Een onwaerdeerlycke vrouw. Brieven en verzen van en aan Maria Tesselschade

[p. 335]

XVII. Laet niemand sich vermeten,
Haer' onwaer deer lickheit in woorden uyttemeten:
All watmen vande sonn kan seggen gaet haer af.
Huygens.

[p. 337]

Gedicht van J. Westerbaen.
Aen Joffrouw Tesselschade Roemers Visschers D., Weduwe wylen de Heer Adelaert Crombalgh, over het verlies van haere eenige Dochter Maria Crombalgh.

Klinck-dicht¹⁾.

Gy treurde, Visschers-kindt, om uw verlooren gaede,
Om uwen Adelaerdt, doe d'onbeleefde Doodt
Hem in zyn volle kracht so schielijck neder-schoot;
Doch een gesegent lot, tot boete deser schaede,
Versoete 't bittre roet van sulcken ongenaede.
Een Dochter, die in geest haer speelnoots gingh voorby,
In schoonheyd sonder kunst trad in de voorste ry,
En in bevalligheyd een keurigh oogh versaede.
Dees' is u nu onthaelt in 't bloeyen van haer jeughd⁹
En gy verliest in haer veel ingebeelde vreugd;
Maer treurt niet, Tesselschae, 't is 't werk der Cherubynen;
Die zyn door 't keeltje van dit Engeltje bekoort.
Sy seyden: Langh genoegh zyt ghy beneen gehoort,
Kom, klim ten Hemel op, werd' een der Seraphynen.

Droeve ziel, wat helpt het klaegen
Over 't geen de wyze God
Nae syn enckel wel behaegen
Ons wil geven tot ons lot?
Datmen niet en kan vermyden,
Is 't niet reden dat men 't ly?
En wat valter, als te lyden.
'T geen men niet en kan voorby?

1) Vgl. Gedichten van Jacob Westerbaen .... In 's Gravenhage, By Anthony, Johannes ende Pieter Tongerloo, Boeckverkoopers, 1657, I, blz. 380. Jacob Westerbaen (1599-1670), de bekende dichter, woonde te Loosduinen.

9 onthaelt-ontrukt.

[p. 338]

 

Is 't niet beter dan geswegen

10

Daer het klaegen niet en helpt,

 

Noch het Nood-lot kon bewegen,

 

Daer geen sucht de wonden stelpt,

 

Daer geen kermen, daer geen steenen,

 

Daer geen woelen, daer geen woên,

15

Daer geen schreyen, daer geen weenen

 

'T geen gedaen is kan ontdoen?

 

 

 

Onder vrienden en vriendinnen

 

Heeft de Dood te vroegh gemaeyt;

 

Maer wat voordeel salmen winnen

20

So men sich in traenen baeyt?

 

Klaegh ick, vraegh ick, wensch ik, ween ick,

 

Loost myn boesem sucht op sucht,

 

Wringh ick handen, roep ick, steen ick,

 

Wat 's de winst, en welck de vrught?

 

 

25

So ick op den Hemel vloecke,

 

So ick Son en Maen betygh,²⁶

 

So ick 't op de Sterren soecke,

 

Wat is 't voordeel dat ick krygh?

 

Wat sal ick in 't eynd bedyen²⁹

30

Tegen Son en Sterr' en Maen?

 

Dat ick ly, dat moet ick lyen,

 

Dat gedaen is, blyft gedaen.

 

 

 

So myn oogen syn geswollen,

 

So ick bittre tranen ween,

35

Dat se biggelen en rollen

 

Over myne wangen heen,

 

So myn spier van rouw verdrooge;

 

So ick vleesch en bloed verteer,

 

Wat verdient myn rouw, myn ooghe?

40

Dieder dood is komt niet weer.

 

 

 

So 'k myn haer kom uyt te rucken,

 

So 'k myn borst met vuysten slae,

 

So 'k myn kleeren scheur' in stucken,

 

En door eygen ongenae

26 betygh - beschuldig, beticht.

29 bedyen - voordeel hebben, slagen.

[p. 339]

45

Myn gesontheyd gae verkorten,

 

Dat ick swack en afgegaen

 

Met de neus in 't bed moet storten,

 

Wat geniet ick? 't blyft gedaen.

 

 

 

Droeve Ziele, leert dan lyden,

50

Leert den draegen met gedult.

 

'T geen ghy niet en kunt vermyden,

 

Noch herdoen of mooght, of sult;

 

Leert vroegh aen de Reden geven

 

'T geen ghy doen moet aen den Tyd,

55

Die al watter werd geleden

 

Door 't verloop van jaeren slyt.

(J. Westerbaen).

Gedichten van Simon Ingels.

Voor 't Ziek-bedde van Juff.^r M.C.¹⁾.

Hier leyt een schoone Bloem en dort,
Die vruchteloos besprenkelt wort
Met tranen. Och, het is te laat
Als 't hertje van de bol vergaat.

(S. Ingels).

Omnes eodem cogimur.

Wat schreyt gy Moeder om uw kint,
Dat als een Roos stont in dit dal;
Weet Tesselschade niet, dat al'
De Bloemen staan op deze wint?

(S. Ingels).

1) Vgl. De getrouwe Herderin, T.a.p., blz. 15. Waarschijnlijk doelt het versje op de jonge Maria Tesselschade Crombalchs. Zie blz. 330.

[p. 340]

Uit een brief van H. Bruno aan Huygens¹⁾.

Tesselae nondum adesse potui, propter et recentem adventum, nedum et subitum. Knivij²⁾ huius χϱαμματοϕόϱου discessum; hodie eam invisam invitaboque tuo jussu ac nomine, sed ea lege atque omine, ut invisam Annam sororem, invita non adducat, quanquam vereor, ut ventura sit, nam, ut mihi haec conscribillanti adstans frater³⁾ an soror Alida⁴⁾ indicium facit, laborat misera Tessela febri quartana, nec sine periculo lethali.

1) Naar het Hs. in de Leidsche Bibliotheek. Vgl. De briefwisseling van Constantijn Huygens, VI, blz. 479. Hij is niet gedateerd, maar werd uit Alkmaar geschreven, waarschijnlijk in het laatst van 1647. Er wordt nl. melding in gemaakt van hekeldichten op Geraert Brandt wegens zijn plagiaat in zijne lijkrede op Hooft. Vertaling: Ik heb Tesselschade nog niet kunnen opzoeken, omdat Knijf hier, die uw brief gebracht heeft, pas gekomen en nu al plotseling weer weggegaan is; morgen zal ik haar bezoeken en haar op uw bevel en uit uw naam uitnoodigen, maar zoo, dat zij hare niet gezochte zuster Anna niet tegen haar wil meeneemt. Ik vrees echter, dat zij niet zal komen, want, zooals mijn broer, die er bijstaat, terwijl ik dit briefje zit te krabbelen, of mijne zuster Alida verzekert, lijdt de arme Tesselscha aan derdedaagsche koorts en is zij niet buiten levensgevaar.

2) J. Knijf kwam in 1639 als predikant van Breukelen naar Alkmaar, waar hij in 1667 stierf.

3) Waarschijnlijk Joannes Bruno, die van 1644 tot zijn dood in 1679 predikant was te Egmond aan Zee.

4) Zie blz. 322.

Uit een brief van H. Bruno aan Huygens, uit Alkmaar, van 1 Febr. 1648⁵⁾.

Priusquam de me meisque loquar, accipe in antecessum salutem ab heroina nostra Tessela, quae, quanquam in valetudinario tota sub Divae febris regno vapulat, morbum tamen atque ejus molestias patiendi constantia ulciscitur. Aderam ei heri, ut soleo adesse frequens et frequentior aliquanto huic uni viduae, quam omnibus quicquid est puellarum, quae in hoc oppido quam paucae, ad meum genium, ad

5) Vgl. De briefwisseling van C. Huygens, IV, blz. 451. Vertaling: ‘Voordat ik over mij en de mijnen spreek, moet gij al vooruit de groeten hebben van onze heldhaftige Tesselschade, die, hoewel zij in de ziekenkamer zeer lijdt onder het bewind van de godin koorts, zich wreekt op hare ziekte en al de lasten, die er aan verbonden zijn, door een onuitputtelijk geduld. Gisteren was ik bij haar, zooals ik dikwijls pleeg te doen, want ik kom meer bij deze weduwe dan bij de weinige meisjes in deze stad, die naar mijn smaak zijn door hare bevalligheid; ik legde haar mijn treurzang uit op den dood van onzen Barlaeus en zij was zoo vol belangstelling voor mijne verzen, hoe zij dan ook mogen zijn, dat zij op dat oogenblik ten minste de koorts niet gevoeld, of haar afgewezen heeft.’

[p. 341]

elegantiam factae aut urbanitatem; explicabam lachrymas meas in excessum Barlaei (heu quondam) nostri¹⁾; adeo autem erat hisce meis qualibusque versibus intenta, ut febrim tum quidem vel non senserit, vel eluserit.

1) Barlaeus was den 14den Januari gestorven. Het Latijnsche vers van Bruno op zijn dood is verloren gegaan.

Gedicht van Tesselschade.

Klinck-dicht.
Aan den Poëet Boetius van Elslandt.²⁾

Uw grijze jeucht heeft ons van jongs af iets belooft.
Dat krachtiger zou zijn als doen was af te meeten;
Nu hebt gy 't geurig pit eergierig opgegeeten

Van Baerlen, en geniet den orber van dat Hooft.⁴

Zijn klaarheit blinkt in u; z' en is niet uitgedooft;
Gelijk den Yver zeidt, zijn geest blinkt door de reeten

2) Vgl. Apollos Harp, Bestaande in Nederduytsche Mengelrymen Van byzondere stoffen, van C. Huygens, J. van Vondel, J. Westerbaan, J. vanden Burgh, R. Anslo, J. Dekker, J. Vos, etc. By een verzamelt door N.H.A.I. (Vignet). t' Amsterdam, By Jan Hendriksz. en Jan Rieuwertsz. Boekverkoopers. Anno 1658, blz. 318. Dadelijk na de begrafenis van Barlaeus, die den 18den Januari 1648 plaats had in de Nieuwe Kerk te Amsterdam, sprak Johannes Arnoldus Corvinus, die lector was aan de Illustre School, de lijkrede uit, daar de beide ambtgenooten van Barlaeus, Vossius en Russius, door ongesteldheid verhinderd waren hem de laatste eer te bewijzen. De Latijnsche rede van Corvinus werd uitgegeven, maar zag ook in eene vertaling het licht, onder den titel: Lyk-reeden op 't Overlyden van den wydt-beroemden Caspar van Baerle, Doctor in de Medicijnen, en Professor van de gantsche Philosophie in de doorluchtige Schole tot Amsterdam; Uytgesproken door Johannes Arnoldus Corvinus, terstont nae d'Uytvaerdt op den 18. Januari; Vertaelt, en na-ghevolcht in onse Moederlijcke spraeck door B. van Elslandt, t' Amsterdam. Voor Cornelis Jansz., Boekverkooper. - Achter die vertaling liet Van Elslandt een lang Lijck-gedicht, op 't Overlijden van den Hoog-geleerden, en Scherpsinnigen Heere Caspar van Baerle, Doctor in de Medicijnen, en Professor in de geheele Philosophie, in de Illustre Schoole van Amsterdam. Overleden op den 14 van Lou-maendt, drukken, waaruit blijkt, dat hij een leerling van Barlaeus was.
Boethius van Elslandt, geboren te Amsterdam, studeerde eerst in zijne geboortestad, maar daarna te Leiden, waar hij op 14 April 1649 op 21-jarigen leeftijd als jurist werd ingeschreven. Hij schijnt zich later te Hoorn gevestigd te hebben. Volgens een gedicht van H. Bruno op zijn huwelijk (vg. Henr. Brunos Mengel-moes, Van Verscheyde Gedichten, op allerhande voor-vallende saecken, Leiden, 1666, I, blz. 205), heette zijne vrouw Maria Carbosia - waarschijnlijk is de naam verlatiniseerd - en is Van Elslandt ook later als dichter opgetreden. Van Elslandt schreef ook een gedicht Eeuwig Vreede-Verbont, opgenomen in den bundel Olyf-krans der Vreede, Amst., 1649.

4 orber - voordeel.

[p. 342]

 

Van uw verstandig Dicht. Hy heeft hem wel gequeeten,

 

Na dat hy was van Hooft, zijn vrindt en zin, berooft.

 

Zoo vrindtlijk was zijn aart, zoo trouw zijn vrindtlijkheden,

10

Dats' hem met zoet gewelt van hier verhuizen deeden.

 

Is hy verhoogt van plaats, wat dient 'er dan geweent?

 

Verbetert zijn geluk met oogen uit te weenen?

 

De wijsheit wil dat niet; het Amsterdams Athenen

 

Dat neem u voor hem aan, als zuyg'ling wel gespeent.

Elck zijn waarom.

Gedicht van Alida Bruno.

Graf-schrift
Over de vermaerde Tessel-schade Roemer Visschers.¹⁾

Dit Graf, begunstight door de Doodt,
Besluyt een Vrou, die op de schoot
Der Wijsheyt is gevoedt geweest,
En daerom hadd' de grootste Geest,
En Herssens zonder Wedergae;
Dees' was Maria Tesselschae.
Een Schou-tonneel daer alle konst
Sich toonde in een volle gonst,
Een Vrou, wiens konste Vrou-Natuur
Omhelsde als haer Nae-ghebuur,
Wiens Roem-galm blies de Nijt vol Angst;
't Was Roemers Roem, 't was Visschers Vangst,
't Was meer als ik getuygen kan;
Het gantsche Landt getuyghter van.
Ey Leeser, vraeght het my niet af,
Maer als ghy wegh gaet van dit graf,
Onthout de Naem van Tesselschae,
En vraeghter alle Geesten nae;
En soo ghy die noch niet gelooft,
Soo vraeght den Geesteloose Hooft,
Wiens Geest soo dickwils heeft gespeelt
Met konsten van haer Geest geteelt,

1) Vgl. Klioos Kraam, II, 1657, blz. 112. Den 24sten Juni 1649 is Tesselschade in de Oude Kerk te Amsterdam begraven (vgl. J.H.W. Unger in Oud-Holland, III, 1885, blz. 169).

[p. 343]

 

En daerom is oock Hooft geweest

 

Hooft-Roemer van haer groote Geest.

25

Vraeght dan noch de bedruckte blaên,

 

Hoe druck des Druckers Pers most gaen,

 

Doe Huygens Pen aen haer Verstant

 

Gaf Letter-Lof; vroeght aen haer Hant,

 

En Naeld, en Penn, en Stem, en Keel,

30

En Diamanten, en Penceel;

 

Elck sal de konst van die hier leyt

 

Toewysen de Onsterff' lijckheit.

Alida Bruno.

Gedicht van Constanter.

Grafschrift van Ioffr. Tesselschade Visscher.¹⁾.

Dit 's Tesselschades Graf.

Laet niemand sich vermeten

Haer' onwaerdeerlickheit in woorden uijt te meten;
All watmen vande sonn kan seggen gaet haer af.⁴

Hoe dats' om 'tleven quam,

Verhael ick even noode;

Wat dunckt u, moeders? 'twas haer' dochter die haer doodde,
En die sij 'tleven gaf, was die haer 'tleven nam.

Maer 'tkind hadd weinigh schulds;

De Moeder sagh het sterven,
En stierf, om dat sij 't haer geliet te konnen derven;¹¹
Soo berste Tesselscha van wat te veel gedulds.

Leert lyden met beleidt,

Die van wat liefs moett scheijen;

Hadd dit hert uijtgebloedt en tydigh willen schreijen,
'Tsloegh noch in Tesselscha, en 't waer noch onbeschreit.

15 Iul. 1649.

Constanter.

1) Vgl. Gedichten van C. Huygens, IV, blz. 154. - Het gedicht is in het Engelsch vertaald door Edmund W. Gosse, T.a.p., blz. 277.

4 gaet haer af - is op haar toepasselijk.

11 en stierf, omdat zij zich hield, alsof zij het kind kon missen.

[p. 344]

Gedicht van Jan Vos.

Dood van Tesselscha Roemer Visschers¹⁾.

Toen vrou Natuur bevondt, dat Tesselscha haar beelde

Van naaldtwerk leeven deedt, en 't geen zy zelver teelde
Verdelgt wierdt door de Doodt, ontstak haar moedt van spijt.
De grootste kunsten zijn tot doelwit van de Nijdt.
Zy zwoer haar harteleedt op 't doodelijkst te wreeken.
Om dit vervloekte quaadt op Tessel te besteeken,
Zocht zy de vriendtschap van de Doodt haar vyandin.
Wie wijs is kropt, om winst, zijn vyandtschappen in.
Voorzichtig veinzen is de zuil der heerschappyen.
Nu ging Natuur, vol hoops, om Tessel te bestryen,
Naar d'onverzaadtbre Doodt; zy zocht haar niet in 't dal
Van Plutoos spooken; neen; men vindt haar overal.
Zij klimt op heuvelen, en daalt in diepe kuilen.
Haar pyl is noch door kracht, noch listigheidt t'ontschuilen.
De Doodt verscheen Natuur op d'oever van de Scheldt,
Omheint van Wreedtheidt, Moordt, Verwoedtheidt en Geweldt;¹⁶
Want dit gespook was toen eerst uit het heir gekoomen.
Zy zagh het bloedt noch van haar wapenrok afstroomen.
Haar seizen was geschaart, haar kooker zonder schut;¹⁹
En al wat menschen moordt, was, door het woên, onnut.

O Doodt! zoo sprak Natuur, ik kom by u door reeden;

Aan d'Amstel woont een vrouw, o stoute schranderheeden!
Die beelden schept daar zy onsterflykheidt in stort.
Zoo wordt mijn vorm belacht; zoo schiet uw pyl te kort.
Geen grooter hoon dan van zijn onderdaan te lijden.
Men moet de Stoutheidt, eer zy 't hooft op beurt, bestrijden.
Wie zijn gezagh verliest bevindt zich zonder macht
Mijn werken rijk van roem, uw daaden groot van kracht
Vermaanen ons tot straf. Lust u de wraak te wraaken?
Zoo zal ik, zweer ik u, het noodigh teelen staaken;
Zoo wordt al 't aardtrijk in een enkel' eeuw verwoest.
Wat zal uw pijl dan zijn? Voor 't knaagen van de roest.
Waar dat geen menschen zijn verkrijgt de Doodt nooit zeege.

1) Vgl. Alle de Gedichten van den Poëet Jan Vos, I, 1662, blz. 685.

16 Omheint - Omringd.

19 geschaart - gekerfd; schut - geschut, pijl.

[p. 345]

 

De krijgsfaam wordt niet dan door moedigheidt verkreege'.

35

Wie is het, vraagt de Doodt. 'T is Tessel, zegt Natuur.

 

De Doodt hier op; 't is wel; vertrek; 'k zal in een uur,

 

Tot heil van u en my, de weederwraak aanvaarde.

 

Voort stampt ze driemaal met haar rechte voet op d'aarde.

 

Heel Vlaandren daaverde door 't schrikkelijk geluit.

40

Het aardtrijk reet van een, en braakt ellenden uit.

 

Hier op verscheen haar heir, dat op haar aan quam dringen.

 

Mit dat de Doodt zich van haar krijgsluy zag omringen,

 

Riep zy de vreemdste plaag, zoo overloos als wreedt,

 

Die nu van koudtheidt lilt, en dan van hetten zweet.

45

O Koorts! zegt zy (dus wordt die menschenbeul geheeten),

 

Gy hebt de wijze Hooft, de fenix der Poëeten

 

En schrijvers van zijn tijdt, aan 't Y in 't graf gedrukt;

 

Dat was een heldenwerk; maar wie zijn aanslag lukt,

 

En met geen tweede volgt, verdient geen lauwerblaaden.

50

Men haalt geen roem dan door een reex van wapendaaden.

 

De boomvrucht groeit niet door een enkle zonneschijn.

 

Nu weet ik stof tot roem, die u als d' eerst' zal zijn.

 

Op, vliegh naar Tesselscha, en kruip haar voort in d'aâren,⁵³

 

Maar stop uw ooren, of zy zal u door haar snaaren

55

En zang betoveren. De klanken hebben kracht.

 

De leeuw en tiger zijn door Orfeus lier verzacht.

 

De veedelsnaar betoomt de woeste waterplassen.

 

Nu wapent zich de koorts, om Tessel te verrassen,

 

Met vuur, dat zy onlangs van Etna hadt gebrocht,

60

En sneeuw, dat heel in 't noordt op Taurus was gezocht.

 

Zoo vloogze naar het Y; de veugels, die haar naaken,

 

Begonnen voort in 't vliên te beeven en te blaaken.⁶²

 

De lucht was heel ontstelt. Ik voel, o vreemde zwier!

 

Nu ik haar kracht beschrijf, mijn bloedt vol ys en vier.

65

Op Eskulaap en help! Nu quamze Tessel naadren,

 

En kroop haar, heel verwoedt, met al haar kracht in d'aadren.

 

Haar keel verloor de klank, haar lippen 't bloedkoraal.

 

Zy sloeg 't gezicht omhoog, en riep naar 's hemelszaal:

 

O Febus! heb ik ooit, gehoost met Tassoos laarzen,⁶⁹

70

Uw koorautaar genaakt met offerhandt van vaarzen,

53 voort. Er staat: voor.

62 in 't. Er staat: in.

69 gehoost - geschoeid.

[p. 346]

 

Zoo kom my nu te baat, mijn leeven wordt bestreên.

 

't Gezag der Muzen riep, op 't karmen, naar beneên:

 

Wat ramp komt Tesselscha, mijn priesterin, bespringen?

 

Ik zal de brandt, eer zy ten dak uitslaat, bedwingen.

75

D'ervaare stierman mijdt de klip, eer hy ze ziet.

 

Wie wijs is smoort de ziekt', eer dat ze wortel schiet.

 

Zoo sprak die Godt, en is hier op aan 't Y gekoomen,

 

En oopend' haar een aâr; toen 't bloedt begon te stroomen,

 

Verscheen het neegetal, en ving dit purpernat,⁷⁹

80

In plaats van Hippocreen, in een kristalle vat,

 

Om, als het dicht, haar pen in 't schrander bloedt te doopen.

 

Waar dat de druppelen, die Tessels arm ontloopen,

 

Neêrvallen, geeft de vloer een liefelijk geluit.

 

Hadt Pan, die 't vee behoedt, zijn schorre rietefluit

85

Bevochtigt met dit bloedt, zijn vyandt hadt gestreeken.

 

Noch is de koorts, door 't bloedt te loozen, niet geweeken.

 

Apollo riep en badt: laat my dit eenigh lidt.

 

Natuur, om dit verzoek, een naadeel van haar wit,

 

Te keeren, deedt de Doodt naar Tessels kamer ylen;

90

Hier quamze met haar boog en een der scherpste pijlen;

 

Maar toen haar Tessels kunst verscheen, wierdt zy als vuur.

 

Hoe! sprakze, zal een mensch d'al teelende Natuur

 

En Doodt braveeren? Neen, 't is naar de kroon gesteeken.

 

De Boosheidt laat zich niet bepaalen dan door wreeken.

95

Ik hoef niet aangehitst om weederwraak te doen.

 

Een dapper krijgsman valt van zelver aan het woên.

 

Wie dat zijn sterker tergt, zal niet dan ramp ontmoeten.

 

Ik wil mijn wraaklust door het bloedt van Tessel boeten.

 

Zoo sprak dit fel gedrocht, en maakt haar boog gereedt.

100

Toef straffe, riep Minerf, u pijl is veel te wreedt;¹⁰⁰

 

Of ik zal Tessel met mijn schildt, voor 't schut, bedekken.¹⁰¹

 

De Doodt, om gauw te zijn, begon haar pees te rekken,

 

En riep, want Pallas was omhoogh; gy zyt te vart.¹⁰³

 

Mit klitsten zy haar pijl, o moordt! in Tessels hart.¹⁰⁴

105

Minerf bezweem van schrik. De godt der dichters lilde.

 

De Muzen wierden bleek. De nimf van d'Amstel tilde

 

Haar hooft al schreyend' op; haar kaak en 't watervat,

79 het neegetal - de Muzen.

100 Toef - wacht met.

101 't schut. Zie vs. 19.

103 vert - ver af.

104 klitsten - hechtte vast.

[p. 347]

 

Datz' in haar armen hiel, geleeken even nat.

 

De Schouburg klopt haar borst en krabt haar gave wangen.

110

Hier leitze, klaagt Melpoom, die door haar schelle zangen¹¹⁰

 

De nachtegaal geleek; neen, die haar voor altoos

 

In 't galmen overwon; die zong slechts voor een poos,

 

En deeze kon (och! dat zy 't noch kon) staadigh zingen.

 

Halfdooden deedt zy door haar veêl ten bedt uitspringen.

115

Nooit heeft haar diamant op brijzlendt glas geschreven,

 

Of 't glas wierdt dierder dan haar diamante steen.

 

Nu is zy doodt, door wie de zijde draaden leefde.

 

Die flus met Godefroy deur duizent pijlen streefde,

 

Is nu door d'enkle pijl des Doodts (helaas!) geveldt.

120

Die met haar pen, op 't spoor van Tasso, het geweldt

 

Van Mahomet verwon, is nu op 't bedt verwonnen.

 

De handt, die 't Muiderslot, tot roem van Febus Nonnen,¹²²

 

Met keurig groen versierd', is door de doodt verdort.

 

De kunsten zijn met haar gelijk in 't graf gestort.

125

Zy wist all' oogen aan haar verven vast te lymen.

 

Zy bondt all' ooren aan de klanken van haar rijmen.

 

Haar doovekoolstift deedt de koudtste harten braân.¹²⁷

 

Zoo klaagt Melpoom, en siert het lyk met lauwerblaân.

 

Haar andre zusters hoordt men niet dan karmen, zuchten

130

En weenen; alle vreugdt schijnt dit getal t' ontvluchten.

 

Mijn ooren zijn bedwelmt door 't deerelijk geluit.

 

Mijn oogen worden week; het water, dat 'er uit

 

Komt vloeien, ziet men langs 't papier, vol letters, drijven.

 

De droefheidt bindt mijn tong en houdt mijn handt in 't schrijven.

135

Vergeef my, zoo ik mis; de smart heeft dit gedaan.

 

Apollo smeet zijn krans van nimmer dorre blaân

 

Van 't hooft, en riep: o Doodt! ik vloek u om dit dooden.

 

Natuur (een dienaares van d'opperst' aller gooden,

 

Daar ik een zoon van ben) zal weeten, dat zy niet

140

Kan scheppen zonder my; daar ik geen straalen schiet;

 

Daar schiet haar kracht te kort; ik zal, om my te wreeken,

 

Haar zaaden nooit door 't vuur van mijn perruik ontsteeken.¹⁴²

 

De wereldt Rechter straft, gelijk 't behoort, het quaadt.

110 Melpoom - Melpomene, de Muze van het treurspel.

122 Febus Nonnen - de Muzen.

127 doovekoolstift - diamantstift.

142 wereldt (er staat: werreldt - wereldlijke.

[p. 348]

 

De straf is goddelijk. Wie een vervloekte daadt

145

Niet straft, eist zelf gestraft; dat weeten d'aardtsche volken.¹⁴⁵

 

Moet dan een godt als ik, die met zijn voet de wolken,

 

Vol helle starren, drukt, niet vinnig straffen? Ja,

 

Ik zal de zuivre ziel van onze Tesselscha

 

Vergoeden, en een plaats by het gestarnte maaken.

150

De klachten van zijn rey, die Tessels sterflot wraaken,

 

Verdoofde deeze godt, die toen geen godt geleek,¹⁵¹

 

Om dat hy uit zijn oog een springbron, ja een beek

 

Van traanen storten, als de menschen om hun quaalen.

 

Een stichtig ongeval is quaalijk te bepaalen.¹⁵⁴

155

De droefheidt vat zoo wel op hoog als laage staat.

 

Godt Pan quam aan de Vecht, vroeg voor den daageraadt,

 

Op 't droevigh moordtgeschal, verbaast ten veldt uitschieten,

 

En speelden op zijn fluit van t' zaamgekleefde rieten;

 

Op, velt en akkergoôn, vervult door uw geween

160

Het omgeleege landt, op dat de naâste steên

 

Weergalmen op 't geluit van 't onverwachte klaagen;

 

Want Tessel, die de windt en koude reegenvlaagen,

 

Die uw gewasch bestreên, betoomden door haar toon,

 

Als zy te Muide zong, is nu in 't hof der doôn.

165

Wie dat zijn schat verliest, toont teekenen van smarten.

 

't Verliezen van een vriendt doorsnijt de hardtste harten.

 

Pluk klaver, koorenbloem, lauwrieren, scheutigh lis,

 

En al wat in dit oordt voor 't oog aanminnig is,

 

Om 't lijk van Tessel met die stoffen te begraaven.

170

Het geeven van die gift is minder dan haar gaaven.

 

Wie deugdt beloonen zal, moet zonder woeker zijn.

 

't Vergelden van de deugdt gaat verder dan de schijn.

 

Geen grooter eer dan d'eer aan 't lijk van doode vrinden.

 

Hier liet godt Pan zijn liedt, daar wy zijn leet in vinden,

175

Want d'overgroote rouw verwon zijn riete fluit

 

Door een gelijk geschrey van ongelijk geluit.

 

De Droevigheidt deed d'een niet min dan d'ander treuren.

 

Nu quam de Vecht zijn hooft deur 't blanke nat opbeuren,

 

En zwom naar 't Muiderslot, door hartewee verkropt;¹⁷⁹

145 eist - dient, moet.

151 Verdoofde - Verzwakte, Verminderde.

154 stichtig - schichtig (volgens uitg. van 1726); bepalen - beperken.

179 verkropt - overstelpt.

[p. 349]

180

Ten lesten borst hy uit: hoel is de mondt gestopt,

 

Die my zoo menigmaal van onder op deedt lobbren?¹⁸¹

 

De keel, die my by wyl op haar geluit deed dobbren,

 

Omheint van watergoôn, is nu haar klanken quyt.¹⁸³

 

O onverzetbre smart! o onverdraagbre spyt!

185

Wie dubble ramp ontmoet, durft 't allerquaadste vreezen.

 

Twee wonden in een borst zyn quaalyk te geneezen.

 

Zoo klaagdt de Vecht, en dook tot in zyn watergraf,

 

En leidt zyn pruik van bies, vol waterroozen af.

 

Hy reet zijn blaauwe rok, die hem in vreugdt bekleeden,

190

Daar Tessel, door haar naaldt, de dorpen, heerlijkheeden,

 

En hoeven, langs zijn stroom, in schilderde vol kunst.

 

Een heerelijke gift verdient de grootste gunst.

 

Nu quam Natuur de Doodt voor haar bedrijf bedanken.

 

En sierd' haar dorre krans met groene lauwerranken.

195

Zoo wierdt haar wreede daadt voor zeegerijk verbreit.

 

De Doodt, die staadig treurt, was nu vol dartelheidt,

 

En lacht om Tessels doodt, dat alle harten beefde.

 

My dunkt, dat ik dit spook, dat Tessel tegenstreefde,

 

Van ver noch schaatren hoor. Ik hou my buiten schoot.

200

Wie 't lieve leeven mint, betrout niet op de Doodt.

(Jan Vos).

181 lobbren - plassen.

183 Omheint, Zie vs. 16.

Gedicht van S. Ingels.

Op de doot van Tesselschade R. Vissers¹⁾

Als Tesselschade brant

Met Tasso, en op haar pen

Hier rent door 't heylig Lant,

Zoo stut de Doot die ren,
En leyt haar naar de Hoven

Van 't heylig Lant, hier boven.

(S. Ingels).

1) Vgl. De getronwe Herderin, t.a.p., blz. 16.

2) T.a.p., blz. 16.