Briefwisseling 1 juli 1885 tot 15 december 1888

[p. 590]

A. Verwey aan W.A. Witsen 2.11.88

2 Novr '88

Beste Wim,

Dat is heel lastig, je te vertellen wat ik doe. Daar schrijf ik mijn Boekbeoordeelingen voor - ik ga er juist aan bezig, om te laten merken wat ik doe tegenwoordig. Allemaal lezen, doen ik. Ik zit vol met uitgelezen boeken,¹ nu ja uitgelezen, je begrijpt me wel. Daar zal ik heel wat van te vertellen hebben; en ik wìl vertellen, want ik wil een schrijver zijn, die altijd klaar staat om te schrijven. Ik ben bezig geweest mezelf wijs te maken, dat ik maar raak hoef te schrijven en dat er dan altijd genoeg goeds bij is. Als ik dat nu heilig geloof heb ik mijn doel bereikt.

Moet ik je schrijven wat ik van je schilderij² vind? Of ik er een indruk van kreeg? Ja, een heel sterken. Ik zag het min of meer plotseling, doordat ik me omdraaide en dacht in-eens: God, dat is mooier dan de ets.³ Dat heb ik van de ets zoo niet gevoeld: dat die damp zoo nat is en je er zoo vochtig in ademt en het rijke klessige van dien klonterigen grond, die zwaar en toch fijn is.

Ik had toen ik er weer voor kwam een tweede gedachte, maar ik weet niet of die niet dwaas is, n.l.: ik voel iets opzettelijks in dat schilderij. Het onopzettelijke schilderij en daarover heen iets opzettelijks, een zus of zoo mooi willen hebben, anders dan het onwillens uit je opkomt. Een miskennen van je eigen pure natuur, een niet tevreden zijn met dit natuur, die forsche hoekige, bijna kwetsend-kantige natuur - een er niet bijhoorend verlangen die natuur te beschaven, ja te civiliseeren, bedoel ik. Ik kan niet in de materie van je werk nagaan of die indruk van me enige werkelijkheid achter zich heeft - maar jij kan dat wel. Zul je 't eens voor me doen en me niet uitschelden als ik domheden geschreven heb.

Je kleine schilderijtje⁴ vind ik niet mooi, maar eerlijk.

Er is een ouwemanne kop⁵ van den ouwen Israels, zoo wonderlijk kompleet dat ik geloof dat hij in de oppervlakte van dat ouwemanne gezicht in eén rustigheid al zijn intiemste penseelstreepen heeft uitgespeeld. Ik weet niet dat ik ooit zoo iets moois van hem heb gezien.

Van dien leelijken Kobus⁶ hou ik. Ik kan 't niet helpen, al is het nòg zoo'n zonde.

Moet ik nog meer over Arti schrijven? Nee, hè? Ik ben er niet erg verrukt van geweest.

Ik dank je wel heel erg voor je brief. Ik bèn je heel dankbaar en Willem mag dat ook wel zijn. Waarom moet jij alles begrijpen, jongen? Dat wil iedereen tegenwoordig. 't Is veel beter den brui te geven van al dat gefilosofeer, en te doen. Ja, Willem schreef me over die ƒ 25. - die hij maandelijks

1 H.C. Andersen, Een leelijk eendje, J. ten Brink, Geschiedenis der Noord-Nederlandsche Letteren in de xix eeuw. In biografieën en bibliografieën 1830-1880, De werken van G.A. Bredero, Adolph Kohut, Heinrich Heine und die Frauen, Hélène Swarth, Sneeuwvlokken, Frans Netscher, Menschen om ons. Deze boeken besprak Verwey in het decembernummer van De nieuwe gids.

2 Willem Witsen, ‘Heiwerkers’ (olieverf; verblijfplaats onbekend). In de tentoonstellingcatalogus is de titel ‘Heiwerkers’, maar in correspondentie en kranten wordt over ‘Heiwerker’ gesproken, wat waarschijnlijker is daar dit olieverfschilderij gemaakt is naar een ets met diezelfde titel (zie noot 3).

3 Willem Witsen, ‘Heiwerker’ (ets, 1886) In: 3e portefeuille van de Nederlandsche Etsclub 1888. De ets had ook gehangen op de ‘Tweede jaarlijksche tentoonstelling der Nederlandsche Etsclub’, die in juli ook bij Arti gehouden was.

4 Willem Witsen, ‘Avond’ (olieverf; verblijfplaats onbekend).

5 Jozef Israels, ‘Portret van Jacob Städel’ (1886). (olieverf; als ‘Een zoon van het oude volk’ in bezit van het Stedelijk Museum, Amsterdam).

6 Van Jacobus van Looy hingen er ‘Avondbrood’ en ‘Doleren’ (verblijfplaats onbekend).

[p. 591]

door mijn tusschenkomst krijgt.⁷ Hij vroeg of ik ze tot 1 Febri bleef sturen. Kun jij hem deze keer jouw 5 en de 20 die ik nog van je krijg geven? Of heb je liever dat ik ze hem stuur? Schrijf me dat even. Ik heb hem geschreven dat ik jou dat schrijven zou. Dag.

Albert.

Zeg, heb ik niet nog fotografiën⁸ van jou? Waar moeten die heen?

7 Zie w.j.t. kloos aan a. verwey 28.10.88, noot 1.

8 Niet door Witsen gemaakte - hij begon pas in Londen met fotograferen - maar aan hem toebehorende foto's van werk van Jacob en Matthijs Maris, en Daubigny, die Verwey als geste ten opzichte van de ‘geldschieters’ van De nieuwe gids - onder wie ook Witsen was - had laten maken.