Liefde. Zeventig dagen op ooghoogte

[p. 9]

maandag 11 mei 1964

Een week geleden nam ik (nu vanillevla, chocoladevla, limonadesiroop, rozijnen, zoet, mierzoet, goed) afscheid van jullie. Hier vind ik je terug. Een voor een. Of allen tegelijk. Ik heb je, lezer, vanaf nu.

Nu gaan we verder spreken. Ik eerst. Jij straks, of terug. Dit ben ik. Of wel - zoveel mogelijk. Alleen dan is het leven echt. Dit bijv. beschouw ik als echt. Ik kan, en ik wil, niet anders schrijven. De bedoeling is: zelfkennis. Zelfkennis leidt tot Godkennis. Zelfkennis is kennen van het ik, de wereld, de Ander. Alles. Ik ben een verbalisant, ik schrijf. Om te vinden schrijf ik, om terug te vinden, om opnieuw en als geschenk te ontvangen, datgene wat ik bezat zonder het te weten. (Michaux zei het voor mij). Het is leven en leren, het is niemands leer behalve de mijne. Veel heb ik geleerd, en ik behoor tot geen enkele geheime sekte, ik praat vrijuit over mijn scholing. Ik heb geen moederreligie, ik ben een buitenkerkelijke. Dit is o.m. het verslag van een ontdekkingsreis, die mij - rond de jaarwisseling van 1963 en 1964 - heeft geleid tot God. Een persoonlijk ervaren. Ik wil erover schrijven. Zoals ik over alles wil schrijven, en wat hier staat en komt te staan is een keuze uit het onmetelijke aantal dingen, waarover het licht schijnt. En ik grijp het meest voor de hand liggende, het meest nabijzijnde, ook - op sommige ogenblikken - God. In de vorm van liefde, die Gods wil is, en de enige ware ervaring.

Ik zoek woorden voor ervaringen. Ik geloof in het Woord, dat genezing brengt, semantiek of niet. Onder woorden bracht ik een intuïtieve reis, die mij zeventig dagen een weg deed zoeken door dit leven, zoals het zich aan mij voordoet. Aan mijn ogen, en andere zintuigen, aan mijn mogelijkheden tot waarneming - voorbij mijn intellect, hoewel ik het te allen tijde opnieuw onder àndere woorden wil brengen.

Dit worden dan de eerste woorden (ik heb er tegen opgezien, ik mag bekennen), want telkens begon ik opnieuw. Telkens opnieuw wist ik: nu houd je vast, dit is een zekerheid. Maar ik heb alle zekerheden verloren behalve die ene: er is maar één God. Er zijn geen andere spelregels te bedenken, of wel of niet, dan die

[p. 10]

welke ik hier en nu bedenk. Ik kan slechts schrijven over datgene binnen handbereik: ik ben deze handen die nù scheppen.

Ik bedenk nauwelijks. Ik stel een groot aantal dingen voorop. Zij worden in mijn woorden kenbaar. Zij zijn ik. En ik wil voortdurend de hand reiken, in deze wereld anno 1964 christelijke jaartelling.

Welke hand? Op zoek naar een handschrift, dat tot kontakt leggen in staat is, heb ik de schrijfmachine mijn vingers laten leiden, in een verbaal proces dat het oorspronkelijk gebeuren begeleidde, werd. Geen toeschouwer, geen deelnemer: beide. Elk ogenblik is van even groot belang. Hier en nu is het allergrootste belang te vinden; het eist bereidheid, overgave. De schrijver, deze, zoekt overgave, bij jou vindt hij zijn ogen, zijn oren, zijn bewegen en beweegredenen. Zeventig dagen ervaringen op ooghoogte weggelegd, voor nu en later, leegte gevuld met lering. Een spel in tijd (eindeloos) en ruimte (oneindig), lering en vermaak. De gewaarschuwde lezer (dit boek is voor jou) zal lering kunnen trekken, elk woord gewaarborgd door de voor-lichtende, waar-zeggende en helder-ziende funktionaris, blindelingse boodschapper, stomme mede-getuige (op geduldig, maagdelijk papier) en hulpbehoevende.

Dit is de eerste hand. Ik maak gewag. Dit maakt gewag van vele en schone dingen, waarachtige welwisenware belevenissen. Onophoudelijk zet ik opnieuw koers, een keuze uit 26 letters. Voor alle anderen. Vooral Reineke. Uit liefde. Zo waar, als de liefde maar kan naderen.

Tracht niet de andere ondoorgrondelijke wegen te bewandelen, bega de eigen paden. De jouwe (voor het laatst: de uwe). Zoek geen logika. Die bestaat slechts in de aandacht voor het gebodene. Het is zo eenvoudig als maar kan. ‘Logical consistency and freedom from contradictions, so far from being tests of ultimate truth, are evidence of the most limited type of thought. They are not to be looked for in the inspired utterances of a prophet or in the hesitant stammerings of a saint.’ (J.G. Bennett: Witness, Londen 1962).

Ik ben geïnspireerd, godzijdank, ik weet niet van heilige of profeet, maar soms stamel ik, omdat ik mij niet anders kan uiten.

[p. 11]

Voor ik begon aan de 70 dagen, die ik hierachter beschrijf, heb ik een tijdlang naar de vorm gezocht. Ik vond een dagboekvorm, die mij niet verder bracht dan drie regels per week, ik vond een poëzievorm, die zich slechts leende tot het voorlezen, wat ik gedurende zes maanden tweemaal per week deed. Funktionele poëzie. Gelegenheidsverzen. De dichterlijke waarheid, door de jazz begeleid. Maar spel en spelers gingen niet samen, en ik zocht het papier weer op, dat blijft; een keuze van achttien dezer gedichten verscheen in Podium, december 1963 (‘Gesproken Woord’).

Waar zou ik beginnen? Eisen van de lezer, dat hij mijn drie vorige autobiografische boeken (Zolang te water, Wij helden, Hoogseizoen) eerst leest? Dat hij kennisneemt van het vele, in andere pagina's verdwenen, dat tot hiertoe heeft geleid? Ik kan het hem opnieuw mededelen, maar er zijn zelfs beperkingen van omvang. Alles is waar, zo waar als het op een gegeven ogenblik maar kan. De dood van Marcel Polak, in het vierde nummer van Randstad. Het stuk over hem geschreven in het boekje Eerste persoon meervoud uit 1957, dat de Beuk nog heeft. Al diegenen, die een rol speelden in dit leven, en die ik al eerder ten tonele leidde: maar het bewijs is geleverd. Het gaat om je leven.

*

Om de beginnende lezer, die ik ben, enigszins wegwijs te maken, gaan aan de 70 dagen zelf een keuze uit dagboek- en andere notities vooraf. De gedichten zal hij straks elders aantreffen, of hier, of daar. Vele dingen niet achterhaald, onderdeel geworden van dit leven, een onderhuids bewustzijnsbestaan leiden de herinneringen, een eigen leven. Ik heb andere papieren: dagvaardingen, een kennisgeving voorwaardelijke veroordeling en een gerechtelijke aankondiging in de Nederlandse Staatscourant van 2 april 1964 (nr. 64, pagina 8) waaruit blijkt dat een echtscheiding is uitgesproken. Daar gaat het allemaal over. Maar ik kies mijn taal. Ik leid mijn leven. Mijn papier, Gods huis.

*

Ik lever een biografie als annex. Niet hier. Weer veel later. Ik houd toch meer van het nu. Er is ook nu nog zoveel te vertellen. Hoe elk ogenblik uniek kan worden, als het zo totaal mogelijk wordt ervaren.

[p. 12]

Ik heb vrienden, met vele definities. Ik zal ze zoveel mogelijk mee doen delen. Ik bedrijf een unieke vorm van journalistiek. Ik schrijf alleen in koppen. De eerste nummers van Kunst van Nu, waarin Cornelis Bastiaan Vaandrager zijn hip- of squarelijst geeft, Nico Scheepmaker Jan Cremer voorvoorstelt (diens boek is dan nog niet verschenen), Simon Carmiggelt over A.J. Veldhoen spreekt, Ewald Vanvugt een signalement van Fluxus en Willem de Ridder verstrekt, en Rudy Kousbroek vanuit Parijs schrijft over Tao Te Ching, Zen en Beat. Ik maakte méé. Ik kon niets meer meemaken, toen dit boek zich begon te schrijven. Ik trok mij uit de journalistiek terug, ook de maandelijkse interviews in Goed Wonen (met de Total Designers Crouwel, Wissing en Kramer, met Arthur Lehning, Martin Visser en Constant) moest ik laten vallen, net als het gedichten-maken en -lezen in de Shéhérazade.

Ik verhuisde enkele malen, opende twee tentoonstellingen: litho's van Constant in Amsterdam, schilderijen van Joop Dielemans en Simon Posthuma in Finsterwolde. Een proces werd tegen mij gevoerd. En ik beitste nogal eens vloeren. Ik bracht drie dagen op het hoofdbureau van de Amsterdamse politie door. Nu spreek ik nog van het laatste halfjaar. In feite begin ik dit boek werkelijk te schrijven op het eiland Ibiza, zomer 1962. Sindsdien in Amsterdam teruggekeerd heb ik het een en ander mogen meemaken. Ik zoek ooggetuigen. Ik heb ze. Ik kan schrijven.

Ik heb mijn eigen ogen. Ik experimenteer.