Gedenkweerdige aenteeckeningen

Brugse kroniek over 1765-1828

1792.

11 November. - De Franschen hebben de stad Brugge in bezit genomen, naerdat zij insgelijks gedaen hadden met de steden van Meenen, Doornijck, Cortrijk, Yperen en Oostende.

13 November. - Ook eersten Club tot Brugge in de ‘Chambre Littéraire’. Dudzeele en Oedelem d'eerste queekelingen van den Brugschen Club⁽¹⁾.

(1) Deze alinea en al de volgende van het jaar 1792, met uitzondering nochtans van de alinea d.d. 8 of 10 december, werden uitgegeven door V. = [V. van de Velde?] in Biekorf, IX (1898), blz. 136-138, onder de titel: Beeldstorm der Sansculotten te Brugge in 1792.

[p. 19]

14 November. - Zekeren Jan Baillieu vraegt een grooten boom aen mijnheer Ant. Penerande, tresorier, om den boom van vrijheyt te planten.

17 November. - Eerste troupen tot Brugge bezit van de stad genomen, gelogiert in 't clooster der Predikheeren.

19 November. - 2 stuks canon vóór 't stadhuys gepointeert, omdat het magistraet de bevelen van den commandant niet volbraght hadde.

Den 23 November quaemen tot Brugge troupen in garnisoen wezende een legioen Bataven, zeer dulle en boose soldaten, welke pretendeerden afgeworpen te moeten zijn alle de standbeelden van d'oude graeven van Vlaenderen van hun beginsel tot Maria Theresia, die op den gevel of gebouw van het stadhuys stonden.

Sommige heete Jacobijnscoppen hebben in haeste eenige briefkens laeten drukken en die toegezonden naer den edeldom met ordonnantie van alle hunne geschilderde familiewaepens, zonder eenige fraude, te zenden ten huyse van zekeren J. Dewindt, woonaghtig op de Groote Mart, om op Zondag naestkomende, den 25en dezer, op de Mart publickelijk verbrand te worden. Den nacht tussen den 24 en 25 wierd opgericht onder den boom van vrijheyd, die reeds op den 14en lest 's namiddags onder het speelen van den beyaert geplant was door den Clubschen ijver van sekeren Jan Baillieu, een vierhoekig piedestal, 8 à 9 voeten hoog, met lijnwaet bekleed, waeruyt een vierkantige pyramide opginck van 24 of 25 voeten hoog. Den 25en heeft men daeraen gehangen alle de toegebroghte waepenen, die den edeldom uyt vrees toegesonden hadde. 's Naermiddags speelde den beyaerd en de militaire musike annonceerde de aenstaende herboring van den edeldom tot den borgerstaet. Deze wonderbaere zottigheyd hadde naer zich getrokken eene ontelbaere menigte van aenschouwers. Alle de Clubsgezinde riepen gedeurig: ‘Ça ira’.

8 of 10 December hebben de representanten onder den boom van vrijheyd den eed ontloken zooals de Clubisten voorgeschreven hadden.

13 December. - Het magistraet wierd reeds door brief belast, op den 12 December, van morgen onder het opzig der stadswerklieden te doen weeren alle de beelden der souvereynen, waermede men het stadhuys zooveel eeuwen vercierd gezien hadde. Men leyde dezelve in het magazyn van den H. Bloede (St. Baziliuscapelle) aldaer afwagtende de toekomende sententie, die den Club moest strijken.

Onder groot geknor en murmuratie wierden alle de beelden van den gevel van het stadhuys - schoone memoriale vercieringe - weggerukt en gesteld in het magazijn onder den H. Bloede (Baziliuscapelle) tot ter tijd dat den Club hunne crimineele sententie zoude uytspreken. Dit baerde groote vreese voor de kostelijke tomben, die tot O.L. Vrouw in den choor stonden, doch het capittel der canoningen heeft er in tijds op gepast, dezelve voorzigtig losdoende en hebben dezelve versteken.

Op den sestienden wierd aengesteld de eerste municipaliteyt. Het magistraet wierd verandert in eene municipaliteyt: eenen banck van 13 schepenen en eenen banck van gelijke raeden, en keus van een president, eenen vermaerden Clubist (der geïllumineerden) als president.

17 December wierd het buffet (opperste magistraet) gesupprimeert.

30 December. - Eenen vermaerden Clubist van den eersten rang (der illumineën) stelde eene motie voor om alle de voorgaende tyrannen te straffen in hunne beelden en dezelve in het vuer te werpen. Volle toejuigingen en aengenomen. Dien vermaerden Clubist hadde reeds in den morgen overeengekomen met den beul voor eene somme gelds deze executie te willen ten uytvoer te brengen. Dit was de eerste crimineele sententie, die den

[p. 20]

Club verrichte. Den beul reeds overeengekomen sedert dezen morgen in het hotel ‘Den Arend’ met den borger schepen - municipael *** (om geene familiën te stooren), volgens het public gerucht, voor 36 guldens, om de eerste crimineele sententie uyt te werken van de Vrienden van Eendraght, Vrijheyd en Gelijkheyd, welke waeren aanklagers, rechters en uytwerkers in dezelve zaek. Den beul daer met zijnen kneght wandelde op de executieplaets, de hooge bevelen van den Club en de veroordeelde afwagtende. De volontaires of Brugsche sansculotten benevens de gesoldeerde - het garnisoen vertrokken zijnde - stonden in vierkantig krijgsgelet rond den boom van vryeheydt onder de waepenen, tot voorkomen alle wanorders.

Een gedeelte des volks liep hout bijhaelen; een ander gedeelte liep naer den Burgh, alwaer zij in 't magazijn de gezeyde standbeelden onthoofden en de hoofden ter Markt beweegden; terwijl een derde verdeylinge de waepenen der onderhoorige steden van Brugge benevens alle slag van haetelijke instrumenten, te vooren gedient hebbende voor de executie der crimineelen, als schavotten, geeselstaeken, galgen, kruisen, raderen, korden, etc., bijbrachten. Den houtstapel wierd opgericht onder den boom van vrijheyd. Den beul, het vuer aengestoken hebbende en de sententie letterlijk executerende, heeft de derde bladzijde van het proces - verbal van de zittinge der persoonen, zig lovende verkiesers representanten van den vrijen Lande van den Vrijen, getoond aen het volk, gescheurd, in 't midden van de vernielende vlammen van 't galgevuer gesmeten en is tot asschen toe verbrand. Het hoofd van het standbeeld van wijlent Zijne Majesteyt Joseph II, Roomsch Keyzer etc., graef van Vlaenderen, wierd philosophikelijk op een rad verbrijseld en in hetzelve galgevuer geworpen. De hoofden der forestiers, graeven, gravinnen, koningen, keyzers, keyzerinnen, immers van alle de hooge persoonagiën die Vlaenderen bestierd hadden, zijn op zoo eene wijse mishandelt, alsook de waepens der onderhoorige steden van Brugge. Deze daed doet oogblijkende zien wat een rasende woede niet al kan uytwerken. Niet het volk, maer de wet zelve vrogt dit uyt (de Clubisten).