche huis, 1924, pp. 99-115 [also in Het Boek, 10, 1921, pp. 285-293, 337-345, 361-373].

Sabbe, M., ‘Op den drempel van den adelstand’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 116-135 [also in Vlaamsche Gids, New Series, 11, 1922-1923, pp. 152-188].

Sabbe, M., ‘De Moretussen op reis in 1668 door de Brabandsche Kempen, de Meierij van 's Hertogenbosch, Zeeland en Vlaanderen’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 136-147 [also in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1923, pp. 491-514].

Sabbe, M., ‘Antwerpen's boekenmarkt ten tijde van keizer Karel’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 148-175 [also in Dietsche Warande en Belfort, 24, 1924, pp. 80-93, 131-158].

Sabbe, M., ‘De Chifflet's met den prins-cardinaal en prins Thomas in de Plantijnsche Drukkerij 1635’ in Uit het Plantijnsche huis, pp. 176-182 [also in De Gulden Passer, 2, 1924, pp. 34-44].

Sabbe, M., ‘Uit het reisdagboek van Balthasar Moretus III (1668)’ in Oudheid en Kunst. Tijdschrift van den Geschied- en Oudheidkundigen Kring voor Brecht en omgeving, 15, 1924, pp. 25-39.

Sabbe, M., ‘La typographie anversoise au xvi^e siècle. Christophe Plantin et ses contemporains. La typographie anversoise au xvii^e et au xviii^e siècle’ in Histoire du livre

[p. 465]

et de l'imprimerie en Belgique des origins à nos jours, 3 (Brussels, 1923-24) and 4 (Brussels, 1924-25).

Sabbe, M., ‘Les rapports entre B. Arias Montanus et H. Jansen Barrefelt (Hiël)’ in De Gulden Passer, 4, 1926, pp. 19-43.

Sabbe, M., La vie des livres à Anvers, Brussels, 1926.

Sabbe, M., Antwerpsche druckerye, Brussels and Amsterdam, 1927.

Sabbe, M., ‘J. Lipsius en Chr. Plantin te Utrecht in 1581’ in De Gulden Passer, 5, 1927, pp. 10-12.

Sabbe, M., Rubens en zijne eeuw. Het geestesleven te Antwerpen in Rubens' tijd, Brussels, 1927.

Sabbe, M., ‘Guy Le Fèvre de la Boderie et la Polyglotte anversoise’ in De Gulden Passer, 6, 1928, pp. 250-253.

Sabbe, M., ‘Un imprimeur au seuil de la noblesse, Balthasar Moretus III’ in De Gulden Passer, 6, 1928, pp. 173-203 [also in L'oeuvre de Christophe Plantin et de ses successeurs, Brussels, 1937, pp. 69-114].

Sabbe, M., De Moretussen en hun kring. Verspreide opstellen, Antwerp, 1928.

Sabbe, M., ‘De humanistische opleiding van Plantin's kleinkinderen’ in De Moretussen en hun kring, pp. 5-26 [also in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1924, pp. 732-748].

Sabbe, M., ‘Hoe stond Benedictus Arias Montanus tegenover de leeringen van Hendrik Jansen Barrefelt (Hiël)?’ in De Moretussen en hun kring, pp. 27-51 [also in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1925, pp. 622-644].

Sabbe, M., ‘De Antwerpsche vriendenkring van Anna Roemers Visscher’ in De Moretussen en hun kring, pp. 52-77 [also in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1925, pp. 754-769].

Sabbe, M., ‘Balthasar Moretus III te Madrid in 1680’ in De Moretussen en hun kring, pp. 132-177 [also in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1927, pp. 150-194].

Sabbe, M., ‘Ysbrand Vincent en zijn Antwerpsche vrienden’ in De Moretussen en hun kring, pp. 178-232 [also in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1924, pp. 499-551].

Sabbe, M., Le Sonnet de Plantin, Antwerp, 1928.

Sabbe, M., ‘Démêlés des Moretus avec les R.P. Jéromites de l'Escurial au xvii^e siècle’ in De Gulden Passer, 7, 1929, pp. 119-145 [also in L'oeuvre de Christophe Plantin et de ses successeurs, Brussels, 1937, pp. 115-156].

Sabbe, M., ‘Balthasar Moretus III, Auf der Schwelle des Adels’ in Gutenberg Jahrhuch, 1930, pp. 246-268.

Sabbe, M., ‘Het legaat van Kan. Nic. Oudaert aan Jan Moretus’ in De Gulden Passer, 9, 1931. pp. 45-47.

Sabbe, M., ‘Balthasar Moretus II naar de Vasten-Messe te Francfort in 1644’ in Jaarboek van Antwerpen's Oudheidkundige Kring, 8, 1932, pp. 31-53.

[p. 466]

Sabbe, M., ‘Arias Montano y Barrefelt (Hiël y la teologia ortodoxa)’ in Revista del Centro de Estudios Extremenos (Badajoz), 8, 1934, pp. 63-92.

Sabbe, M., Balthasar Moretus en Madrid (notas de viaje de tin librero flamenco por España), 1680-1681, Madrid, 1934.

Sabbe, M., ‘Labore et Constantia. Een schilderij van Erasmus Quellin’ in De Gulden Passer, 12, 1934, pp. 107-109.

Sabbe, M., ‘Nog over het schilderij “Labore et Constantia” van Erasmus Quellin’ in De Gulden Passer, 13, 1935, pp. 37-38.

Sabbe, M., ‘De Plantijnsche werkstede. Arbeidsregeling, tucht en rnaatschappelijke voorzorg in de oude Antwerpsche drukkerij’ in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academic voor Taal- en Letterkunde, 1935, pp. 595-694.

Sabbe, M., ‘Een en ander over Dodoens' Cruydboeck-uitgaven van 1608 en 1618 en de Van Ravelingen's’ in De Gulden Passer, 15, 1937, pp. 89-106.

Sabbe, M., De meesters van den Gulden Passer: Christoffel Plantin, aartsdrukker van Philips II, en zijn opvolgers, de Moretussen, Amsterdam, 1937 (Patria, vaderlandsche cultuurgeschiedenis in monografieën, 7).

Sabbe, M., L'oeuvre de Christophe Plantin et de ses successeurs, Brussels, 1937.

Sabbe, M., ‘Der Amsterdamer Papierhändler Vincent und die Antwerpener Drucker Moretus-Plantin’ in Gutenberg Jahrhuch, 1938, pp. 17-24.

Sabbe, M., Peeter Heyns en de Nimfen uit den Lauwerhoom. Bijdrage tot de geschiedenis van het schoolwezen in de 16^e eeuw, Antwerp and The Hague, undated (Uitgaven van de Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen, 41).

Sabbe, M., Viaje a España del librero Baltasar Moreto (1680). Traduccion, prologo, notas y apendices por Antonio Rodriguez-Monino, Madrid, 1944.

Salon Émile Verhaeren. Donation du Président René Vandevoir, Antwerp, 1966.

Saulnicr, V.L., ‘L'humanisme français et Christophe Plantin’ in Gedenkboek der Plantin-dagen 1555-1955, Antwerp, 1956, pp. 42-69 [also in De Gulden Passer, 33. 1955, pp. 180-207].

Saulnicr, V.L., ‘Sur le séjour à Lyon de Christophe Plantin’ in Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance, Travaux et Documents, 18, 1956, pp. 96-100.

Schevensteen, A.F.C. van, ‘Notes biographiques sur Joannes Goropius Becanus, médecin-philologue (1518-1573)’ in Comptes rendus du 2^e Congrès national des Sciences, Brussels, 1935, pp. 113-127.

Schevensteen, A.F.C. van, ‘Levensschets van Goropius Becanus, geneesheer-philoloog’ in Vlaamsch Geneeskundig Tijdschrift, 14, 1936, pp. 3-12.

Schmook, G., ‘XL jaar Antwerps maecenaat’ in De Gulden Passer, 28, 1950, pp. 57-70.

Schmook, G., ‘In Memoriam Prof. Dr. Herman Bouchery, 2 januari 1912 - 11 april 1959’ in Antwerpen, Tijdschrift der stad Antwerpen, 5, 1959, pp. 192-193.

Schmook, G., ‘In Memoriam Prof. Dr. H. Bouchery 1912-1959’ in De Gulden Passer, 37, 1959, pp. 1-18 [with ‘Lijst van werken en bijdragen’ by L. Vydt-De Bled].

[p. 467]

Schmook, G., ‘Frank van denWijngaert. Hulde aan een gezamenlijk oeuvre’ in Noordgouw (Antwerp), 1, 1961, pp. 1-5.

Schmook, G., ‘In Memoriam Irène Vertessen (Antwerpen: 25-2-1917-26-4-1962)’ in De Gulden Passer, 40, 1962, pp. 12-18 [with ‘Lijst van werken en bijdragen’ by I. Vervliet-Regemortels].

Schneider, M., De voorgeschiedenis van de ‘Algemeene Landsdrukkerij’, The Hague, 1939 (Leiden University Thesis).

Schoups, J., ‘J. Hemelarius: Laboris et Constantiae elogia’ in De Gulden Passer, 19, 1941, pp. 229-265.

Schrevel, A.C. de, ‘Documents pour servir à la biographie de François Lucas’ in Annales de la Société d'Émulation de Bruges, 39, 1889, pp. 191-400.

Schunke, I., ‘Die Einbände des Christoph Plantin’ in Gutenberg Jahrbuch, 1956, pp. 319-330.

Schunke, I., ‘Plantin und die niederländische Einbandkunst seiner Zeit’ in De Gulden Passer, 37, 1959. pp. 123-141.

Secret, F., ‘Documents pour servir à l'histoire de la publication de la Bible d'Anvers’ in Sefarad, Revista del Institute Arias Montano dc Estudios Hebraicos y Oriente Proximo (Madrid-Barcelona), 18, 1958, pp. 121-128.

Secret, F., ‘Guy Le Fèvre de la Boderie, representant de G. Postel à la Polyglotte d'Anvers’ in De Gulden Passer, 44, 1966, pp. 245-257.

Sept études publiées à l'occasion du quatrième centenaire du célèbre imprimeur anversois Christophe Plantin, Brussels, 1920.

Seymour de Bicci, ‘Inventaire sommaire des manuscripts du Musée Plantin-Moretus à. Anvers’ in Revue des bibliotheques, 20, 1910, pp. 217-232.

Silvestre, H., ‘Notices et extraits des manuscrits 5413-22, 10.098-105 et 10.127-44 de la Bibliothèque Royale de Bruxelles’ in Sacris Enidiri, 5, 1953, pp. 174-192.

Slenk, H.J., ‘Christopher Plantin and the States General: some new documents’ in De Gulden Passer, 43, 1965, pp. 248-264.

Smet, G. de, ‘Kiliaan en de Batavia van Hadrianus Junius. Een bijdrage tot de wordingsgeschiedenis en de kritiek van Kiliaans woordenboeken’ in Handelingen der Zuid-Nederlandsche Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis, 8, 1954, pp. 61-73.

Smet, G. de, ‘Invloed van Junius' Batavia op Kiliaans woordenboek’ in Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 74, 1956, pp. 44-59.

Sormani, A.J., ‘Het Huis Plantijn te Leiden’ in De Gulden Passer, 22, 1944, pp. 51-55.

Southern, A.C., Elizabethan recusant prose 1559-1582. A historical and critical account of the books of the Catholic refugees printed and published abroad and at secret presses in England together with an annotated bibliography of the same. London and Glasgow, 1950.

Stein, H., ‘Les manuscrits du Musée Plantin-Moretus (catalogues de 1592

[p. 468]

et de 1650)’ in Messager des Sciences historiques de Belgique, 60, 1886, pp. 211-231.

Stein, H., ‘La succursale plantinienne de Paris’ in Bibliographe moderne, 1920-1921, pp. 34-57.

Stein, H., ‘Une lettre de Plantin à Pierre Pithou (10 février 1576)’ in De Gulden Passer, 4, 1926, pp. 44-45.

Stellfeld, J.A., Bibliographie des éditions musicales plantiniennes, Brussels, 1949 (Mémoires in-8^o de l'Académie royale de Belgique, Classe des Beaux-Arts V, 3).

Straelen, J.B. van der, Geslagt-lyste der nakomelingen van den vermaerden Christoffel Plantin, koninklyken aerts-boekdrukker, binnen de stad Antwerpen; waer by gevoegd is eene geslagt-lyste der familie Mourentorff alias Moretus, Antwerp, 1858.

Sweertius, F., Athenae Belgicae sive nomenclator Infer. Germaniae scriptorum, qui disciplinas philologicas, philosophicas, theologicas, iuridicas, medicas et musicas illustrarunt, Antwerp, 1628.

Teirlinck, I., ‘Joost van Ravelingen, botanist en dichter’ in Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1913, pp. 870-892.

Tempesti, F., ‘La bibliotheca di un umanista ungherese della seconda meta del Cinquecento’ in Accademie e Biblioteche d'Italia, 24, 1956, pp. 25-32.

Theunisz, J., Carolus Clusius, Amsterdam, 1939 (Patria, vaderlandsche cultuurgeschiedenis in monografieën, 17).

Thys, A., Historiek der straten en openbare plaatsen van Antwerpen, 2nd ed., Antwerp, 1893.

Tiele, C.A., ‘Christophe Plantin et le sectaire mystique Henrik Niclaes’ in Le Bibliophile belge, 3, 1868, pp. 121-129.

Tiele, C.A., ‘Les premiers imprimeurs de l'université de Leide’ in Le Bibliophile belge, 4, 1869, pp. 83-87, 112-119, 141-145, 157-160.

Truchis de Varennes, A. de, ‘Les Chifflet à l'imprimerie plantinienne. Trente-cinq lettres de leur correspondance avec les Moretus et le catalogue de leurs ouvrages édités à cette célèbre imprimerie’ in Bulletin trimestriel de l'Académie de Besançon, 1908, pp. 352-424 [also published separately, Besancon, 1909].

Updike, D.B., Printing types. Their history, forms, and use: A study in survivals, 2nd ed., Cambridge, Mass, 1937, 2 vols.

Valerius, A., Bibliotheca Belgica: de Belgis vita scriptisq. claris. praemissa topographica Belgii tothis seu Germaniae Inferioris descriptione, Louvain, 1643.

Valvekens, E., ‘Prenten uit de xvi^e eeuw. Een privilegium der rebellen voor Christoffel Plantin, 8 Februari 1580’ in De Standaard, 10th February 1940.

Vanderhaeghen, F., Musée Plantin à Anvers. Notice sur la bibliothèque plantinienne, Ghent, 1875.

Vanderstraeten, C., ‘Pontus Heuterus’ in Het oude Land van Loon, 6, 1951, pp. 1-5.

[p. 469]

Velde, A.J.J. van de, Lichtzuilen uit het verleden, Ghent, 1945 (Uitgaven van het Willemsfonds, no. 181).

Verheyden, P., ‘Banden met blinddruk bewaard in het Museum Plantin-Moretus’ in Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen, 4, 1906, pp. 28-37, 51-63, 117-128, 163-169.

Verheyden, P., ‘Plantijnsche Bandmerken’ in Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen, 8, 1910, pp. 263-265.

Verheyden, P., ‘De paneelstempel van Wouter van Duffel, priester, boekbinder te Antwerpen (1249-1285)’ in De Gulden Passer, 15, 1937, pp. 1-36.

Verheyden, P., ‘Twee banden van Plantin voor Keizer en Prins’ in De Gulden Passer, 15, 1937, pp. 107-119.

Vermaseren, B.A., De katholieke Nederlandsche geschiedschrijving in de XVI^e en XVII^e eeuw over den opstand, Maastricht, 1941 (Nijmegen University Thesis).

Vermaseren, B.A., ‘De “Mercurius” en “Historia” van Michael ab Isselt’, in Miscellanea Mgr. Dr. P.J.M. van Gils (Publications de la Société historique et archéologique dans le Limbourg, 85, 1949), pp. 677-692.

Vermaseren, B.A., ‘Het ontstaan van Hadrianus Junius' Batavia (1588)’ in Huldeboek P. Dr. Bonaventura Kruitwagen, The Hague, 1949, pp. 407-436.

Vermaseren, B.A., ‘De kleine historische werken van M. ab Isselt’ in Donum lustrale catholicae Universitati Noviomagensi oblatum, Nijmegen, 1949, pp. 335-356.

Vermaseren, B.A., ‘De werkzaamheid van Janus Dousa Sr. († 1604) als geschiedschrijver van Holland’ in Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap te Utrecht, 69. 1954, pp. 49-107.

Vermaseren, B.A., ‘De Antwerpse graveur Filips Galle en zijn kroniekje over de opstand (1579)’ in De Gulden Passer, 35, 1957, pp. 139-147.

Vermeiren, M.L., ‘La Bible de Wenceslas du Musée Plantin-Moretus à Anvers’ in De Gulden Passer, 31, 1953, pp. 191-229.

Vertessen, I., ‘Het Album Amicorum van Abraham Ortelius’ in Antwerpen, Tijdschrift der stad Antwerpen, 3, 1957, pp. 98-101.

Vertessen, I., ‘Een onuitgegeven gedicht van Christoffel Plantin in het Album Amicorum van Abraham Ortelius’ in De Gulden Passer, 36, 1958, pp. 88-90.

Vertessen, I. and A., Gerlo, ‘Onuitgegeven brieven van Justus Lipsius’ in Handelingen van de Koninklijke Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis, 17, 1963, pp. 181-252.

Vervliet, H.D.L., ‘Une instruction plantinienne à l'intention des correcteurs’ in Gutenberg Jahrbuch, 1959, pp. 99-103.

Vervliet, H.D.L., ‘Typographica Plantiniana. I. Ter inleiding: de studie van het zestiende-ceuwse letterbeeld en het geval van “La Théologie Germanicque” (Plantin, 1558)’ in De Gulden Passer, 37, 1959, pp. 170-178.

Villermont, M., L'infante Isabelle, gouvernante des Pays-Bas, Tamines, 1912, 2 vols.

[p. 470]

Vocht, H. de, ‘Andreas Masius (1514-1573)’ in Miscellanea Giovanni Mercati (Vatican City), 4, 1946, pp. 435-441.

Vocht, H. de, Stephani Vinandi Pighii epistolarium published from the Brussels copy, Cart. et Man., 187, with introduction and notes, Louvain, 1959 (Humanistica Lovaniensia, 15).

Voet, L., Het Museum Plcmtin-Moretus (1st ed. 1951. Also in French, English and German editions).

Voet, L., ‘Boeken en drukkers’ in Antwerpen in de XVIIIde eeuw (Uitgaven van het Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis, III), Antwerp, 1952, pp. 314-347.

Voet, L., ‘Het Museum Plantin-Moretus heropend’ in De Gulden Passer, 30, 1952, pp. 17-23.

Voet, L., ‘Het Plantijnse huis als toeristisch centrum’ in Antwerpen, Tijdschrift der stad Antwerpen, 1, 1955, pp. 12-18.

Voet, L., ‘The personality of Plantin’ in Gedenkboek der Plantin-dagen 1555-1955, Antwerp, 1956, pp. 198-213 [also in De Gulden Passer, 34, 1956, pp. 72-87].

Voet, L., ‘Plantiniana 1943-1958. Bibliografie betreffende Plantin, de Moretussen en het Museum Plantin-Moretus verschenen tussen 1943-1958’ in De Gulden Passer, 36, 1958, pp. 19-42, en 37, 1959, pp. 21-73.

Voet, L., ‘Abraham Ortelius, “afsetter van carten”’ in Antwerpen, Tijdschrift der stad Antwerpen, 5, 1959, pp. 46-52.

Voet, L., ‘Plantin en de kring van Granvelle. Enkele nog onuitgegeven brieven en documenten’ in De Gulden Passer, 37, 1959, pp. 142-169.

Voet, L., ‘Het Plantijnse huis te Leiden. De bedrijvigheid van het drukkersgeslacht Raphelengius en zijn betrekkingen met Antwerpen’ in Verslag van de Algemene Vergadering van de leden van het Historisch Genootschap gehouden te Utrecht, 1960, pp. 10-36. (Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap, 75, 1961).

Voet, L., ‘Het Museum Plantin-Moretus als centrum van bibliofilie’ in Antwerpen, Tijdschrift der stad Antwerpen, 7, 1961, pp. 154-160.

Voet, L., ‘In memoriam Frank van denWijngaert (1901-1962)’ in De Gulden Passer, 40, 1962, pp. 1-11.

Voet, L., ‘Les relations commerciales entre Gérard Mercator et la maison plantinienne à Anvers’ in Duisburger Forschungen, 6, 1962, pp. 171-232.

Voet, L., ‘Le Musée Plantin-Moretus, centre de bibliophilie’ in Deuxième Congrès international de Bibliophilie. Actes et Communications. Paris 28 scptembre - 3 octobre 1961, Paris, 1963, pp. 57-62.

Voet, L., ‘Max Rooses (1839-1914). Bij een verjaardag’ in Antwerpen, Tijdschrift der stad Antwerpen, 10, 1964, pp. 75-81.

Vries de Heckelingen, H. de, Correspondance de Bonaventura Vulcanius pendant son séjour à Cologne, Genève et Bâle (1573-1577); précédée de quelques lettres écrites avant cette époque. The Hague, 1923.

Wauwermans‘,Ortelius, Abraham’ in Biographie nationale [de Belgique], 16, Brussels, 1901, col. 291-332.

[p. 471]

Wijngaert, F. van den, ‘Het Antwerpsch Prentenkabinet’ in De Gulden Passer, 14, 1936, pp. 138-144.

Wijngaert, F. van den, ‘De botanische teekeningen in het Museum Plantin-Moretus’ in De Gulden Passer, 25, 1947, pp. 34-51.

Wijngaert, F. van den, Glorie en nood van het Plantijnse huis, Antwerp, 1947.

Wijngaert, F. van den, ‘Het Museum Plantin-Moretus en de V-ramp op de Vrijdagmarkt te Antwerpen’ in Tété (Amsterdam), 2, 1947, pp. 110-113.

Wijngaert, F. van den, ‘De late Moretussen en de boekillustratie’ in De Gulden Passer, 25, 1947, pp. 186-240, en 26, 1948, pp. 150-205.

Wijngaert, F. van den, Inventaris met aansluitende catalogusnummers der tekeningen bewaard in het Museum Plantin-Moretus [In manuscript; may be consulted in the Plantin-Moretus Museum].

Wijngaert, F. van den, De oude tekeningen van het Museum Plantin-Moretus. Catalogus [In manuscript; may be consulted in the Plantin-Moretus Museum].

Wijnman, H.F., ‘Thomas de Vechter, lettergieter te Leiden 1584-1602’ in Het Boek, 29, 1948, pp. 149-153.

Wijnman, H.F., ‘De studie van het Ethiopisch en de ontwikkeling van de Ethiopische typografie in West-Europa in de 16^de eeuw. II. De ontwikkeling van de Ethiopisclie typografie in West-Europa in de 16^de eeuw’ in Het Boek, 32, 1955-1957, pp. 225-246.

Wijnman, H.F., ‘The origin of Arabic typography in Leiden’ in Books on the Orient, Leiden, E.J. Brill, 1957, pp. vii-xv.

Willems, L., ‘De herkomst van het typografisch materiaal van T. Erpenius’ in De Gulden Passer, 9, 1931, pp. 83-90.

Willems, L., ‘Een gedicht van Jonker Vander Noot op den dood van C. Plantin’ in De Gulden Passer, 14, 1936, pp. 43-46.

Williams, J., ‘Books printed by the Officina Plantiniana in Antwerp and Leyden in the Travelling Library of Sir Julius Caesar’ in De Gulden Passer, 36, 1958, pp. 112-119.

Wilt, A. de, ‘Enkele leden van de familie Plantin en de Annuntiaten’ in De Gulden Passer, 38, 1960, pp. 140-150.