Weergaloos

Arnold Toynbee: de solidaire mens

De Westerse beschaving kan het lot van Babylon en Rome ontgaan, gelooft Toynbee, als de volkeren in het Westen zijn these aanvaarden dat ‘onze keus zal zijn niet tussen een hele wereld en een verscheurde wereld, maar tussen éen wereld en geen wereld.’

Hij profeteert ‘dat het menselijke ras het leven en het goede zal kiezen, en niet de dood en het kwaad.

Daarom geloof ik in de imminende van éen wereld, en ik geloof dat in de 21e eeuw het menselijk leven opnieuw een eenheid zal zijn in al zijn aspecten en activiteiten.’

playboy: Eens beschreef u een ogenblik in uw vroege jeugd dat u door een straat in Londen liep en opeens vond u uzelf' in verbinding (communion) niet alleen met deze of die episode in de geschiedenis maar met alles dat geweest was en zou komen... bewust (aware) van de voorbijgang (passage) van de geschiedenis die door mij heen vloeide in een machtige stroom, en van mijn eigen leven opwelde als een golf op de vloeiing van dit uitgestrekte getij.’

Zoudt u ons meer over deze ervaring kunnen vertellen?

Toynbee: Wat ik op dat ogenblik beleefde was iets dat ik, neem ik aan, nooit daarvoor of sindsdien heb beleefd. Op dat ogenblik voelde het - hoe zal ik het zeggen? - alsof de muren van mijn ego ineenstortten, alsof ik solidair, identiek, verenigd was met het heelal als een geheel. Ik denk dat dit moeilijk te begrijpen is voor iemand die in onze moderne Westerse kultuur is opgegroeid, omdat onze kultuur het individu en het individuele bewustzijn benadrukt, individuele vrijheid, individuele verantwoor-

[p. 446]

delijkheid, individueel economisch belang. In het Westen is men geconditioneerd gescheiden van zijn omgeving te zijn, om er tegen in te gaan, er in spanning mee te zijn, er tegenover te staan. Maar er zijn veel kulturen - waarvan de Hindoe-kultuur er een is - waarin deze ervaring zo algemeen is dat niemand die zou opmerken.

playboy: Zij die hallucinogene middelen gebruiken brengen verslag uit van transcendentale epifanieën van eenheid (oneness) en eeuwigheid. Was uw ervaring hiermee vergelijkbaar?

toynbee: Dat denk ik wel. Dit is een deel van de opmaak van de religieuze ervaring. Ik geloof dat de essentie van de religieuze ervaring het gevoel is van de eenheid van het heelal.

Een ander element van de religieuze ervaring is dat men voelt hoe het heelal als centrum heeft - wat kunnen we het noemen?

Ik moet het woord God niet gebruiken, want dat voldoet niet voor Hindoeisme of Boeddhisme, dus zal ik zeggen - de een of andere spirituele aanwezigheid of kracht. Maar dat kan men niet voelen tenzij men eerst de eenheid van het heelal voelt, tenzij men de onderlinge verbanden voelt tussen menselijke gebeurtenissen in alle tijden en plaatsen.’

(Uit een interview, Playboy, april 1967)