Briefwisseling 1 juli 1885 tot 15 december 1888

[p. 651]

Verantwoording

Voorgeschiedenis

De uitgave in boekvorm van Albert Verwey's correspondentie uit de tijd dat hij redacteur was van De nieuwe gids (Juli 1885-december 1888) berust op de computereditie van deze brieven die als n.w.o.-project gereedgemaakt is door M. Boelhouwer, A.R.J. Stumpel en R.J. van der Wiel. n.w.o. had enkele jaren eerder subsidie verleend voor de samenstelling van het Repetertorium Brieven Albert Verwey door L.L. Frerichs, M.T.C. Stapert-Eggen en F.A.M. Ligtvoet. Dit Repertorium kan sinds de voltooiing ervan geraadpleegd worden in het Verwey-archief, dat berust in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam.

De hier genoemde werkzaamheden staan ten dienste van het grote brievenproject-Albert Verwey, dat openbaarmaking van zijn integrale correspondentie - in principe per computer met mogelijk deeledities in boekvorm - beoogt. Het initiatief hiertoe is genomen door Margaretha H. Schenkeveld en J.D.F. van Halsema. Dat op de titelpagina van de onderhavige uitgave de namen vermeld staan van Margaretha H. Schenkeveld en Rein van der Wiel als editeurs betekent dat zij de computereditie bewerkt hebben voor de uitgave van de brieven in boekvorm. In feite is deze editie het resultaat van groepswerk, waaraan al de hier genoemden meegewerkt hebben, in de laatste fase nog geassisteerd door L.E.X.E. Custers.

In de computereditie zijn de reeds vroeger in boekvorm uitgegeven brieven niet opgenomen, in deze editie is dat wel het geval. Wij danken dr. H.G.M. Prick, prof. dr. E. Reeser en dr. E.P. Franken voor de toestemming de door hen uitgegeven brieven uit de correspondentie Verwey-Lodewijk van Deyssel, Verwey-Alphons Diepenbrock en Verwey-A.P. van Groeningen hier op te nemen. Dat we ook dankbaar gebruik hebben gemaakt van een aantal van hun aantekeningen spreekt vanzelf. De Kitty van Vloten Stichting zijn wij zeer erkentelijk voor haar toestemming tot het publiceren van de brieven van Kitty van Vloten aan haar verloofde, en brieven uit de correspondentie Martha van Vloten-Verwey. Voorts danken wij de directeur van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam en het bestuur van de Faculteit der Letteren van de Vrije Universiteit voor het verlenen van gastvrijheid en technische faciliteiten.

[p. 652]

Verklaring van termen in aanhef en slot

Amice/Amicissime Vriend/Beste vriend

Care/Carissime M'n beste/M'n allerbeste

Vale Het ga je goed

tt: totus tuus geheel de jouwe/de uwe

dw dr dienstwillige dienaar

t. à t.: tout à toi geheel de jouwe

Boven of onder aan de brief kan voorkomen: v.h. van huis

Tekstconstitutie

Voor deze editie in boekvorm hebben wij voor de tekstconstitutie in principe dezelfde regels gevolgd als H.T.M. van Vliet in Louis Couperus en L.J. Veen. Bloemlezing uit hun correspondentie. Utrecht/Antwerpen, 1987. (Zie aldaar p. 245 e.v.) Modificaties ervan zijn het gevolg van het specifieke karakter dat iedere correspondentie en dus ook deze pleegt te vertonen. Zoals Van Vliet de lezer die méér wil weten, verwijst naar het diplomatisch afschrift van de brieven die gedeponeerd zijn in het Constantijn Huygens Instituut (het voormalige Bureau Basisvoorziening Tekstedities), zo verwijzen wij zo'n lezer naar het afschrift van de brieven in de computereditie in het Verwey-archief in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam. Hij vindt daarin alle gegevens over de uiterlijke vorm van de documenten, herkomst en huidige bewaarplaats, tot zelfs de aanwezigheid van bijbehorende enveloppen en hun poststempels.

De volgende regels zijn in acht genomen:

- Alle documenten uit de gekozen periode zijn opgenomen met één uitzondering die de bewaard gebleven concepten van brieven (altijd van Verwey zelf) betreft: is er meer dan één concept, maar geen verzonden brief dan wordt in principe alleen het laatste concept opgenomen; hiervan wordt afgeweken wanneer de verschillen tussen de concepten significant zijn. Is er meer dan één concept en ook een verzonden brief dan is het van de laatste versie meest afwijkende concept opgenomen; zijn er nauwelijks verschillen tussen concept(en) en laatste versie dan is alleen de brief opgenomen.

- Boven iedere brief staat zijn benaming: voorletters en achternaam van de afzender en geadresseerde, gevolgd door de datum. Getrouwde vrouwen worden met hun meisjesnaam aangeduid.

- De brieven zijn chronologisch geordend. Wanneer er verschillende

[p. 653]

brieven van dezelfde datum zijn en hun onderlinge volgorde niet vastgesteld kon worden, zijn ze alfabetisch op naam van de afzender gerangschikt. Ongedateerde brieven waarvan wél maand en jaar van schrijven vastgesteld konden worden, maar niet de dag, zijn aan het eind van de desbetreffende maand ingevoegd, tenzij uit de inhoud blijkt dat ze als reactie op een voorafgaande brief geschreven zijn; dan zijn ze direct na de desbetreffende brief opgenomen. Ongedateerde brieven waarvan alleen het jaar van schrijven vastgesteld kon worden, zijn opgenomen aan het einde van het desbetreffende jaar.

- De spelling van de correspondenten is gevolgd, met alle eigenaardigheden die dezen zich veroorloofden. Alleen de ij zonder puntjes is altijd weergegeven als ij en evidente schrijffouten zijn stilzwijgend verbeterd.

- Een nieuwe alinea is aangegeven met inspringing.

- Plaats en datering zijn steeds links boven de aanhef gezet.

- In geval van onduidelijke handtekening zijn voorletters en achternaam als ondertekening afgedrukt.

- Postscripta zijn na een regel wit volgend op de ondertekening afgedrukt.

- Interpunctietekens zijn slechts dan toegevoegd als onbegrijpelijkheid van de mededeling dreigde en zijn aangegeven als editeursingreep. Beletseltekens zijn steeds standaard met drie tekens weergegeven.

- Onderstreping is cursief weergegeven.

- Verbeteringen door de correspondent (toevoeging, verandering en doorhaling) zijn niet als zodanig aangegeven.

- Afkortingen zijn niet aangevuld; aanhalingstekens zijn uniform enkel weergegeven; superscript is op de regel gebracht, tenzij het resultaat tot verwarring leidt.

- Voorgedrukte tekst is in de annotatie verantwoord; daar is ook vermeld wanneer het document geen brief is, maar een briefkaart, een telegram etc.

- Datering van ongedateerde of onvolledig gedateerde brieven is in de annotatie verantwoord.

Tekens

[ ]	editeursingreep.
[eten?]	onzekere lezing.
[xxx]	onleesbaar woord of deel van woord.
[X]	onleesbare regel.

[p. 654]

Annotatie

De annotaties betreffen de volgende gevallen:

-	Aangeduide, niet bij name genoemde personen.
-	Voornamen die niet voor zichzelf spreken.
-	Publikaties en schilderijen.
-	Woorden en uitdrukkingen die ten gevolge van betekenisverschuiving de huidige lezer aanleiding tot misverstand zouden kunnen geven en die in de oudere betekenis niet in een van de recente drukken van Van Dale voorkomen.
-	Niet voor zichzelf sprekende zaken, gebeurtenissen en toespelingen.

Griekse en Latijnse woorden worden vertaald, evenals weinig bekende woorden uit andere talen dan het Nederlands.

n.b. De lezer wordt voor niet-geannoteerde voornamen (en bijnamen) en voor nadere gegevens omtrent personen en instellingen verwezen naar het register.

Register

In het register zijn opgenomen:

-	Dagbladen, periodieken, instellingen en etablissementen.
-	De personen die in de brieven voorkomen, met summiere biografische gegevens, voor zover die achterhaald konden worden.
-	De personen die niet in de brieven zelf, maar alleen in de inleiding en/of de annotatie voorkomen, zonder nadere biografische gegevens.
-	Een aantal voornamen en bijnamen.

Niet opgenomen zijn:

-	Toevallig voorkomende personen (een hospita, een behandelend geneesheer, iemand naar wiens adres wordt geïnformeerd ten behoeve van een derde).
-	Bijbelse figuren.
-	Mythologische figuren.
-	Fictionele personages.

[p. 655]

Bibliografie

De bibliografie bevat een aantal moderne algemeen oriënterende titels en een aantal specifieke titels die meer dan één keer gebruikt zijn voor de annotaties. De in de annotatie gebruikte afkorting staat tussen haakjes achter het desbetreffende werk.

De beweging van 80. Schrijversprentenboek 22. Inleiding door Rob Nieuwenhuys, samenstelling Bernt Luger, Harry G.M. Prick en Kees Nieuwenhuijzen. Amsterdam 1982.

Bionda, Richard en Blotkamp, Carel (red.), De schilders van Tachtig. Nederlandse schilderkunst 1880-1895. Zwolle/Amsterdam [1991].

Bijl de Vroe, Fusien, De schilder Jan Veth 1864-1925. Chroniqueur van een bewogen tijdperk. Amsterdam/Brussel 1987. (Bijl de Vroe 1987)

De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey. Deel i: april 1884-september 1894. Met een woord vooraf en voorzien van aantekeningen door Harry G.M. Prick. 's-Gravenhage 1981. (Prick 1981)

De briefwisseling van Albert Verwey en Willem Witsen. Van inleiding en commentaar voorzien door Mieke Louwen. Doctoraalscriptie V.U., Amsterdam 1988.

De briefwisseling tussen Arij Prins en Lodewijk van Deyssel. Deel i. Uitgegeven, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Harry G.M. Prick. 's-Gravenhage 1971. (Prick 1971)

Alphons Diepenbrock. Brieven en documenten. Bijeengebracht en toegelicht door Eduard Reeser. Deel i. 's-Gravenhage 1962.

Endt, Enno, Het festijn van tachtig. De vervulling van heel groote dingen scheen nabij. Amsterdam 1990.

Fontijn, Jan, Tweespalt. Het leven van Frederik van Eeden tot 1901. Amsterdam 1990 (Fontijn 1990)

's-Gravesande, G.H., De geschiedenis van De nieuwe gids. Brieven en documenten bijeengebracht door G.H. 's-Gravesande. Arnhem 1955. Idem, idem. Supplement. Arnhem 1961.

Groeningen, Aug. P. van, Volledig werk. Tekstverzorging en commentaar Eep Franken. Amsterdam 1978.

Jacobus van Looy. Schrijversprentenboek 26. Samengesteld door Chris Will en Peter J.A. Winkels. 's-Gravenhage 1987. (Van Looy 1987)

Joosse, Kees, Arnold Aletrino. Pessimist met perspectief. Amsterdam/Brussel 1986. (Joosse 1986)

Karsen, Eduard, Een droom en een scheidsgerecht. Een relaas bezorgd en ingeleid door Rein van der Wiel. Amsterdam 1986.

Looy, Jacobus van, ‘Wie dronk toen water!’. Bloemlezing uit de briefwisseling met August Allebé gedurende zijn Prix de Rome-reis 1885-1887, verzorgd door F.P. Huygens. Amsterdam 1975. (Van Looy 1975)

[p. 656]

Michaël, Hubert, Willem Kloos. Zijn jeugd, zijn leven. Den Haag 1965.

Nijland-Verwey, Mea, ‘De Nieuwe Gids te Katwijk in de zomer van 1888’ 2 dln. (‘Juli’ en ‘Augustus’). In: De nieuwe taalgids 51 (1958), nr. 1 en 2, p. 17-22 en 65-77. (Nijland-Verwey 1958)

Scheen, Pieter, Lexicon Nederlandse beeldende kunstenaars 1750-1950. 2 delen. 's-Gravenhage 1969, 1970.

Stuiveling, Garmt, De Nieuwe Gids als geestelijk brandpunt. Amsterdam 1980 [eerste druk 1935].

Uyldert, Maurits, De Jeugd van een Dichter. Uit het leven van Albert Verwey. Amsterdam 1948. Deel i. (Uyldert 1948)

Verwey, Albert, Dichtspel. Oorspronkelijke en vertaalde gedichten. Bezorgd, ingeleid en van commentaar voorzien door Mea Nijland-Verwey. Amsterdam 1983. (Verwey 1983)

Wiel, Rein van der, Ewijkshoeve, tuin van tachtig. Amsterdam 1988.

Winkels, Peter en Will, Chris, Jacobus van Looy. Schilder van huis uit, schrijver door toevallige omstandigheden. 's-Gravenhage 1982. (Winkels 1982)