Gedenkweerdige aenteeckeningen
(1958)–Jan Karel Verbrugge–
Auteursrechtelijk beschermdBrugse kroniek over 1765-1828
1811.Op den twintigsten Maerte, 's avonds omtrent tien ueren, begon men den beyaerd te spelen en de triumpheklokke te luyden. Het was dien dag Woensdag. Dit was ter oorzaeke alsdat de maere gekomen was, dat Haere Majesteyt de keyzerinne Marie Louise gelegen was van eenen zoon, die zij den tytel gaven van koning van Roome.
21 Maerte. - Dezen dag, wezende Donderdag, luyden alle de klokken dezer stad. Ook het klokspel en triumpheklock. Men hoorde de kanons ronken, doch vermits in deze stad geen grooter calibers en waeren dan die van St. Joorisgilde, hebben zij die gebruyckt. De drie commissarissen der police te peerde, met trompetters en geheel musique van de Garde National, zijn aen de principaelste hoeken der straeten dezer stad gegaen, om deze tijdinge te verkondigen en te ordonneeren van generalelijk de stad te verlichten van 8 ueren tot 9 ½, twelk alsoo geschiet is met clockspel, triumphklocke en het groot geluyd van alle de klokken dezer stad. | |
[pagina 38]
| |
28 Maerte. - Dezen dag heb ik ingelevert 3 stucks werk van de oude gedenkstukken uyt deze stad, die ik gemaekt hadde ten verzoeke van mijnheer J. van Praet, bibliothécaire van de groote bibliotheque tot Parijs. Het eerste stuk was de glasvenster van de familie Gruythuyse, die gestaen heeft nevens de tribune der zelve familie in de kerke van Onse-Lieve-Vrouwe, noordwaert tegen het hotel van Gruythuyse, nu de Wouker alhier. Deze venster was door de Franschen ten deele gebroken en de rest verkoght. Het tweede stuk was de tomben der zelve familie in coper en touchesteen, alles geschildert in waterverwe volgens de nateur. Het derde, de bidplaetse ofte tribune der zelve familie in Onse - Vrouwekerke, van de vaute tot beneden naer de nateur in haer nateurlijk coleur, exact sonder iets aghter te laeten. Dewelke alle drie tot Parijs zijn. Ik heb er eene lange beschrijving van gemaekt historyckelijk, die geplaetst is in mijn memorial van alle mijne werkenGa naar voetnoot(1).
11 April. - Dezen dag, wezende Witten Donderdag, is alhier in deze stad gekomen als prefect van het departement der Leye mijnheer Petrus Arborio, baron van 't Keyzerrijck.
9 Juny, wezende Heylig Dryevuldigheydsdag, was het de feeste over de plechtigheyd van den doop van den koning van Roome, ten welken eynde alhier geordonneert was, van wegens Zijne Majesteyt den keyzer Napoleon, alsdat er tien paer moesten getrouwt worden ten koste van de Staet, wederom als hier vooren, al geretireerde militairen. Mijnheer den deken Joannes Antonius Buydens, geboortig van Mechelen, trouwde hun in den koor van St Salvatorskerke, ten bijwezen van mijnheer den baron Arborio, prefect alhier, benevens alle de geconstitueerde maghten. Daer was eenen grooten toeloop van volk onder het geluyd der klokken en 't speelen van den beyaerd. 's Avonds was er vieringe en ten elf uren wierd een ballon opgezonden. Desen tot seker hoogte gekomen zijnde, ontloste een vuerwerk, dat van onder hing in eenen circle, en de laetste fusee schoot den ballon in brande, denwelken al brandende nederviel.
Daegs naerdien quaemen de gilden ter Mart, elk in volle costume, en vertrokken alsdan weder elk naer zijne hofplaetse; waeronder waeren ook rinkstekers, palincktrekkers en mastklimmers, die elk op hunne gestelde uere moesten in oeffeninge komen voor de prijsen daertoe gesteld. Mijnheer den prefect Arborio, baron van 't Keyserrijck, lid van 't Legion d'Honneur, heeft naer de gewoonelijke plaetsen der oeffeningen geweest, om ze te zien oeffenen tot het winnen der prijsen, sommige in gelde, ander in zilverwerk, de mastklimmers in kleedingeGa naar voetnoot(2).
Ten zelven dage wierd 's avonds naer den vuervogel geschoten. Om 10 ueren begon de schieting, hetwelke deurde tot twee ueren 's morgens, en den vogel was nog niet in brand geschoten. Dus wierd dit uytgesteld tot H. Sacramentsdag, Donderdag den 13en, alswanneer hij afgeschoten wierd door mijnheer Drubbel, ingenieur.
In de maend Juny hebbe ik geschildert de schoone cameën van den prefect, mijnheer den baron Arborio, in waterverwe in miniateure. Naer alvooren met mijnheer den prefect geweest te hebben ten huyse van mijnheer van Huerne, alwaer den laetstgenoemden aen den prefect en zijne familie gegeven heeft eenen treffelijk déjeuner dinatoire en geheel zijn cabinet heeft laeten zien en alle zijne geschilderde collectiën van de drye | |
[pagina 39]
| |
reignen der histoire naturelle, hetwelke oorzaek gegeven heeft om zijne ringen en spellen te laeten naermaeken en mij aldaer gezeyd heeft, dat ik maer dezelve en moeste gaen haelen. Zij waeren zeer voldaen over de beleefdheyd van mijnheer van Huerne en over het zien van zijn rareteyten. Ziet hier dese rare cameën van den baron Arborio, die ik uytgeschilderd hebbe voor de collectie van mijnheer van Huerne. 1) Een dobbel camee ofte met twee hoofden; het vooruytspringende hoofd is van eenen man met eenen rosten baert, eene casque op het hoofd met een masqueron en eenen vleugel, bleek ambre coleur; de draperye op de schouder hetzelve coleur; 't aenzigt bleeckgeel, bijna wit. Hij heeft eene slange op het hoofd met veel afhangende haer. Nevens hem is een vrouwenhoofd, Grieksche teekeninge en jonk van wezen. Zij zijn beide in 't profil. Het vleesch van de vrouw is bleekblauwendig peerle coleur; haere kleedinge bleekgeel, bijna wit. Deze camee is in goud gezet en dient voor spelle aen opperhemden. 2) Een camee, wezende eene moorinne, zeer schoon en konstig gesneden. Mijnheer Arborio heeft mij gezeyd, alsdat deze camee van de liefhebbers en kenders geschat wierd van groote weerde. Den 3en was een camee van hoogrood, verbeeldende een ouden man met baert. Hij en was maer van één coleur. Deze cameën zijn geschilderd onder een schoon vergrootglas om de snellligheydGa naar voetnoot(2).
19 July. - Op dezen dag is er tot en rond Brugge verschenen differente dondervlaegen, dewelke nu en dan dreygden uyt te bersten, somtijds begonst dan geëyndigt. Tusschen 6 à 7 ueren 's avonds quam er een uyt te bersten, welk een half uere deurde, waernaer het bommelde tot 8 ueren en half, alswanneer er een groot tempeest opstond met schrikkelijke blixems, swaere regens en winden. Dit deurde een uere of vijf quart. Welke vlaege naer 't noorden trok, komende van 't zuyden, vertrekkende met de swaerste weerlichten, als eenen brandenden oven die open gink. Alsdan meynden wij vrij van onweder te zijn voor den beginnenden nacht. Maer gelijk d'een vlaege op de andere volgde met gedeurende vermeerderinge van weerlichten en felle donderslaegen, zoo vreesden wij voor den ganschen nacht. Alsdan vermoeyt van de warmte en van op te zijn, begaf ik mij tot de ruste, gedeurig weerlichten en donderende. Alsoo viel ik in sluymeringe van slaep. Alswanneer juyst ter middernacht eenen alderschroomelijksten donderslag zig liet hooren, zoodaenig dat ik uyt mijnen bedreygenden slaep opsprong en moeste bekennen, met al die het gehoort hadden, als dat ik nog nooit van mijn leven dusdaenigen slag gehoort en hadde. Dit gerucht was zoo vervaerlijk, dat het scheen alsof wij al gingen verplettert worden. Maer, God lof, niemand en heeft zijn leven verloren. Het en is niet wonderlijk dat dien slag zoo afgriselijk in mijn ooren klonk, want hij viel maer 7 huysen van mijne woonste, in het Choorstraetjen van O.L. Vrouwe, op het huys bewoont door Van Hoogewege, baertscheerder, wiens vrouw nog niet hersteld was van slegte suiten van een kinderbedde. Den blixem ofte vuerbol vermaekte hem op het bovenste van zijne schouwe, waeraf hij smeet de steenen van witten orduyn, de langste stukken van twee voet en half en de ander van onderhalf voet, welke steenen met ijzer vast lagen. Deze wierden gesmeten in het vensterraam van het hoekhuys van de Nieuwstraete, welker ruyten verbryselt waeren. Het ijzer van de schouw viel in de vuerstede van de plaetse waer de zieke | |
[pagina 40]
| |
vrouw lag, dewelke nog steenen in haer bedde kreeg en daerdoor eene groote verschriktheyd. Het is te peysen alsdat den blixem rond den thoren van O.L. Vrouwkerke gedraeyt heeft en zoo schielijk naer beneden gekomen is voorbij en tegen deze schouwe. Bij menschens gedenken en weet men niet van in den tijd van vijftig jaeren soo eenen schroomelijken slag gehoort te hebben in deze stad.
Augusti. - In 't eerste van deze maand wierd mijnheer den prefect, den baron Arborio, onderworpen aen obstructiën van het waterlossen, hetwelk nu beter dan erger was, doch ten lesten ten uytersten gevaerlijk wierd.
13 Augusti. - Op dezen dag heb ik gezien in St. Salvatorskerk, op de meuren derzelve die afgeschrapt waeren, de schildering in fresco eenen Christoffel, eenen Cornelis en eenen pilgrim. Dit was zeer en redelijk wel gedaen voor dien tijd in ons land. Alle de kerkemeuren waeren zoo beschildert geweest met figueren en waepens. Eenen bisschop in zijn gewaed was reeds uytgewit als ik daer quam. Die hem gezien hadden, zeyden dat hij zeer schoon was en met veel goud.
14 Augusti. - Dezen dag heeft mijnheer den baron Arborio, prefect van het departement der Leye, alle de gereghten van Onse Moeder de Heylige Kerke ontfangen, des voormiddags, en zoo in doodsgevaer is hij blijven liggen tot den middernacht, wanneer hij is overleden. Alle welpeysende menschen waeren hierover bedroeft, hem aenziende als eenen goeden vader en wezende van eenen goeden inborst, altijd genegen om goed te doen tot verlichtinge der inwoonderen. Wij en hebben hem maer vier maenden en vier dagen gehad. Hij brogte de wetten ten uytvoer door wijze en verzagtende maetregelen, zooveel mogelijk zijnde. Hij heeft verzogt aen mijnheer den pastoor Rommelaere, dat indien hij, Arborio, aen een borger zoude overlast gedaen hebben of beledigt, hij, pastor, voor hem zoude vergifnisse zoude vraegen. Eenige euren voor zijne dood verzogt hij om niemand meer te spreken, om hem alleen met God bezig te houden. Dit was handelen als eenen waeren Roomschen christen mensch. R.I.P.
15 Augusti. - Het carillon, het slag, en alle de groote klokken wierden opgeschort. Dit was zelfs begonst van den veertienden naermiddag tot den 15en naermiddag. De groote processie geschiede sonder geluyd, sonder carillon, sonder triumpheklokke; daer was zelfs min als op Goeden Vrijdag, dewijl er geen slag op de Halle was, enkelijk maer om vier ueren begon men tot O.L. Vrouwe de vesperen te luyden en daernaer het slag op de groote horlogie van den Halletoren. Zijne in- baar - stelling was zeer aghtbaer met veel licht en de baere was vercierd met den degen, het Croix d'Honneur en den hoed.
16 Augusti. - Zijnen lijkdienst was gesteld op den 16en, ten 11 euren voor noene. Hier volgt nu zijne lijkstatie en dienst. De militairen der bezettinge, van grenadiers, fusilliers en jaegers, benevens de garde - prefect en eenige garde - national, verzaemelden op de plaets der prefecture (den Burgh). De Hollandsche troepen, die juyst hier in de stad waeren en voor welke den overleden, nog in 't leven wezende, met den meyer te saemen, behoorlijke logementen bezorgt hadden tot ontlastinge der borgers, quamen in schoone uniforme, in 't wit met swart, ander wit met groen, in de uyterste nettigheyd, als troepen die maer eerst uyt den schoot van hun vaderland gekomen en waeren. Deze troepen waeren eenen schoonen oogslag om aenzien. 11 ueren geslagen zijnde, losten de verdeelingen bij toeren hunne geweeren, en zoo gevende de eerste ontlossinge van eere, waernaer de marche begonst. Geopent door de gensdarmes te voet, eenige fusilliers met neergebo- | |
[pagina 41]
| |
gen geweeren, de musique van 't regiment in bleekblauwe kleederen, eenige garde national, het stadsgarnisoen van recruten in uniforme onder den generael commandant van het departement der Leye, den regent der arme stedeschoole met zijne élèven al met flambeeuwen, geheel de choor van St. Donaes al zingende, waernaer het lijck gedraegen door de ordinaire dragers der lijcken. Waernaer volgde den broeder van den overleden, den meyer mijnheer den baron de Croeser, membre van 't Legion d'Honneur, het conseil der prefecture, alle de tribunalen en andere autoriteyten van het bestier, drye corpora met musicanten, waerin besonderlijk uytmuntenden die der stad, uytmaekende de treffelijke jonge lieden van deze stad, als liefhebbers, maar doch vastgehecht door zekeren band aan de Garde National. Den toeloop van het volk was zeer groot, al of het zoude van eenen prince geweest hebben. Eenider wilde deelnemen in dezen uytvaert. Men hoorde niets anders langs de straeten als: ‘Wat verlies voor de stad en het departement’. Hij was ten uytersten bemind en met overgroote reden, want het laetste present en goed twelke hij gedaen heeft aen deze stad en geheel het departement, eenige dagen vóór zijn onpasselijkheyd, was deze: een geruchte verspreyd zijnde van een naederinge der Engelschen, doch niet genoegzaem om een land in oproepinge te stellen, eenige geïnteresseerden, om profijt te trekken uyt de Garde National, wilden deze oproepen om naer de frontieren te trekken, maer den prefect, wijzer in overwegingen, wel ziende dat dit sacrificie niet noodig en was, gelijk ook het daernaer gebleken heeft, want er was geene vloote, maer enkelijk eenige kapers, den prefect heeft dan, gezaementlijk met den meyer dezer stad, dit onweder tegen gehouden, alsook de militaire Hollanders in casernen geleyd, en alsoo de burgers van twee onheylen bevrijd. Hetwelke van geheel de stad geweten zijnde, zijne dood zooveel te pijnelijker viel voor de inwoonders. Eenige quaedwilligen hebben naer zijne begravinge sijne grafstede ontrust, met den meur door te breken. Men weet niet waerom zij zulks gedaen hebben. Hij lag in zijne kiste met swarte zijde koussen en broek in een slaeplaken. Hij ligt begraven op het algemeen kerkhof onder het cruys in een cavau, wezende de eerste plaetse. Ik heb ook geschildert voor de collectie van mijnheer J. van Huerne het wapen van mijnheer Mercurino Arborio, die maegschap was aen mijnheer Arborio, onzen overleden prefect.
Après l'enterrement de notre préfect, son épouse envoya aux habitants de cette ville une carte dans chaque maison ainsi: La Baronne Arborio In Augusti heb ik geschildert in waterverwe voor de collectie histoire naturelle een rood schaeltjen, dat quam uyt de deerynckputten en zeer schoon van couleur was, als rood lak, en wel zoo effen, met een inscriptie in 't midden: wezende Primitius met wild dat de eerste vruchten aen de af-- goden daermede opgedragen wierd. Ander meenen dat het zoude konnen het teecken der fabryke zijn, doch zeer oudt,
Eene comete. Dese comete verscheen met het laste van Augusti, van 't meeste part gezien den 30 Augusti, wezende Vrijdag, haer vertoonende in den noordwesten ten 8 ueren 's avonds, en soo voortgaende oostwaert, wederom opkomende 's nachts om 3 ueren, zigbaer tusschen zuyden en westen, en om 8 ueren 's avonds wederom op dezelve plaets als daegs te vooren; en soo 3 weken gelijkelijk tot 21 September. Deze sterre en had maer een strael en is den een nacht veel klaerder als den anderen, eveneens gelijk de ander sterren. | |
[pagina 42]
| |
17 September. - Op den zeventienden is alhier aengekomen mijnheer Saoult met zijnen secretaris, om de plaets te vervullen van wijlent mijnheer den baron Arborio, als prefect van het departement der Leye.
October. - De hiervooren gemelde comete was op 't laetste van October, ten 10 ueren 's avonds, al veel hooger als in Augusti ten 8 ueren, zoodat zij in haeren loop verhoogt zuyd - oostwaert.
15 December. - Dezen dag heb ik voor de laetste keer gezien deze comete. Zij was alsdan om zeven ueren 's avonds zeer hoog en zonk naer 't westen. Zij en heeft haer noyt vertoont als met een wel gedistingueert strael, maer niet met een steert of roede, gelijk sommige meenden. Men konde de sterre niet wel met zijn oogen zien, omdat zij sterk geëmbrouilleert was en aldus verscheen als een half uytgevaegde witte plekke, waeruyt een strael dat zig opende en wijder was naermate het ver was van de center, waeruyt het strael voorquam. |
|